دولت سیزدهم در بودجه‌های سالانه همواره بر افزایش درآمدهای مالیاتی متمرکز بوده و برای سال آینده نیز براساس لایحه بودجه ۱۴۰۳ قرار است ۴۹ درصد به میزان درآمدهای مالیاتی بیفزاید. این اعداد و ارقام مالیاتی اگر به معنی واقعی محقق شوند، به نفع اقتصاد خواهد بود. اما بسیاری از فعالان اقتصادی نسبت به تاثیر این افزایش مالیاتی بر برخی بخش‌ها ابراز نگرانی می‌کنند که تولید یکی از این بخش‌هاست. تولیدکنندگان ضمن تایید سیاست پرداخت مالیات از سوی تولید، در بیان دلایل نگرانی خود، این‌گونه استدلال می‌کنند که دولت همواره دیوار تولید را کوتاه می‌بیند و هر برنامه‌ای که دارد، بار آن را روی دوش تولید می‌اندازد. آنها معتقدند چون سازکار و رویکرد دولت در مالیات‌ستانی مشخص و شفاف نیست و از سویی هم با تعداد زیادی از فعالیت‌های اقتصادی پنهان روبه‌رو هستیم که مالیاتی نمی‌پردازند و فرارهای مالیاتی متعدد به وضوح انجام می‌شود، دولت ناگزیر فشار بیشتری بر تولید وارد می‌کند که در شرایط کنونی نگران‌کننده است. صمت در این گزارش نظر کارشناسان حوزه صنعت را در این زمینه جویا شده که در ادامه می‌خوانید.
مالیات بیشتر از جذابیت تولید نکاهد
آرمان خالقی، کارشناس حوزه صنعت درباره روند مالیات‌ستانی از تولید و اینکه این روند چقدر منطبق بر اصول دریافت مالیات است به صمت گفت: بر مبنای عملکرد اقتصادی واحدهای تولیدی و میزان درآمد آنها، درصدی به‌عنوان سهم دولتی در قالب مالیات محاسبه و از تولیدکنندگان دریافت می‌شود. حال آیا این میزان مالیات دریافتی متناسب با عملکرد تولیدکننده است یا خیر؟ واقعیت این است که درصد مالیات‌ستانی در کشور ما تک‌نرخی است؛ یعنی از تمام مشاغل، مالیات مستقیم با یک نرخ دریافت می‌شود. در این میان، بخش تولید به‌واسطه اینکه از یک‌سو دفاتر مالی و محاسباتی دارد و شفافیت مالی آن بیشتر است و از سوی دیگر، با مشکلات خاصی روبه‌رو است، انتظار دارد درصد دریافت مالیات از این بخش کاهش یابد. به‌عنوان نمونه، اگر درصد دریافت مالیات ۲۵ درصد است، انتظار داریم دولت با هدف حمایت از تولید، مالیات این بخش را ۲۰ درصد در نظر بگیرد. این اقدام باعث می‌شود، بخش تولید سودآورتر شده و فعالیت آن صرفه اقتصادی قابل‌توجه‌تری داشته باشد.
لزوم برقراری نظام جامع مالیاتی
خالقی در ادامه افزود: روند دریافت مالیات از تولید در کشورهای دیگر به‌صورت پلکانی است؛ یعنی هر فعال اقتصادی که درآمد بیشتری دارد به طبع مالیات بیشتری نیز پرداخت می‌کند. البته این رویکرد به‌دلیل شرایط اقتصادی این کشورها و اینکه در این بخش قدرت بیشتری دارند و گرفتاری‌های تولید ما را ندارند، قابلیت اجرایی دارد.
کارشناس حوزه صنعت اظهار کرد: در این میان، گلایه بخش صنعت در بحث دریافت مالیات مربوط به این است که سایر بخش‌ها در مالیات‌ستانی چندان موردمحاسبه قرار نمی‌گیرند و دفاتر مالی شفافی ندارند. اگر نظام جامع مالیاتی برقرار شود و براساس آن تمام فعالان اقتصادی زیر چتر این نظام قرار بگیرند و به‌نوعی عدالت مالیاتی حاکم شود، در این صورت می‌توان گفت که واحدهای اقتصادی در شرایط مساوی مالیات می‌پردازند و در ادامه شاهد جلب رضایت بیشتر بین پرداخت‌کنندگان مالیات خواهیم بود.
نگرانی‌ها بجاست
خالقی در پاسخ به این پرسش که چرا تولید واکنش نگران‌کننده‌ای نسبت به برنامه افزایش درآمدهای مالیاتی دولت در سال آینده دارد، گفت: همان‌طور که اشاره شد، بخش تولید یک بخش شناسنامه‌دار بوده و فعالیت‌های اقتصادی این بخش شفاف و مشخص است، دفاتر و گزارش‌های مالیاتی مشخصی دارد، و در زنجیره مالیات بر ارزش‌افزوده قرار گرفته است. بر همین مبنا تولیدکننده، مؤدی شناخته‌شده‌ای است که تمام درآمدهای او قابل‌رسیدگی و محاسبه مالیاتی هستند و سازمان امور مالیاتی با کمترین میزان دسترسی می‌تواند مالیات آنها را محاسبه و دریافت کند. سازمان امور مالیاتی در بخشی که از سازکار مالیات‌ستانی پنهان مانده و به‌نوعی بخش زیرزمینی و غیرشفاف اقتصاد به‌شمار می‌رود، توان دریافت مالیات ندارد؛ ازاین‌رو در تحقق درآمدهای مالیاتی بخشی که شفاف‌تر و دریافت مالیات از آن راحت‌تر است یعنی بخش تولید بیشتر مورد هدف قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: اینکه برای مالیات‌ستانی راحت‌تر، متولیان امر نخست سراغ تولید می‌آیند، برای تولیدکننده نگران‌کننده است. چنانچه دولت به هر دلیلی افزایش درآمدهای مالیاتی را مدنظر دارد، رویکرد درست این است که دولت پایه‌های مالیاتی را افزایش ندهد و در مقابل برای تحقق درآمدهای مالیاتی خود، چتر مالیاتی‌اش را گسترده کند. به عبارتی تعداد بخش‌هایی که مکلف به پرداخت مالیات هستند را بیشتر کند و متمرکز بر شناسایی بخش پنهان اقتصاد باشد. در این‌صورت هم شاهد افزایش درآمدهای مالیاتی خواهیم بود و هم فشار ناشی از افزایش درآمدهای مالیاتی فقط به بخش تولید وارد نمی‌آید. این یک رویکرد مطلوب است که در نهایت منجر به شفافیت اقتصادی خواهد شد. در این صورت، دیگر نگرانی هم برای تولیدکننده وجود ندارد. البته نگرانی هم طبیعی است، چون محل دریافت مالیات و تحقق درآمدهای مالیاتی پیش‌بینی‌شده چندان شفاف و مشخص نیست.
تحقق درآمد مالیاتی به شرطها و شروطها
کارشناس حوزه صنعت درباره احتمال تحقق افزایش درآمدها مالیاتی ۱۴۰۳ با توجه به شرایط اقتصادی کشور نیز اظهار کرد: طی چند سال گذشته سهم مالیات در تامین هزینه‌های جاری دولت افزایش یافته و به‌طور تقریبی از ۱۵ درصد به ۵۰ تا ۶۰ درصد رسیده که مشخصا نشان می‌دهد دولت بر مالیات‌ستانی تمرکز بیشتر داشته و توانسته به‌نوعی اتکای اقتصاد بر درآمدهای مالیاتی را بالا ببرد. با توجه به فعالیت سامانه‌ای مانند سامانه مودیان که قاعدتا بخش بیشتری از فعالیت‌های اقتصاد را پوشش می‌دهد، تحقق افزایش درآمدهای مالیاتی دولت امکان‌پذیر است، اما نیازمند اراده جدی دولت است که برای مالیات‌ستانی سراغ لایه‌های پنهان اقتصاد برود و از میزان فرارهای مالیاتی بکاهد.
خالقی در پایان تاکید کرد: یکی دیگر از مواردی که در بخش مالیات مطرح است مالیات بر ارزش‌افزوده است. به هر حال درآمدهای مالیاتی دولت از انواع مختلف مالیات دریافت می‌شود که مالیات بر ارزش‌افزوده یکی از آنهاست که درآمد زیادی برای دولت ایجاد کرده، چون درصدی از فروش و نرخ تمام‌شده را در برمی‌گیرد که امسال هم از ۹ به ۱۰ درصد رسید و یک درصد افزایش داشت. به نظر می‌رسد سال آینده به‌احتمال‌زیاد بر درصد مالیات بر ارزش‌افزوده نیز به‌عنوان یک مالیات غیرمستقیم نیز افزوده شود. مالیات بر عایدی سرمایه نیز از مواردی است که موردتوجه دولت قرار دارد و شاید در موارد اجرایی نشده اما تاثیرگذار است و مانند مالیات بر خانه‌های خالی منابع درآمدی جدید برای دولت ایجاد می‌کند.در این میان، در بحث مالیات‌ستانی از تولید، فقط نگران این موضوع هستیم که هدف‌گذاری بالا در این بخش یعنی مالیات‌ستانی، باعث کاهش جذابیت تولید نشود. اگر در دریافت مالیات موفق عمل کنیم، بخش تولید آسیب نمی‌بیند. به هرحال این دغدغه جدی فعالان بخش صنعت و معدن کشور است چراکه دولت اغلب برای مالیات‌ستانی سراغ این بخش‌ها می‌آید.