شهیاد آبنار دبیر کارگروه تنظیم بازار کالاهای کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی در این نامه خطاب به روسای سازمان های جهاد کشاورزی استان ها آورده است: با عنایت به تصویب نامه هیات وزیران مورخ ۱۴۰۲/۳/۲۱ مبنی بر حصول اطمینان از توزیع کالاهای تامین ارز شده از زمان ورود کالا تا عرضه آن در شبکه خرده‌فروشی (مراحل تامین، پخش، توزیع و رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی) و به استناد بند ۳ صورتجلسه کارگروه تنظیم بازار کالاهای کشاورزی مورخ ۱۴۰۲/۰۷/۲۳ در راستای شفاف‌سازی شبکه توزیع و وحدت رویه در فرآیند توزیع هدفمند اقلام مذکور به پیوست دستورالعمل توزیع ایفاد می‌گردد. خواهشمند است در راستای تحقق امنیت غذایی و ثبات بخشی به بازار ضمن پایش مستمر شبکه‌های توزیع کالایی جهت تامین تقاضای واقعی بازار و به تبع آن جلوگیری از هرگونه افزایش قیمت‌ها، نتیجه اقدامات انجام شده را گزارش نمایید.
مقدمه
با عنایت به اهمیت تامینع توزیع و عرضه کالاهای اساسی، ضروری و نهاده‌های دام و طیور که به استناد تصویب‌نامه هیات محترم وزیران در مورخ‌های ۱۴۰۲/۳/۱۳ و ۱۴۰۲/۳/۲۱ مبنی بر حصول اطمینان از توزیع مناسب و هدفمند کالاهای تامین ارز شده با منشاء ارز دولتی از زمان ورود کالا تا عرضه آن در شبکه خرده‌فروشی و همچنین براساس قوانین و اسناد بالادستی مرتبط جهت وحدت رویه در فرآیند توزیع و عرضه کالاهای مذکور در کشور، بدینوسیله ضوابط و دستورالعمل توزیع کالاهای اساسی، ضروری و نهاده‌های دامی که در جلسه مورخ ۱۴۰۲/۰۷/۲۳ کارگروه تنظیم بازار کالاهای کشاورزی مصوب گردیده جهت اجراء ابلاغ می‌گردد.
ماده ۱- هدف و حیطه کاربرد
این دستورالعمل جهت ساماندهی شبکه توزیع و عرضه اقلام مذکور ابلاغ می‌گردد، لذا کلیه توزیع‌کنندگان و فعالین عرصه توزیع ملزم به رعایت آن می‌باشند.
ماده ۲- تعاریف و اصطلاحات
به منظور رعایت اختصار و سهولت در اجراء، پاره‌ای از عبارات اصلی مندرج در متن به شرح ذیل اعلام می‌گردد:
۱-۲- قانون: در این دستورالعمل به تمام قوانین موضوعه و حاکم بر جریان واردات، حمل، توزیع و رصد بازار اطلاق می‌گردد.
۲-۲- وزارت: وزارت جهاد کشاورزی.
۳-۲- سازمان: عبارت است از سازمان جهاد کشاورزی استان‌ها.
۴-۲- مباشر: شرکت بازرگانی دولتی ایران، شرکت پشتیبانی امور دام کشور، سازمان تعاون روستایی، شرکت خدمات حمایتی و شرکت جهاد استقلال.
۵-۲- شبکه توزیع: مسیری است که پخش، توزیع و عرضه کالا و نهاده‌های دامی، کود و سموم از زمان تامین تا زمان رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی از طریق آن صورت می‌پذیرد. این مسیر توزیع شامل تامین‌کنندگان، پخش‌کنندگان، توزیع‌کنندگان و عرضه‌کنندگان می‌باشد.
۶-۲- توزیع‌کننده: عبارت است از اشخاص حقیقی یا حقوقی که مطابق اخذ نمایندگی رسمی و قانونی که براساس مقررات از مراجع صدور مجوزها و بر مبنای دستورالعمل‌های صادره به‌عنوان نماینده رسمی توزیع کالا معرفی می‌گردد و به دو دسته؛ شرکت توزیع‌کننده و اصناف تقسیم می‌شوند و شامل فروشگاه‌های زنجیره‌ای، شرکت‌ها و فروشگاه‌های تعاونی مصرف (اتحادیه امکان، اسکاد، فرهنگیان)، میادین میوه و تره‌بار و واحدهای صنفی می‌گردد.
۷-۲- مصرف: عبارت است از استفاده از کالاهایی با منشاء ارز دولتی برای تامین نیاز خانوار و همچنین تامین نهاده پایه تولید صنایع و صنوف.
۸-۲- شرکت پخش: عبارت است از اشخاص حقوقی که دارای نمایندگی رسمی و قانونی از مراجع ذیصلاح جهت توزیع در شبکه رسمی بازار می‌باشند.
۹-۲- شبکه رسمی: به شبکه‌ای از توزیع اطلاق می‌گردد که کالا در مسیر توزیع به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسد و تمام فرآیندهای توزیع از مرحله تحویل انبار تا فروش به مصرف‌کننده قابلیت رصد و پایش توسط واحد بازرسی و نظارت دارد.
۱۰-۲- بازرسی: به منظور حصول اطمینان از کمیت و کیفیت کالای توزیعی در شبکه رسمی بازار، واحد بازرسی و نظارت وزارت متبوع و به تبع آن توسط واحدهای بازرسی استانی انجام می‌گیرد.
۱۱-۲- کالای مشمول: عبارت است از نهاده‌های دامی، محصولات پروتئینی، کالاهای اساسی و ضروری و سایر محصولات کشاورزی.
۱۲-۲- عمده‌فروش: کسب‌وکارهای بزرگ، تامین‌کنندگان کالاها، پخش‌کنندگان و توزیع‌کنندگان، بازرگانان تجاری و کلیه بازارهای بزرگ بابت فروش عمده کالا به واحدهای صنفی خرده‌فروشی.
۱۳-۲- خرده‌فروش: شخص حقیقی یا حقوقی دارای مجوز از سوی مراجع ذیصلاح که بعد از دریافت کالای مشمول از سوی توزیع‌کننده و عمده‌فروشی، می‌بایست آن را به مصرف‌کننده نهایی تحویل دهند.
ماده ۳- کالاهای مشمول
کالاهای ضروری، اساسی، نهاده‌ها و محصولات پروتئینی که از محل ارز دولتی تامین گردیده و می‌بایست براساس ضوابط و مقررات جاری در شبکه رسمی توزیع گردد به شرح ذیل می‌باشد:
۱- کالاهای اساسی؛ گندم، روغن، برنج، شکر، گوشت قرمز، گوشت مرغ، شیر، محصولات لبنی (۴ قلم اصلی) و تخم‌مرغ.
۲- نهاده‌های دامی؛ جوز، ذرت، دانه سویا و کنجاله سویا.
۳- نهاده‌های تولیدی؛ کود، بذر، سم، واکسن دامی و…
۴- کالاهای ضروری؛ حبوبات و…
تبصره: باتوجه به سیاست‌های کلان و تصمیمات ستاد تنظیم بازار کشور در صورتی‌که برای تامین هر کالایی ارز دولتی تخصیص داده شود، مشمول مقررات و ضوابط جاری قیمت‌گذاری و همچنین الزام به توزیع در شبکه رسمی کشور می‌باشد.
ماده ۴- مدیریت نظام تامین و توزیع
باتوجه به ماهیت کالاها، نهاده‌ها و مرجع تامین آنها، لذا فرآیند توزیع به شرح زیر می‌باشد:
۱-۴- مرجع تامین؛ مباشرین دولتی
تمام کالاها و نهاده‌ها که توسط بخش دولتی وارد کشور می‌گردند می‌بایست براساس آئین‌نامه اجرایی تامین، ذخیره‌سازی، برداشت و ذخائر راهبردی در شبکه رسمی و تحت نظارت توزیع گردد.
۲-۴- مرجع تامین؛ تامین‌کنندگان بخش خصوصی و تعاونی
از آنجایی‌که تامین‌کنندگان بخش خصوصی و تعاونی کالاهای مزبور از ارز دولتی استفاده نموده‌اند. لذا مکلف‌اند براساس ضوابط، دستورالعمل‌ها و مقررات جاری و همچنین باتوجه به سیاست‌های ابلاغی وزارت جهاد کشاورزی نسبت به توزیع کالا و نهاده‌ها اقدام نمایند.
تبصره ۱: تمام واردکنندگان مکلف‌اند طبق قانون و ضوابط جاری نسبت به ثبت عملیات واردات در سامانه جامع تجارت و همچنین سامانه جامع انبارها اقدام نمایند.
تبصره ۲: مباشرین دولتی و تامین‌کنندگان بخش خصوصی مکلف‌اند نسبت به عرضه تمام نهاده‌های دامی وارداتی در سامانه بازارگاه براساس قیمت‌های مصوب و ابلاغی از سوی وزارت و ستاد تنظیم بازار اقدام نمایند.
تبصره ۳: عرضه خارج از سامانه بازارگاه و شبکه رسمی و عدم رعایت قیمت مصوب ابلاغی، تخلف محسوب شده و متخلقین به مراجع قانونی و ذیصلاح معرفی خواهند شد.
تبصره ۴: کالاهای اساسی و ضروری که توسط بخش خصوصی وارد کشور شده است می‌بایست با قیمت مصوب در شبکه رسمی بازار و تحت نظارت واحد بازرسی و نظارت توزیع گردد.
ماده ۵- جامعه هدف
در راستای تامین تقاضا و به منظور تحقق مدیریت تنظیم بازار و همچنین جلوگیری از وقوع شوک‌های قیمتی ناشی از کمبود کالا به خصوص در ایام پرمصرف و مناسبتی، جهت توزیع کالاهای مشمول بین آحاد مصرف‌کنندگان، مسیرهای توزیع به شرح ذیل می‌باشد:
۱- واحدهای صنفی دارای مجوز رسمی توزیع و کد شناسه از اتحادیه‌های صنفی با سیستم توزیعی قابل رسد و پایش.
۲- غرف میادین میوه و تره‌بار شهرداری‌ها.
۳- شرکت‌های پخش (پخش مویرگی) دارای پروانه فعالیت از مراجع رسمی.
۴- فروشگاه‌های زنجیره‌ای، تعاونی‌های مصرف.
۵- اتحادیه‌های تعاونی روستایی و عشایری برای تامین نیاز جامعه تحت پوشش.
۶- دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، پادگان‌ها، مراکز نظامی، بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی(ره) و…
تبصره: چنانچه در ستاد تنظیم بازار مصوبه‌ای مبنی بر نحوه توزیع ابلاغ گردد ملاک و مبنای اجراء قرار می‌گیرد.
ماده ۶- وظایف و اختیارات مباشر و سازمان
۱-۶- مباشر
۱-۱-۶- مباشرین مکلف‌اند نسبت به رعایت اصول صحیح انبارداری براساس ضوابط، پروتکل‌های بهداشتی، دامپزشکی و فنی در راستای صیانت از کالاها و نهاده‌های ذخیره شده و تحت کلید اقدام لازم به عمل آورند.
۲-۱-۶- مباشرین مکلف‌اند براساس آئین‌نامه ذخائر راهبردی و مجوز صادره از وزارت نسبت به تخصیص و فروش کالا از طریق سامانه ذخائر راهبردی که قابلیت رصد دارند به عاملین توزیع جهت پخش در شبکه مویرگی اقدام نمایند.
۲-۶- سازمان
روسای سازمان‌ها مکلف‌اند به منظور مدیریت و ساماندهی نظام توزیع کالاهای مشمول نسبت به موارد ذیل اقدام نمایند:
۱-۲-۶- رصد و پایش وضعیت بازار و نیازسنجی کالایی.
۲-۲-۶- شناسایی شبکه‌های توزیع به منظور دسترسی گسترده به شبکه‌های مویرگی جهت توزیع کالا در راستای شفاف‌سازی اطلاعات کالاها و بازیگران نظام توزیع.
۳-۲-۶- تخصیص کالا به شبکه‌های پخش و توزیع استانی، شهرستانی، بخش‌ها، روستاها و… و همچنین پیگیری لازم جهت جذب هدفمند کالا برای تامین تقاضای آحاد جامعه.
۴-۲-۶- بررسی عملکرد عاملین توزیع و صورت وضعیت کالاهای توزیعی در شبکه بازار به منظور تقویت جریان انتقال کالا به سمت خانوارها.
۵-۲-۶- نظارت بر کالاهای تحت کلید انبارهای مباشرین جهت حصول اطمینان از صحت و سلامت نحوه نگهداری و توزیع کالا.
۶-۲-۶- گسترش و نفوذ استفاده از فناوری‌های نوین و ظرفیت استارت‌آپ‌ها در تنظیم بازار.
۷-۲-۶- کاهش هزینه‌های مبادله در فرآیند توزیع.
۸-۲-۶- تعامل مستمر با رسانه‌ها و افزایش نقش آنها در همراهی افکار عمومی با سیاست‌های توزیعی و تنظیم بازاری.
۹-۲-۶- ذخیره‌سازی راهبردی و احتیاطی در کالاهای مشمول با استفاده از پیش‌بینی روند تحولات مقداری و قیمتی.
۱۰-۲-۶- تقویت، نوین‌سازی و توسعه زیرساخت‌های نظام توزیع (انبارها، سردخانه‌ها، پایانه‌های توزیع، لجستیک و…) و یکپارچه‌سازی اطلاعات حمل‌ونقل، موجودی انبارداری، جابجایی وتوزیع کالا.
تبصره: اجرای دستورالعمل‌های ذخیره کالاهای پرمصرف (میوه، سبزیجات، صیفی‌جات و سایر کالاهای پرمصرف در ایام خاص).
ماده ۷- بازرسی و نظارت
باتوجه به ضرورت نظارت و کنترل بازار و لزوم اجرای ضوابط و مقررات قیمت‌گذاری و همچنین جلوگیری از انحراف کالای توزیعی از شبکه رسمی اجرای موارد زیر الزامی است:
۱-۷- رصد و پایش موجودی و قیمت کالا به عنوان دو شاخص کلیدی مدیریت بازار توسط واحد بازرسی، نظارت و پیش‌بینی روند قیمت‌ها.
۲-۷- تسهیل دسترسی به آمار و اطلاعات با تکمیل سامانه‌های مرتبط.
۳-۷- تاکید بر نظارت و بازرسی با هدف پیشگیری از تخلفات در بازار و اجرای طرح‌های نظارتی و بازرسی ویژه در مناسبت‌ها.
۴-۷- افزایش شفافیت و اطلاع‌رسانی در بازار با استفاده از ابزارهایی همچون برچسب، قیمت‌گذاری و…
۵-۷- در صورت احراز تخلف در فرآیند توزیع و فروش براساس قانون تعزیرات حکومتی نسبت به تشکیل پرونده و معرفی متخلفین به مراجع ذیصلاح اقدام نماید.
این دستورالعمل در ۷ ماده و ۷ تبصره تهیه، تنظیم و جهت اجراء ابلاغ گردید.