بازار؛ گروه ایران: مشکلات صنعت خودرو طی دهه های گذشته به تدریج انباشته شده و وضعیت کنونی را به وجود آورده است. اگر در این شرایط فقط یک نفر را مورد نقد و انتقاد قرار داد و او را استیضاح کرد، نشان از پاک کردن صورت مساله به جای حل آن توسط استیضاح کنندگان دارد؛ چرا که عامل اصلی اعلام وصول استیضاح سید رضا فاطمی امین وزیر صمت، معضل «قیمت» خودرو است.
کارشناسان، تولیدکنندگان و صنعتگران معتقدند که در شرایطی نیستیم که با تغییر وزیر صمت مشکلی بر مشکلات بی افزاییم. از این رو شاید بهتر باشد نمایندگان مجلس شورای اسلامی راه کار عملی و علمی بهتری را برای حل چالش های صنعت خودرو یا سایر صنایع اتخاذ و آن را جهت اجرا ابلاغ کنند. با این تفاصیل برای بررسی دلایل ماندن یا رفتن سید رضا فاطمی امین وزیر صمت، با آرمان خالقی عضو هیئت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت به گفت و گو پرداختیم که در ادامه خواهید خواند.
* به عنوان دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت که با تمام صنعتگران و مشکلات و سیاستگذاری ها آشنا هستید، کارنامه وزیر صمت را با در نظر گرفتن استیضاح های مکرر چگونه ارزیابی می کنید؟
اگر بخواهیم اصل موضوع استیضاح را بررسی کنیم، ابتدا باید اشاره داشت که از بدو ادغام وزارت صمت، تعداد بالای از وزرا با میانگین عمر کاری دو سال در مصدر آن بودند. این مقدار عمر کاری باعث شد که وزرای صمت یا سرپرست های آن وزارتخانه نتوانند ساختار سیاستگذاری قوی را ایجاد کنند؛ چرا که تغییرات عدیده وزرا کارآمدی را از این وزارتخانه سلب کرده است.
مهدی غضنفری، محمدرضا نعمت زاده، محمد شریعتمداری، رضا رحمانی، علیرضا رزم حسینی و سید رضا فاطمی امین تاکنون مصدر نشین، حسین مدرس خیابانی و جعفر سرقینی سرپرست وزارت صمت بودند و با تغییر هر فرد در این وزارتخانه تمام معاونین و مدیران ارشد از بدنه وزارت صمت تا صنایع دستخوش تغییر قرار گرفتند که این موضوع به صلاح صنعت نیست.
* آیا وزیر صمت توانسته در مدتی که سکان داری بخش سیاستگذار صنعتی کشور را داشته، بخشی از چالش های تولیدکنندگان را حل کند؟
شاید سید رضا فاطمی امین بهترین گزینه برای این وزارتخانه نبوده باشد، اما به هر حال رئیس جمهور اعتمادی به ایشان داشته است. با این حال سید رضا فاطمی امین جز معدود وزرایی بوده که در وزارت صمت سابقه معاونت و مدیریت را تجربه کرده است. فاطمی امین فردی بی تجربه نسبت به وزارت صمت نبوده که از بخش دیگری آمده باشد. همچنین شاهد هستید در بعضی از وزارتخانه ها افرادی وزیر می شوند که سابقه یک روز کاری در آن سازمان را ندارند.
سید رضا فاطمی امین جز معدود وزرای بوده که در وزارت صمت سابقه معاونت و مدیریت را تجربه کرده است. فاطمی امین فردی بی تجربه نسبت به وزارت صمت نبوده که از بخش دیگری آمده باشد
ولی این موارد دلیلی بر موفقیت ایشان نیست، توجه داشته باشید ما معتقد هستیم وزارت بازرگانی به وزارت صنعت و معدن الحاق شده است. اما برخی مدعی ادغام این دو وزارتخانه هستند، از زمان سکان داری فاطمی امین در این وزارتخانه چارت سازمانی تغییر کرده است که سبب چابکی آن شده است. هرچند این چارت به طور کامل در این وزارتخانه نتوانسته سبب تغییر شود، اما ساختار را نسبت به گذشته بهبود داده است.
* برخی از کارشناسان نسبت به عملکرد وزارت صمت نقدهای دارند که تاکنون موفق به اجرای درست برنامه ها نشده است، نظر شما در این خصوص چیست؟
به عنوان تشکل تخصصی این حوزه می گویم که واحدهای صنعتی مشکل دارند، ریشه این مشکلات نیز به معاونین و مدیران ارشد وزیر صمت باز می گردد که در قامت انجام وظیفه در آن وزارتخانه نبوده و قابل اصلاح است. اما نباید فراموش کرد که هر فردی در این وزارتخانه صدر نشین شود بار سنگینی را به دوش می کشد، بخشی از این بار فشارهای درون سازمانی است که باید به دوش کشیده شود.
در دولت سیزدهم وضعیت کسب و کار حوزه معدن با مشکلات عدیده مواجه شده است، آیا علت وجود این مشکلات وزارت صمت است؟ فهرست مربوط به رتبه بندی محیط کسب کار براساس مشکلات موجود است که اولویت ها را مطرح و شامل؛ کمبود نقدینگی، مشکلات بانکی، معضلات مالیاتی، چالش های گمرکی و عدم همکاری بیمه و تامین اجتماعی توام با بروکراسی اداری است. آیا ایجاد این مشکلات در ید وزارت صمت بوده است؟
تمام این موارد به وزارتخانه های اقتصاد، کار و رفاه اجتماعی و شورای تامین پول و اعتبار منوط است. سال گذشته وزارت صمت با عدم همراهی از سوی دستگاه های مربوطه مواجه بوده است. به طور مثال تعرفه واردات خودرو باتوجه به وجود قانون حمایت از تولید حداکثری ساخت داخل و موضوعاتی از این دست مورد نقد بوده است. اگر وزارت صمت تعرفه را کاهش دهد مشکلاتی ایجاد و اگر تعرفه را افزایش دهد چالش های عدیده رخ می دهد. این موارد سیاست های کلان کشور است که توسط شورای مربوطه تصمیم گیری می شود که وزارت صمت یکی از ارکان آن است.
* قیمت و عرضه خودرو عامل استیضاح وزیر صمت توسط مجلس شورای اسلامی است، به نظر شما وزیر صمت چه کوتاهی در این صنعت داشته است؟
خودرو که مورد حجمه از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است، صنعتی با شرایط اقتصادی خاص و تحریمی است. این دو مولفه نیز به سیاست های کلان کشور در حوزه دیپلماسی و اقتصادی مربوط می شود؛ چرا که خودروسازان نمی توانند به راحتی خودرو، تکنولوژی یا قطعات را فراهم کنند.
خودرو که مورد حجمه از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است، صنعتی با شرایط اقتصادی خاص و تحریمی است. این دو مولفه نیز به سیاست های کلان کشور در حوزه دیپلماسی و اقتصادی مربوط می شود
به ناچار باید بخش فراوان نیاز این صنعت از طریق ساخت داخل تامین یا نیاز دیگر آن ها توسط دور زدن تحریم با هزینه های فراوان خریداری شود. این موضوعات قدرت اقتصادی خودروسازان را کاهش و قیمت تولید را افزایش داده است، البته در این میان مردم بیشتر متضرر می شوند. همه می دانند که خودروهای داخلی کیفیت پایین و قیمت بالا دارند در نتیجه امکان ورود به بازارهای جهانی را ندارد، اما بانی این وضع به تنهایی وزارت صمت نیست.
* شاهد هستید که صنایع بالادستی با قیمت بالا محصولات خود را به صنعت خودرو عرضه می کنند، از سوی لاتاری برای برندگان خودرو نیز به تعبیر فعالین این حوزه ایجاد شده که سود را به جیب دلالان سرازیر می کند، به نظر شما وزیر صمت در خصوص قیمت گذاری دستوری خودرو کوتاهی نداشته است؟
در مورد خودرو باید زنجیره ارزش تولید در کشور دیده شود، در فرآیند خودروسازی باید از معدن تا بازار و مواداولیه زنجیره تامین که فولاد، پلاستیک، شیشه و قطعات الکترونیکی است، بررسی شود. پتروشیمی ها خوراک یارانه ای دریافت، اما محصولات را با قیمت فوب خلیج فارس می فروشند.
چرا کسی نمی گوید محصولات پتروشیمی و فولادی گران است؟
فولادسازان نیز کالاهای خود را با قیمت جهانی و بلکه بیشتر در بازار عرضه می کنند. اگر محصولات این صنایع قابلیت رقابت جهانی دارند چرا با قیمت بالاتر از بازار جهانی به فروش می رسند؟ بنابر این خودروسازان را مجبور به خرید مواداولیه داخلی با قیمت بالاتر می کنند، این عامل هزینه ورودی صنعت خودرو را افزایش اما خروجی و عرضه محصول باید قیمت دستوری باشد. چرا کسی نمی گوید محصولات پتروشیمی و فولادی گران است؟
* علاوه بر مواداولیه ادعا در خصوص قیمت پایین انرژی در کشور برای خودروسازان در کنار نیروی کار ارزان وجود دارد، با این شرایط چرا صنعت خودرو را کم بهره ور تلقی می کنند؟
در بحث انرژی می گویند انرژی «برق» در کشور پایین تر از دنیا است، بر این اساس باید تولید نیز در کشور پایین باشد. اما به دلیل اتلاف انرژی در انتقال برق و فرسودگی تجهیزات صنایع کشور از جمله خودروسازی بهره ور نیست. اگر یارانه برای انرژی در نظر گرفته می شود به همان اندازه باید رضایت عمومی ایجاد شود.
* به نظر شما چرا خودرو در کشور ما تبدیل به یک کالای سرمایه ای به جای کالای مصرفی شده است؟
در صنعت خودرو نهاده های تولید، ورودی های صنعت و نیرو کار بهره وری مطلوب ندارد، بنابراین خروجی خودروساز به عنوان تولید کننده گران تر است. در این میان فاصله قیمتی به دلیل قیمت گذاری دستوری میان خودروساز و بازار ایجاد شده است که مشتریان برای کسب سود آنی به دنبال خرید خودرو هستند. همین مساله خودرو را به کالای سرمایه ای تبدیل کرده است.
این درحالی است که باید مابه التفاوت قیمت خودرو از کارخانه تا بازار برای توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی در شهرها استفاده شود. اگر ناوگان حمل و نقل عمومی توسعه یافته باشد، خودروهای تک سرنشین در خیابان ها یا حتی سفرهای جاده ای با خودرو شخصی به کمترین میزان خواهد رسید. برای نیل به این هدف باید صندوقی طراحی شود که براساس آن اقدام به ذخیره سازی سود مابه التفاوت شود.
* همواره کارشناسان نسبت به کمبود نقدینگی در صنعت خودرو گله دارند، دلیل این موضوع چیست؟
اگر خودروسازان بتوانند محصولی طراحی و تولید کرده که قابلیت عرضه در بازارهای جهانی را داشته باشند، می توان مدعی مطلوبیت صنعت خودرو بود. حمایت بی قید و شرط از صنعت خودرو یا واردات به هر قیمتی باعث ایجاد آشفتگی در بازار خودرو شده است.
این مورد را باید مجلس شورای اسلامی حل می کرد، اما از مسئولیت آن شانه خالی و به گردن وزارت صمت انداخت. تاریخ ثابت کرده است که با تغییر وزیر صمت هشت ماه صنایع کشور در سر در گمی به سر می برند. چرا که وزیر صمت تمام مدیران ارشد را تغییر می دهد و برنامه نیز دستخوش تغییر قرار می گیرد.
* به عنوان پرسش پایانی آیا با استیضاح وزیر صمت، صنایع و بازار به ویژه بازار خودرو اصلاح خواهد شد؟
اگر نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتظار دارد که با استیضاح وزیر صمت اتفاقی درست رخ دهد، بدور از موضوعات سیاسی باید تصمیم درستی را اتخاذ کنند. صنعتگران درک کردند که با تغییر سید رضا فاطمی امین احتمالا وزیر توانمدی بتواند سر کار بیاید، اما نگرانی از عدم یافتن چنین شخصی نیز وجود دارد. ممکن است نمایندگان نظرشان این باشد رای به استیضاح دهند، اما در نهایت این موضوع را باید ریشه ای حل کنند.
اگر نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتظار دارد که با استیضاح وزیر صمت اتفاقی درست رخ دهد، بدور از موضوعات سیاسی باید تصمیم درستی را اتخاذ کنند
شاید مجلس شورای اسلامی با استیضاح قصد دارد هشدار جدی به دولت در راستای اصلاح رفتار وزارت صمت دهد. امیدواریم وزارت صمت این پیام را به درستی دریافت و اگر سید رضا فاطمی امین در جایگاه خود ابقا شد، افراد شایسته را جایگزین افراد فعلی کند. قوانین و مقررات دست وزارت صمت را بسته است، اگر این سیاست ها اصلاح نشود، وضع موجود باقی خواهد بود.