چابهار، به آفتابش معروف است و چهار بهار بودنش؛ شهری در منتهی‌الیه جنوب شرقی ایران، آرام‌گرفته بر کرانه اقیانوس، با مردمانی که لباس بلوچی سفید و آسمانی می‌پوشند و چنان مهمان‌نوازند که در خیال آدمی هم نمی‌گنجد اینجا، منطقه‌ای محروم و توسعه‌نیافته باشد.
حالا اما، قرعه توسعه به نام چابهار و مردمان نجیبش خورده و مقرر شده است سواحل آرام مکران، محور توسعه باشد و بندر شهید بهشتی چابهار، دروازه آن؛ بندری که طرح توسعه آن از سال ۱۳۵۲ در دستور کار قرار گرفته و پس از فراز و نشیب بسیار، امروز حسن روحانی، رئیس دولت دوازدهم روبان افتتاح آن را قیچی می‌کند.
به گزارش پایگاه خبری اتاق ایران، نکته قابل‌توجه در بندر شهید بهشتی چابهار، به‌عنوان یگانه بندر اقیانوسی ایران این است که خارج از خلیج‌فارس و تنگه هرمز قرار گرفته و با محدودیت‌هایی که یک بندر داخل خلیج‌فارس می‌تواند با آن روبرو باشد، بیگانه است.
این بندر استراتژیک، در سال‌های ۶۰ تا ۶۲ نیز که بنادر مهم کشور در شرایط جنگی به سر می‌بردند، تنها بندری بود که توانست رگ حیات کشور را با مهیاکردن امکان واردات و صادرات زنده نگه‌دارد؛ در آن سال‌ها یک اسکله نصب سریع، توسط شرکت سنگاپوری در این منطقه ایجاد و تخلیه کالاهای اساسی مورد نیاز کشور به این سامان سپرده شد.
پس از سال‌های جنگ اما؛ در سال۱۳۸۴ بود که بر اساس مصوبه هیأت وزیران، طرح توسعه بندر شهید بهشتی با عنوان دروازه توسعه محور شرق دوباره در دستور کار قرار گرفت و دو سال بعد، در سال۱۳۸۶، با به پایان رسیدن مطالعات مربوط به این طرح توسعه، سازمان بنادر و دریانوردی یک مناقصه بین‌المللی برگزار کرد تا پیمانکار عملیات اجرایی فاز یک توسعه بندر شهید بهشتی مشخص شود.
در آن برهه، قرارگاه خاتم‌الانبیا اجرای این پروژه را با اعتبار ۳۴۱میلیون دلار بر عهده گرفت و دست‌به‌کار شد اما بنا بر اظهارات بهروز آقایی، مدیرکل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان، محدودیت‌های تحریم سرعت کار را کاهش می‌داد به‌گونه‌ای که برای دور زدن تحریم به‌منظور وارد کردن تجهیزات جزئی مورد نیاز بندر، باید از چند واسطه استفاده می‌شد.
آقایی، حالا از ورود بی‌واسطه تجهیزات به بندر شهید بهشتی چابهار خبر می‌دهد؛ تجهیزاتی که برخی از آنها به‌صورت مشترک بین ایران و آلمان ساخته می‌شوند.
به گفته او تاکنون نزدیک به یک میلیارد دلار در بندر شهید بهشتی چابهار سرمایه‌گذاری شده است که اقلام عمده آن شامل ۳۰۰ میلیون دلار از محل منابع داخلی سازمان بنادر و دریانوردی، ۴۰۳ میلیون دلار به‌صورت مشترک از محل صندوق توسعه ملی و سازمان بنادر، ۱۵۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری از محل فاینانس دولت هند و ۸۵ میلیون دلار در قالب BOTبا هندی‌ها بوده است.
بی‌رقیب‌ترین بندر منطقه
مدیرکل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان، بندر شهید بهشتی چابهار را سوپاپ اطمینان بنادر کشور لقب می‌دهد که از امروز رسماً اعلام وجود می‌کند و قرار است دروازه دسترسی افغانستان و همسایگان شمالی ایران (کشورهای CIS) به آب‌های آزاد باشد.
به گفته او، آنچه این بندر را بی‌رقیب می‌کند، ۳شاخصه امنیت، نزدیکی و ارزانی ترانزیت از مسیر این بندر و کریدوری است که در پس‌کرانه آن قرار دارد؛ محاسبات نشان می‌دهد که هزینه حمل هر کانتینر کالا از بندر چابهار به مقصد افغانستان، هزار دلار نسبت به مسیر پاکستان و ۱٫۵میلیون تومان ارزان‌تر از مسیر بندر شهید رجایی تمام می‌شود.
از سوی دیگر رونق ترانزیت از بندر چابهار به سمت کشورهای افغانستان و CIS کسب‌وکار این منطقه محروم را نیز رونق می‌بخشد. برآوردهای مقدماتی اثرگذاری شگفت‌انگیز ترانزیت از این مسیر را تأیید می‌کند. به‌عنوان نمونه، هندوستان قرار است حدود یک‌میلیون و ۱۰۰هزار تن گندم از مسیر بندر و کریدور چابهار به افغانستان ترانزیت کند که کل این محموله در قالب ۴۷هزار کانتینر ترانزیت خواهد شد.
مدیرکل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان می‌گوید: در نخستین گام، به‌واسطه این ترانزیت باید ۴۷هزار تریلر، این ۴۷هزار کانتینر را حمل کنند و جدای از اشتغال‌زایی و ایجاد ارزش‌افزوده‌ای که از این محل محقق می‌شود، برآوردهای مقدماتی نشان می‌دهد که تردد این وسایل در حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای سیستان و بلوچستان، گردش مالی رستوران‌های این استان را حدود ۵میلیارد تومان افزایش می‌دهد.
این در حالی است که ظرفیت بندر چابهار قبل از افتتاح فاز اول توسعه بندر شهید بهشتی ۲٫۵میلیون تن بوده و فعلاً با افتتاح فاز نخست به ۸٫۵میلیون تن رسیده که در همین فاز به ۱۵میلیون تن می‌رسد. ضمن اینکه در ادامه مقرر شده ظرفیت این بندر فاز دوم توسعه به ۲۷میلیون تن و تا فاز پنجم به ۸۳ میلیون تن در سال افزایش یابد و روند توسعه این منطقه و کل کشور را شتاب بخشد.
عملیات اجرایی و توسعه‌ای انجام شده در بندر شهید بهشتی
بر اساس این گزارش، در عملیات اجرایی فاز یک توسعه بندر شهید رجایی، ۵هزار و ۳۰ متر دایک حفاظتی دورتادور محوطه بندر ایجاد شده است که محیطی بالغ‌بر ۲۰۳ هکتار را محصور می‌کند.
این محیط ۲۰۳ هکتاری که اکنون به محوطه بندر شهید بهشتی محسوب می‌شود با استفاده از ۱۵۸ میلیون مترمکعب لایروبی حوضچه آرامش بندر پر و استحصال شده است.
از سوی دیگر، با استفاده از ۱٫۵میلیون تن سنگ، هزار و ۴۷۰ متر موج‌شکن در این بندر ایجاد شده که حوضچه آرامش ۳۰۰ هکتاری این بندر را شکل می‌دهد که در مقابل امواج ۱۰٫۵ متر نیز وضعیت آن باثبات و آرام باقی می‌ماند. آبخور این حوضچه آرامش به ۱۶٫۵ متر می‌رسد و کشتی‌های بزرگ ۱۰۰هزار تنی با درافت ۱۶ متر را پهلو می‌دهد.
بندر شهید بهشتی چابهار به‌واسطه آبخور ۱۶٫۵ متری، در جرگه بنادر بزرگ دسته‌بندی می‌شود و ازآنجاکه در فرایند ساخت آن، ۳۲هزار کلونی مرجانی با حفظ حیات، از محل فعلی بندر به فاصله ۵ کیلومتری آن منتقل شده‌اند، جزو بنادر سبز نیز محسوب می‌شود.
تجهیزات نصب‌شده در بندر
بر اساس اطلاعات منتشرشده از سوی سازمان بنادر و دریانوردی، تاکنون ۱۰ دستگاه جرثقیل ساحلی با تناژ ۳۶ تا ۱۴۰ تن و ۷ دستگاه ریچ استکر ۴۵تن در بندر شهید بهشتی چابهار نصب‌شده ست.
۱۳ دستگاه جرثقیل محوطه‌ای با تناژ ۲۵ تا ۱۳۰ تن و ۲دستگاه مکنده غلات با ظرفیت ۶۰۰تن در ساعت نیز از دیگر تجهیزات نصب‌شده در این بندر هستند.
همچنین ۱۴ دستگاه لیفتراک ۳ تا ۴۵ تن نیز وارد محوطه بندر شده و حمل و جابجایی کانتینرهای ورودی و خروجی بندر بر عهده آنها گذاشته شده است.
این بندر اقیانوسی، ۱۵ پست اسکله به طول ۳ کیلومتر دارد و ظرفیت ترمینال کانتینری آن نیز به ۷۴۰هزار TEU می‌رسد.
این بندر پس از کامل شدن روند توسعه، دارای ۳۳هزار و ۳۰۰ مترمربع انبار ملکی خواهد بود و ترمینال مسافری آن نیز با ۴هزار مترمربع مساحت، به‌طور هم‌زمان بیش از ۶۰۰نفر ظرفیت خواهد داشت.
بر اساس این گزارش، مساحت باراندازهای زیرسازی شده در بندر شهید بهشتی چابهار به ۶۰۰هزار مترمربع می‌رسد و ظرفیت نهایی فاز یک توسعه این بندر به ۱۵ میلیون تن در سال خواهد رسید؛ ظرفیتی که فعلاً حدود ۸٫۵ میلیون تن آن محقق شده است.
موقعیت بندر شهید بهشتی چابهار
چابهار به‌عنوان محل ایجاد بندر اقیانوسی ایران و سرزمین موج و مرجان، واقع در قلب مکران بلوچستان (به گویش محلی: مَکُّران) و در فاصله ۶۴۵ کیلومتری جنوب زاهدان مرکز سیستان و بلوچستان از ۲ شهر به نام‌های چابهار و نگور، سه بخش مرکزی، دشتیاری و پلان، ۶ دهستان و ۴۳۸ روستا تشکیل شده است.
بندر شهید بهشتی چابهار با قرار گرفتن در شمال اقیانوس هند و شرقی‌ترین نقطه سواحل کشور موسوم به سواحل مکران از نظر جایگاه حمل‌ونقل چندوجهی بین‌المللی در مسیر ۲ کریدور شمال – جنوب و شرق – غرب دروازه طلایی ترانزیت به کشورهای GIS ( کشورهای آسیای میانه) و افغانستان به‌حساب می‌آید.
بندر چابهار با بندر کاندلا هند ۵۷۵ مایل دریایی فاصله دارد و با ۶هزار ۲۲۰ مایل دریایی با بندر هامبورگ آلمان، ۵هزار و ۹۷۰ مایل با بندر روتردام هلند و ۵هزار ۴۷۰ مایل با بندر بیلبائو اسپانیا و ۴هزار ۱۳۵ مایل دریایی با بندر جنوا ایتالیا می‌تواند نقش مهمی را در جابجایی کالا بین کشورهای جنوب شرقی آسیا به اروپا ایفا کند.
با توجه به فاصله ۳۱۵ مایلی بندر چابهار با بندر شهید رجایی، ۵۶۰ مایلی با دوحه قطر۵۷۵ مایل با منامه ، ۳۶۰ مایل دریایی با دبی ، ۲۳۵ مایل با فجیره ، ۱۵۰ مایل با مسقط ، کراچی با ۳۵۸ مایل و بمبئی با ۷۸۵ مایل دریایی می‌تواند نقش مهمی را در ترانشیب کالا به این بنادر داشته باشد.
مزایا و قابلیت‌های بزرگ‌ترین بندر اقیانوسی ایران
بندر شهید بهشتی چابهار، با قابلیت پهلودهی به کشتی‌های بزرگ با درافت ۱۶ متر، بزرگ‌ترین بندر اقیانوسی کشور است و به‌واسطه اینکه خارج از خلیج‌فارس و تنگه هرمز قرار دارد، هیچ محدودیتی مواجه نیست.
این بندر، دروازه ترانزیتی کشورهای عضو IORA به کشورهای CISو افغانستان بوده و برای همسایگان شمالی و شرقی ایران، دروازه نزدیک‌ترین مسیر دریایی به کشورهای جنوب شرق آسیا، اروپا و آفریقا محسوب می‌شود.
بندر شهید بهشتی چابهار، بهینه‌ترین بندر برای ترانشیپ بار و کالا عنوان شده که از قابلیت منحصربه‌فرد در بانکرینگ و خدمات‌رسانی به کشتی‌ها برخوردار است و کشتی‌ها می‌توانند با طی کوتاه‌ترین مسیر ممکن، بدون صف انتظار وارد آن شوند و خدمات دریافت کنند.
به گزارش پایگاه خبری اتاق ایران، منطقه مکران و چابهار با دارا بودن بیش از ۵۴۱ کیلومتر مرز دریایی، دروازه توسعه شرق کشور لقب گرفته و نقش مهمی در کریدور بین‌المللی شمال- جنوب بر عهده دارد.