طی یک دهه گذشته، عدم سرمایه‌گذاری یکی از مهم‌ترین معضلات اقتصاد ایران بوده‌است؛ موضوعی که خود را در کاهش انباره سرمایه کشور نشان می‌دهد. به بیان دیگر سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در اقتصاد ایران حتی به اندازه استهلاک سرمایه نبوده که در نهایت به کاهش ظرفیت تولید و تشدید شوک‌های تورمی منجر خواهد شد.
در حقیقت با توجه به شرایط تورمی و فضای نااطمینانی شدید اقتصادی و سیاسی، سرمایه‌های داخلی، سفته‌بازی در بازارهای مالی را به سرمایه‌گذاری در تولید ترجیح می‌دهند. از سوی دیگر، تشدید تحریم‌های اقتصادی و تنش‌های سیاسی نیز عملا جذب سرمایه‌گذاری خارجی را غیرممکن کرده است.
در این شرایط تهاتر نفت به عنوان یک شیوه تامین سرمایه از سوی دولت در دستور کار قرار گرفته است. با این وجود به نظر می‌رسد این رویکرد نه تنها ممکن نیست بلکه به تشدید واردات کالاهای مصرفی و نابودی بیش‌تری تولید منجر خواهد شد.
آنگونه که کارشناسان تاکید می‌کنند با وجود تحریم‌های اقتصادی هیچ شرکت معتبری حتی از کشورهای چین و روسیه تمایل به سرمایه گذاری در اقتصاد ایران را ندارد. به بیان دیگر، شرکت‌های معتبر بین همکاری با ایران و شرکت‌های آمریکایی و اروپایی، قطعا ایران را انتخاب نخواهند کرد. بنابراین جذب سرمایه از طریق تهاتر نفت ناممکن به نظر می‌رسد و تنها واردات کالا در قبال فروش نفت با تخفیف‌های ویژه صورت می‌گیرد. موضوعی که با تشدید واردات کالا منجر به نابودی تولید کشور می‌شود. تولیدی که به واسطه شرایط تورمی و البته تحریم‌های اقتصادی به شدت آسیب‌پذیر شده و توانایی رقابت با شرکت‌های خارجی را ندارد.
تحریم فروش نفت را صفر نکرد اما ….
مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس انرژی به «جهان‌صنعت» گفت: زمانی که تحریم‌هایی علیه فروش نفت ایران اعمال شد، این تصور وجود داشت که امکان ندارد فروش نفت ایران به صفر برسد. بالاخره بعضی از شرکت‌های خاص هستند که مشکلی در مراودات بین‌المللی ندارند و اگر نفت ایران ارزان باشد می‌خرند. الان هم دقیقا همین‌طور است. هیچ شرکت بزرگ نفتی چینی از ایران حتی یک قطره نفت هم نمی‌خرد.
بهروزی‌فر افزود: خریداران نفت ایران شرکت‌هایی هستند که هیچ‌گونه ارتباطی با دنیا ندارند. پالایشگاه‌های کوچک که در مناطق خاصی تامین فرآورده‌های نفتی را پوشش می‌دهند و مطمئن باشید نه الان و نه بعدا هیچ شرکت بزرگ نفتی تا زمانی که ایران تحت تحریم باشد از ایران نفت نخواهد خرید.
سرمایه گذاری خارجی در شرایط تحریم امکان ندارد
وی با اشاره به طرح تهاتر نفت با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ایران گفت: امکان ندارد با شرایط موجود تحریم‌ها سرمایه‌گذاری به صورت مستقیم در ایران اتفاق بیفتد. اگر هم چنین اتفاقی بیفتد شرکت‌هایی هستند که نه اعتبار بین‌المللی دارند، نه جایگاهی و نه ارتباط و مراوده‌ای با آمریکا و کشورهای اروپایی. شاید چنین شرکت‌هایی بیایند در ایران کار کنند که آنها هم از طرفی نفت ما را خیلی‌خیلی ارزان می‌خرند.
او افزود: متاسفانه چینی‌ها نفت ایران را ارزان‌تر از همه دنیا می‌خرند و با بالاترین هزینه و کم‌ترین کیفیت فاکتور می‌کنند و این مشکل به ملت ایران تحمیل می‌شود.
انتخاب میان ایران و آمریکا!
این کارشناس انرژی با تاکید بر اینکه مطمئن باشید هیچ شرکت معتبری حتی چینی و روسی تا موقعی که تحریم‌ها وجود داشته باشد با ایران کار نخواهد کرد، یادآور شد: هیچ ابهامی در این زمینه وجود ندارد. نمی‌دانم آنهایی که می‌خواهند بگویند ابهام داریم که چه اتفاقی افتاده چه منظوری دارند. اصلا نمی‌تواند غیر از این باشد. در نظر بگیرید شما به عنوان یک شرکت معتبر، از بین کار با ایران یا ایالات متحده آمریکا، ایران را انتخاب نخواهید کرد. مسلما این اتفاق خواهد افتاد و مساله مهم‌تر این است که اگر قرار باشد تحت تحریم آمریکا قرار بگیرید دیگر در هیچ کجا نمی‌توانید کاری انجام دهید.
وی ادامه داد: چه بخواهیم و چه نخواهیم، ایالات متحده آمریکا بزرگ‌ترین اقتصاد دنیاست و عملا دلار و مبادلات ارزی دنیا تحت کنترل آن کشور است و بخش قابل توجهی از ذخایر ارزی کشورهای بزرگ دنیا، حتی چین، به دلار است و به هیچ عنوان نه به دنبال تقابل با آمریکا هستند و نه می‌خواهند ارزش دلار را کاهش دهند و موقعیت آن را خدشه‌دار کنند.
صنعت نفت تشنه سرمایه گذاری است
بهروزی‌فر تصریح کرد: طبق گزارش‌های رسمی، صنعت نفت ما ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار سرمایه برای توسعه لازم دارد تا بتواند از جا بلند شود. مادامی که این تحریم‌ها وجود داشته باشد و تامین مالی اتفاق نیفتد و تجهیزات و امکانات و دانش فنی و شرکت‌های بزرگ وارد این کشور نشوند، امکان ندارد صنعت نفت ما بتواند روی پای خود بایستد .
او افزود: روز‌به‌روز در حال از دست دادن جایگاه‌مان در بازار جهانی و اقتصاد دنیا هستیم. اقتصاد ایران به راحتی از بازارهای دنیا حذف شده و نقش ما در اقتصاد بین‌الملل کمتر از یک درصد است.
بهروزی‌فر گفت: از نظر من به عنوان یک کارشناس، غرب یا شرق مهم نیست. باید با همه دنیا در جهت منافع ملی‌مان ارتباط داشته باشیم. اینکه بگوییم یک کشور همیشه دشمن و یکی همیشه دوست است اصلا واقعیت ندارد و نشان داده شده که مثلا چین و روسیه هم که اینقدر رویشان حساب کرده‌ایم در جای خود زیر پای ما را خالی کرده‌اند. چه به این صورت که در شورای امنیت علیه ما رای داده‌اند یا عملا ما را سر کار گذاشته‌اند و نه سرمایه‌گذاری و کمکی کرده‌اند و نه دست ما را گرفته‌اند. این کاملا بدیهی است و همان‌طور که بقیه دنیا بر مبنای منافع ملی خود در مورد روابط‌شان با سایر کشورها تصمیم می‌گیرند ما هم باید همین کار را انجام دهیم و تا وقتی که جز این باشد و در روابط، دیدگاهها و جهان‌بینی‌مان تجدید نظر نکنیم همین خواهد بود و متاسفانه کشوری که اقتصادش حرفی برای گفتن نداشته باشد خیلی راحت قابل حذف شدن است.
ابهام باید وجود داشته باشد
نرسی قربان از جمله کارشناس‌هایی بوده که معتقد است این ابهامات در مراودات میان ایران و چین باید وجود داشته باشد، وی در همین خصوص در پاسخ کوتاهی به «جهان‌صنعت» تصریح کرد: قبلا به دوستان و شاید به خودتان هم گفته‌ام، مسائل مربوط به خرید و فروش نفت و تضامین مربوطه یا اینکه چقدر می‌فروشند و در قبال آن چه می‌گیرند، محرمانه‌اند. وی افزود: هیچ‌یک از این اطلاعات پخش و اطلاع‌رسانی نمی‌شود که کسی بخواهد از آن مطلع باشد، چون اگر این‌طور نباشد آمریکایی‌ها آن را تحریم و از آن جلوگیری می‌کنند، بنابراین مجبورند آن را در هاله‌ای از ابهام قرار بدهند و محرمانه نگه دارند تا کسی متوجه نشود، به همین دلیل اطلاعات من در مورد ابهامات این مراودات صفر است .