اخیرا معاون اول رئیس اعلام کرده که سند موافق نامه تجارت آزاد میان دو کشور ایران و سوریه به امضاء رسیده که بر اساس آن تعرفه تجاری میان دو کشور صفر می‌شود و همچنین نسبت به استفاده از ارزهای ملی در تعاملات اقتصادی دوجانبه و دلارزدایی و همچنین ایجاد مناطق آزاد مشترک توافق شده است.
بر این اساس می‌توان انتظار داشت مبادلات اقتصادی دو کشور افزایش یابد. بر اساس گزارش گمرک، در سال گذشته ۱۴۶.۹ هزار تن انواع محصولات مختلف به ارزشی بالغ بر ۲۴۱.۷ میلیون دلار انواع محصولات مختلف از ایران به سوریه صادر شده که از نظر وزنی ۱۰.۵۷ درصد و از نظر درآمد ارزی ۱۰.۷۶ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش داشته است. در همین بازه زمانی ۲۴۱.۸ هزار تن انواع محصولات مختلف در هفت ردیف تعرفه مختلف به ارزشی بالغ بر ۲۸.۵ میلیون دلار از سوریه به ایران وارد شده است که با کاهش ۵.۲ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۰ مواجه شده است. مجموع مبادلات تجاری دو کشور در سال گذشته به بیش از ۲۷۰.۲ میلیون دلار می‌رسد که در قیاس با حدود ۲۴۸ میلیون دلار تجارت ایران و سوریه در سال ۱۴۰۰ رشد ۸.۸ درصدی را نشان می‌دهد.
اجزا و قطعات توربین‌های بخار، انواع محصولات کشاورزی از شیر خشک، لبنیات، انواع میوه و غیره، شیر خشک صنعتی و شیر خشک اطفال، انواع گوجه فرنگی گلخانه‌ای و غیر گلخانه‌ای، پسته و مغز پسته و انواع دارو با مصارف انسانی و دامی مهم‌ترین کالاهای صادراتی ایران به سوریه و از طرف دیگر فسفات کلسیم طبیعی، فسفات آلومینوکلسیک طبیعی وگل سفید فسفاته آسیاب شده، اجزاء و قطعات موتورهای وسایط نقلیه هوایی و اسید بریک از جمله مهم‌ترین کالاهای وارداتی ایران از سوریه در سال گذشته بوده است.
همچنین طبق اعلام سازمان توسعه تجارت، ایران در شش ماهه سال جاری ۸۵ میلیون دلار کالا به سوریه صادر کرده که به لحاظ وزنی یک درصد افزایش و به لحاظ ارزشی ۳۲ درصد کاهش داشته ظرفیت‌های پیش روی همکاری بین ایران و سوریه
روح‌الله لطیفی – سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت در خانه صنعت، معدن و تجارت- در گفت‌وگو با ایسنا، در رابطه با ظرفیت‌های همکاری دو کشور، با اشاره به همکاری‌های سیاسی ایران و سوریه، اظهار کرد: یکی از ظرفیت های مناسب در سوریه ظرفیت‌های معدنی است که در حال حاضر هم بخشی از واردات ایران از سوریه مربوط به فسفر و مواد اولیه کودهای کشاورزی فسفری از این کشور است، همچنین با توجه به نزدیکی این کشور به دریای مدیترانه می‌توان به عنوان دروازه ورود به اروپا و بخش‌هایی از آفریقا از آن استفاده کرد. بنابراین ایجاد کریدور جدید از چین، افغانستان، ایران به عراق و سوریه به صورت ریلی یا جاده‌ای می‌تواند مسیری کوتاه و به صرفه برای تجارت جهانی به ویژه شرکای ایران باشد که در دستور کار قرار گیرد. همین الان هم در دستور کار دولت قرار گرفته که خلاءهای مسیرهای ریلی بین ایران و عراق و سوریه برطرف شود و ریل ایران و عراق به ریل سوریه وصل شود. این موضوع هم در حوزه لجستیک یک فرصت است که یک کریدور جدید از این مسیر داشته باشیم.
همچنین به گفته سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت با توجه به از بین رفتن بخشی از صنایع این کشور بازار مصرف خوبی برای ایران هست. در بخش زیرساخت‌ها مثل جاده سازی و نیروگاهی و انرژی و خدمات فنی و مهندسی نیز می‌توان با این کشور همکاری کرد. حتی قبل از سال ۲۰۱۱ مهندسان ایرانی برخی از نیروگاه‌های سوریه را با هزینه دولت سوریه در این کشور ساختند.
وی با بیان اینکه در حوزه بنادر، سوخت و تولید ایران می‌تواند در سوریه مشارکت کند، تصریح کرد: سوریه یک کشور نیمه صنعتی است و صنایع متوسط و کوچک در گذشته در این کشور فعال بوده و مردم سوریه نیز در گذشته در حوزه کشاورزی و صنعت نساجی، روغن زیتون، شیرینی و شکلات فعال بودند. در حال حاضر خیلی از این صنایع در حال بازسازی هستند و دولت سوریه برای سرمایه‌گذاران خارجی مشوق‌هایی در نظر گرفته است. پس سرمایه‌گذاران ایرانی می‌توانند به این کشور ورود کنند و به واسطه اینکه نزدیکی این کشور به بازارهای اروپایی و شامات شامل لبنان، اردن و غیره، به آن بازارها نیز ورود کنند.
لطیفی با بیان اینکه در مورد ظرفیت حمل و نقل هم کریدور جدید می‌تواند مسیر را کوتاه و با کمترین مسافت چین و ایران را به مدیترانه وصل کند، گفت: بر این اساس می‌توانیم چند مسیر را برای دسترسی به ایران و از ایران به سایر نقاط در اروپا و مناطق دیگر داشته باشیم و مسیرهای چندگانه ظرفیت‌های حمل و نقلی ایران را از تنگنا خارج کرده و بهترین مسیر و کم هزینه ترین پیش روی شرکت‌های حمل و تجار قرار می‌گیرد. در بحث صنعتی شدن حوزه کشاورزی هم این کشور به تراکتور، کمباین، آبیاری صنعتی، کودهای شیمیایی و غیره نیاز دارد.
همچنین به گفته وی ایران می‌تواند صنایع پایه را در سوریه فعال کند. قبلاً هم ایران در سوریه شرکت خودروسازی داشته که می‌تواند ارزآوری زیادی هم برای کشور داشته باشد. بنابراین سوریه می‌تواند بازار خوبی برای خودروهای ایرانی باشد.
ظرفیت‌های ایران برای حضور در بازسازی سوریه
لطیفی با بیان اینکه بازسازی این کشور یک پروژه بسیار بزرگ است که می‌توانیم در آن مشارکت فعالانه داشته باشیم، تصریح کرد: سوریه از سال ۲۰۱۱ به دلیل وقوع جنگ داخلی و دخالت کشورهای خارجی آسیب‌های بسیاری دیده است. ایران با توانایی بالای فنی و مهندسی در حوزه راه‌سازی، ساخت و باز سازی کارخانه‌ها، وجود مصالح ساختمانی و تجهیزات و لوازم مورد نیاز این کشور می‌تواند از این فرصت استفاده کند. انتظار هم همین است که وقتی ایران در زمان خطر کنار سوریه بوده، پس طبیعی است که باید در زمان بازسازی هم در این کشور حضور داشته باشد و در ازای خدماتی که امکان ارائه آن‌ها وجود دارد، برای کشور منافع کسب کنیم.
سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت درباره موانع و مشکلات همکاری و مشارکت اقتصادی در سوریه نیز گفت: با توجه به حضور نیروهای اشغالگر در برخی مناطق سوریه، در مواردی کالاهای ایرانی در مسیر رسیدن به این کشور به ویژه برای عبور از مرز القائم عراق به سوریه مورد هدف اشغالگران قرار می‌گیرد. بنابراین مجبور هستیم بیشتر از مسیر دریایی یا هوایی کالاها را به سوریه صادر کنیم. بنابراین خیلی از محصولات غذایی فسادپذیر را نمی‌توان از طریق دریایی صادر کرد. از مسیر هوایی که گران‌تر است هم باید کالاهایی با ارزش بالا صادر کرد و این باعث می‌شود کالاهای مصرفی با قیمت پایین از راه هوایی صادر نشود.
لزوم به صرفه شدن حمل و نقل برای تحقق اهداف توافق‌نامه‌های تجاری ایران و سوریه
وی با بیان اینکه برای رسیدن به اهداف توافقات تجاری دو کشور باید مسیر حمل و نقل به‌صرفه شود، گفت: پس باید یا کالاهای بیشتری از مسیر دریایی صادر شود یا تسهیلاتی برای حمل و نقل هوایی در نظر گرفته شود. همچنین مسیر زمینی با دیپلماسی فعال سیاسی و اقتصادی باید بیشتر فعال شود. البته در حال حاضر بخشی از کالای ایرانی که به سوریه صادر می‌شود از مسیر اقلیم کردستان عراق به بخش کردی سوریه است که در آمار تجارت ایران، مقصد آن‌ها عراق ذکر می‌شود. اما به هر حال می‌توان با همکاری کردهای عراق این تبادلات را بیشتر کرد. همچنین می‌توان با دیپلماسی فعال اقتصادی و سیاسی با ترکیه، مسیرهایی را برای دسترسی کامیون‌های ایرانی فراهم کرد تا بتوانیم از فرصت‌های موجود در این کشور بیشتر استفاده کرد.
به گفته سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت کاهش تعرفه‌ها می‌تواند رقابت پذیری کالاهای ایرانی را در این کشور بیشتر کند و در مقابل از کالاها و محصولات صنایع نوپای سوریه هم برای ورود به کشور استفاده کرد.است.