هلدینگ خوارزمی با حجم‌سرمایه‌گذاری بیش از۲هزارمیلیارد تومان در این پروژه می‌خواهد واحد فراوری کنستانتره مس و طلا در راستای ایجاد زیرساخت‌های فراوری کانی‌های معدنی راه‌اندازی کرده و به گفته رسانه‌ها، قرار است با ظرفیت کارخانه‌ای ۱۳هزارتنی، زمینه اشتغال بیش از هزار نفر را به صورت مستقیم فراهم کند. اگرچه جرجانی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی به‌تازگی و در مصاحبه‌ای از فعال بودن ۲۶ معدن مس در استان خراسان جنوبی خبرداده بود، اما به نظر می‌رسد پروژه‌ای که امروز به هلدینگ«خوارزمی» رسیده، ثمره اجرای طرح تحول در بخش زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی در سال ۱۴۰۱ باشد. در همان زمان «جرجانی» از شناسایی۱۲۳محدوده شامل طلا، مس، نیکل، منیزیت، گوهرسنگ‌ها، سرب و روی در این استان خبر می‌دهد و می‌گوید: طرح تحول زمین‌شناسی در ۱۵هزار کیلومتر مربع از وسعت خراسان جنوبی با اعتبار ۱۵۰ میلیارد تومان در شهرستان‌های بیرجند، سربیشه، قاینات و خوسف اجرا شد و اکتشاف ۱۷ محدوده طلا، ۶۰ محدوده مس و ۲۵ محدوده نیکل برای نخستین بار در شرق کشور، ۹ محدوده منیزیت، ۶ محدوده سرب و روی از دستاوردهای اجرای این طرح است.
به منابع «آبی» این پروژه فکر شده است؟
فراوری مس و طلا ظرفیت‌های اقتصادی خراسان‌جنوبی را فعال می‌کند اما بر کسی پوشیده نیست در دسته صنایع آب‌بر قرار می‌گیرند. با توجه به اینکه شهرهای طبس، بیرجند، نهبندان، قاین و آرین‌شهر در وضعیت تنش آبی قرار دارند، این پرسش مطرح می‌شود که در طرح توجیهی برپا سازی پروژه فراوری مس و طلا با سرمایه گذاری ۲هزارمیلیاردی چه پیوست‌هایی برای جلوگیری از دامن زدن این صنعت به افزایش خشکی در منطقه خراسان جنوبی پیش بینی شده است و آیا به این مسئله فکر شده که براساس آمارهای ارائه شده، استان مذکور با ۲/۸۵ میلیمتر بارش کاهش ۲۵ درصدی نزولات آسمانی را ثبت کرده… در همین رابطه عباس زاده معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی در تاریخ ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ می‌گوید: «بیش از ۹۹ درصد مساحت خراسان جنوبی درگیر خشکسالی است و با تداوم خشکسالی و کم‌آبی در استان باید در جهت مدیریت مصرف آب، اثرات خشکسالی و کم‌آبی به طور مستمر برای مردم تبیین شود». نکته دیگر اینکه صنعتگران و سرمایه‌گذاران در صنایع آب‌بر نسبت به اثرات کمبود منابع آب اشراف و اطلاعات کافی را داشته‌اند تا پیوست‌های چگونگی تأمین و حل آن را ذیل پروژه‌هایشان در نظر بگیرند تا در بلندمدت متضرر نشوند و صنایع تبدیلی که در کنار این پروژه ساخته می‌شوند با چالش منابع روبه‌رو نشوند؟
احداث صنایع آب‌بر نیازمند مطالعه عمیق
مهندس آرمان خالقی:
، قائم مقام خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ما در پاسخ به این پرسش که آیا احداث صنایع «آب‌بر» فراوری معدنی فلزات در مناطق خشک و کم آب مانند خراسان جنوبی توجیه‌پذیر است، گفت: فراوری و استخراج مس و طلا جذابیت‌های خاصی برای سرمایه‌گذاران دارد، اما راه‌اندازی صنایع پایین‌دستی این پروژه‌ها علاوه بر آلایندگی، به منابع آبی پایدار نیازمند است. وی با اشاره به ضرورت شفاف‌سازی پیوست های زیست محیطی و فرهنگی اجتماعی این‌گونه طرح‌ها گفت: توجه به تأمین زیرساخت‌ها اعم از آب، برق، گاز و راه مسئله مهمی است که اغماض از آن موجب زیان‌ده شدن صنایع دربازه زمانی بلندمدت خواهد شد. خالقی با بیان اینکه در مسئله فراوری مواد معدنی در خراسان جنوبی نیز باید پیوست‌هایی مانند محدودیت منابع آبی با جدیت مطالعه شود، گفت: چنانچه به این مسئله توجه جدی نشود، دو اتفاق قابل تصور است. یا اینکه به بهانه اشتغال‌آفرینی، زیست مردم تحت تأثیر قرار می‌گیرد و تبعات اجتماعی آن را باید بپذیریم یا اینکه وزارت نیرو، وزارت صمت و سازمان محیط زیست کشور قابلیت یا عدم قابلیت موفقیت این پروژه در منطقه مذکور را بررسی می‌کنند. چنین فرایندی برای شرکت سرمایه‌گذار نیز مفید خواهد بود؛ زیرا جلو ضرر و زیان آن‌ها را در بلندمدت می‌گیرد.
از سرنوشت فولاد اصفهان عبرت بگیریم
مهندس خالقی افزود: درادوار گذشته و با تکیه برمنابع پایدار رودخانه زاینده رود، کارخانه فولاد اصفهان ساخته شد، اما بحران محیط زیست و خشکسالی، آن‌ها را با چالش روبه‌رو کرده است. وی با بیان اینکه امروز فولاد اصفهان برای تأمین آب مورد نیازش به خرید «پس‌آب» خروجی فاضلاب شهری از وزارت‌نیرو بسنده کرده است، گفت: شاهد متوقف شدن طرح‌های توسعه‌ای مجموعه‌های صنعتی فولاد اصفهان به دلیل کم آبی نیز هستیم. اگر پروژه فولاد اصفهان با پیوست مطالعاتی صحیح در حاشیه خلیج فارس تأسیس می‌شد، قطعاً پایداری بیشتری در طرح‌های توسعه‌ای داشت.
او با بیان اینکه یکی از مشکلات ما این است که وقتی طرح تصویب می‌شود فکر می‌کنیم باید حتماً انجامش دهیم، ضرورت مطالعه و پردازش دقیق پروژه پیش از عملیاتی‌سازی را یادآور شد و افزود: پیوست‌های مختلف، موفقیت یا مشکلات کلان یک پروژه را ترسیم می‌کند. وی با اشاره به برقراری تردد خط آهن خراسان تا بنادر و روان بودن حمل‌ونقل زمینی برای انتقال مواد معدنی به نزدیکی دریاها و جنبه‌های ریالی و ارزی ساخت چنین طرح‌هایی گفت: باید فارغ از برخی توجیه‌های تعصبی غیرکارشناسی، سعی کنیم صنایع فراوری محصولات «آب‌بر» را به مناطق پرآب نزدیک به دریا ببریم که صادرات مواد فراوری شده نیز آسان باشد. وی در پایان بیان کرد: نباید صرفاً به اشتغال و تولید فکر کنیم، بلکه باید بدانیم به چه قیمتی یک پروژه را ایجاد می‌کنیم. باید نگاه ما به یک پروژه، جامع باشد. به همین خاطر اولویت چنین طرحی باید منافع ملی و مطالعه آوردههای آن در بلندمدت باشد.