بازاری که می توانست بخاطر تقارن نوروز و ماه مبارک رمضان حتی گسترده تر هم بشود و به سایر کشورهای اسلامتی توسعه یابد. با این حال، شرایط برای صادرات محصولات چنین صنایعی آنقدر دشوار است که نمی توانند با تولیدات با کیفیت خود سهمی از صنعت حلال کشورهای اسلامی بگیرند. در این رابطه آرمان خالقی معاون توسعه ارتباطات گروه صنایع غذایی شیرین عسل در گفت و گو با بازار توضیح می دهد:
* در خصوص چالش های صنعت شیرینی و شکلات برایمان بگویید که ۱۴۰۱ برای شما چگونه گذشت؟
صنعت شیرینی و شکلات در سال ۱۴۰۱ و به طور کلی صنایع غذایی با تغییری در قیمت های مواد اولیه اساسی خود در ابتدای سال مواجه شد. بخش شیرینی و شکلات هم از این ماجرا مستثنی نبود؛ چرا که نرخ ارز از ۴ هزار و ۲۰۰ تومان برای روغن، شکر و امثال آن تغییر و افزایش یافت. البته یارانه آرد مورد استفاده برای صنف شیرینی و شکلات قبلا تغییر یافته بود و چون این اتفاق در گذشته رخ داده بود خیلی به این صنعت فشار نیاورد.
البته این به این معنا نبود که افزایش هزینه ها مشکلی برای تولیدکنندگان ایجاد نکرد و هر چقدر در طول سال پیش رفتیم اثر افزایش قیمت ها بیشتر خودشان را در محصولات نهایی نشان داد. همچنین هر چقدر گرانی در کشور افزایش یافت و ارزش ریال ما کاهش یافت و بیشتر افت کرد قدرت خرید مردم هم کاهش پیدا کرد. این هم مشخصا اثر خود را بر روی تولیدکننده ها و میزان تولیدشان می گذارد.
* به عنوان یک فعال صنعت شیرینی و شکلات به نظرتان بیشترین آسیب ناشی از افزایش قیمت ها به چه مجموعه هایی از این صنعت وارد شده است؟
به اعتقاد بنده بیشتر واحدهایی در این زمینه آسیب دیدند که کوچک و متوسط هستند. واحدهایی که تیراژ تولیدشان پایین است و قدرت رقابت اقتصادی شان در بازار پایین تر است بیشتر خسارت دیدند؛ چرا که شرکت های بزرگ در تیراژ بزرگ خرید می کنند و قیمت تمام شده شان را به هر نحوی کاهش می دهند. همچنین مجموعه های بزرگ زنجیره ارزش را تامین و فراهم می کنند و در نهایت کمتر آسیب خواهند دید. بخصوص وقتی سهم بازار کوچک تر می شود کسانی که توان تامین نیاز بازار را ندارند از چرخه خارج می شوند.
متاسفانه در کشور ما چند دوره این اتفاق تجربه شده و چیزی نیست که بگوییم نظریه و عملی این موضوع را دیده ایم. بنابراین فشار تغییرات امسال هم بیشتر به واحدهایی که توان و تیراژ تولیدشان کمتر بود و خیلی هم نام آشنا نبودند آسیب زد. اما در نهایت علی رغم تمام فشارها خیلی از واحدها توانسته اند به هر زحمتی که بوده علی رغم کاهش تیراژ تولید تا پایان سال خودشان را برسانند. اما شرایط بسیار برای خودشان و کارگرهایشان دشوار است.
* ۱۴۰۱ چقدر تورم و افزایش هزینه ها را برای صنعت شیرینی و شکلات شاهد بودید؟ آیا تاکنون بررسی دقیقی در این بخش انجام داده اید؟
خیلی دقیق نمی توان در مورد تورم ۱۴۰۱ اظهار نظری کرد بخصوص که هنوز سال تمام نشده و هنوز وسط بحران ارزی هستیم. بنابراین الان خیلی نمی توان در مورد تورم اظهار نظری کرد. بنابراین ابتدا باید کارنامه سال را ببندیم و بعد درمورد آن صحبت کنیم.
اما در نهایت همان سقوط ریال هر چند بیان این کلمه خیلی سخت و تاسف بار است اما افزایش نرخ ارز به همان معنای سقوط ریال است که برای تولید کنندگان چالش زا شده است. سقوط ارزش ریال مشخصا از ابتدای سال تا کنون حداقل نزدیک ۷۰- ۸۰ درصد شده و این بخشی از قیمت تمام شده را برای صنعت در بر می گیرد.
تامین کاکائو و یکسری از افزودنی ها را باید از خارج وارد کرد و البته تمام قیمت تمام شده نیستند. اما درصد این هزینه ها در محصولات مختلف متفاوت است. علاوه بر این هزینه ها، افزایش هزینه های انرژی و دستمزد نیز همچون هر سال باعث افزایش هزینه های تولید می شود.
بنابراین افزایش مزد، ارز، انرژی و غیره به عنوان نهاده های تولید هر کدام تاثیر خودشان را بر تولید داشته اند. بنابراین با توجه به فشاری که به بخش تولید آورده اند به همان میزان تولید نزدیک به ۴۰ و ۵۰ درصد افزایش قیمت را به صورت میانگین تجربه کرده است.
* این افزایش قیمت با توجه به اینکه الان اوج فروش محصولات شیرینی و شکلات است چقدر باعث کاهش میزان خرید مردم شده است؟
امسال تقارن ماه مبارک رمضان را با ایام نوروز داریم و معمولا یک سلیقه مصرفی در ماه مبارک داریم که بر هر ماهی که در آن قرار داریم قالب می شود. الان به این دلیل که ماه مبارک در روزهای ابتدایی عید نوروز است مردم به همان نسبت و براساس ذائقه، نوع روزه داری و ضیافتی که دارند با تعطیلات نوروز برخورد می کنند. قاعدتا به همان نسبت با تعطیلات نوروز برخورد می کنند و این تغییر هم داشته ایم؛ چرا که قدرت خرید مردم کم شده و نوع خرید مردم هم در این تاریخ تغییر می کند.
مردم در این تاریخ خیلی دنبال تنقلات نیستند و به دنبال سبد اصلی خانوار هستند. به دنبال خرید برنج، شکر و به طور کلی مواد غذایی خام هستند تا بتوانند نیاز غذایی شان را تامین کنند. بنابراین بیشتر دنبال این ها هستند تا سبد اصلی را فراهم کنند. قاعدتا این مساله در مصرف شیرینی و شکلات تاثیر دارد و خرید کمتر می شود.
از طرفی قیمت آجیل و خشکبار امسال خیلی بالا رفت و دور از دسترس مردم قرار گرفت. فرض کنید کارگری که حدود ۵ میلیون تا ۵ و نیم میلیون تومان درآمد ماهانه دارد بخواهد پسته و بادامی را خریداری کند که حدود یک میلیون تومان قیمت دارد و مشخص است که چنین توانی ندارد.
* قیمت شیرینی و شکلات با محصولاتی همچون آجیل ها خیلی متفاوت است، آیا کاهش مردم خرید در این حوزه همچون انواع آجیل است؟
در بحث شیرینی و شکلات به دلیل اینکه قیمت ها با تنقلاتی همچون آجیل و خشکباری خیلی زیاد است به نظر می رسد تنها مساله ای که می تواند باعث کاهش خرید شود همان تقارن نوروز و ماه مبارک رمضان است که نوع مصرف مردم را عوض می کند.
البته این روزها شاهدیم که حتی خریدهای سازمانی که شرکت های خصوصی و یا دولتی اغلب یک هدیه ای برای کارکنان خود در نظر می گرفتند هم کمتر شده است. بخصوص که مجموعه های دولتی دیگر بودجه ای برای رفاه کارکنان خود ندارند. خریدهای آن ها هم کاهش داشته و در عمل در بازار افت خرید مشهودی را شاهد هستیم. بنابراین به صورت مشخص کاهش فروش را در بخش بزرگی از صنعت غذایی کشور داریم.
* برای جبران خلائی که با توجه به تقارن ماه مبارک رمضان و نوروز در فروش محصولات شیرینی و شکلات ایجاد می شود سیاست های صادراتی در نظر گرفته شده است؟
مشکلات صادراتی که سر جای خود برقرار است و هر سال به کرات فرصت هایی را از دست می دهیم که تقارن ماه رمضان با عید نوروز یکی از همین فرصت ها بود؛ چرا که کشورهایی که نوروز را جشن می گیرند کم نیستند و در آن کشورها هم مردم به شیرینی و تنقلات توجه دارند.
علاوه بر این ماه رمضان نیز یکسری از مصارف خاص خودش را دارد که حوزه کشورهای حلال را در بر می گیرد. قاعدتا به جرات می توانم بگویم که تاکنون کشورمان هیچ برنامه ای برای اینکه بتواند در حوزه حلال کشورهای اسلامی ورود کند نداشته است. از این رو نمی توانیم کالاهایی که می دانیم خواهان آن هستند را به آن ها صادر کنیم.
هر کسی توانسته باشد کاری انجام دهد خودش انجام داده و حمایت مسئولان را نداشته است. ما در کشورهای اسلامی و آسیای جنوب شرق به شدت علاقه به مصرف خرمای ایرانی داریم بخصوص در ماه مبارک، اما تاکنون چه کار اخصی در آنجا انجام داده ایم که بشود آن را لمس کرد؟
* تاکنون سیاست صادراتی جامعی برای صادرات محصولات غذایی به ویژه شیرینی و شکلات به کشورهای حوزه حلال نداشته ایم؟
خیر، تاکنون سیاست صادراتی این چنینی برای کشورهای حوزه حلال تدوین نکرده ایم و اصلا امکان صادرات آن هم با توجه به موضوعات تحریمی وجود ندارد. تمام این ها را باید کنار هم بگذاریم و برای مثال سال نوی چینی هم از نوروز ما چندان فاصله ندارد و کمی زودتر برگزار می شود. ما باید این ها را شناسایی کنیم و هر وقت مراسم این چنینی است قاعدتا باید برنامه صادراتی و ارز آوری داشته باشیم.
نکته قابل توجه این است که ظرفیت خوبی حتی برای تامین کالاهای مورد نیاز کشورهای مسیحی هممچون کشورهای اروپایی، آمریکایی و آسیای جنوب شرق را در اختیار داریم اما تاکنون برای شب کریسمس و ابتدای ماه ژانویه این کشورها نداشته ایم. البته به دلیل مشکلاتی از جمله تحریم ها هم نمی شود برای آن ها برنامه ریزی کرد. در این رابطه چشم اندازهای خوبی متصور می شویم اما ورود به آن ها بدون حمایت مسئولان امکان پذیر نیست.
* به نظرتان ۱۴۰۲ چطور شروع می شود و مسئولان و تولیدکنندگان باید چه راهی را در پیش بگیرند؟
برای سال بعد یک بازار محدودی را در کشور در اختیار داریم که این بازار محدود به دلیل کاهش توان خرید مردم هر روز محدود تر و کوچک تر هم می شود. قاعدتا این ظرفیت تولید کاهش نیافته است.
ظرفیت تولید را باید به نحوی پیش ببریم که از این بازار محدودی که متقاضی این حجم از تولید نیست عبور کنیم و به سمت بازار صادراتی حرکت کنیم؛ آن هم مستلزم لیست بلند و بالایی از کارهایی است که باید انجام شود.
* به چه زیرساخت هایی برای حداقل صادرات به کشورهای حوزه حلال نیاز است؟
باید شرایط برای تبادلات مالی، موضوعات گمرکی، مسائل استاندارد، مسائل وزارت بهداشت، حمل و نقل و غیره فراهم شود تا خودمان محصول خوب برای آن ها با نوع بازاریابی مناسب داشته باشیم. تمام این ها هم فراهم باشد به اعتقاد بنده ما هنوز فروش کالا در بازار بین المللی را بلد نیستیم.
این ها را کنار هم بگذاریم در نهایت یک بازار بزرگ در انتظار ما با ظرفیتی که ایجاد کرده ایم هست اما به دلایل درون بنگاهی و برون بنگاهی امکان استفاده هنوز برایمان فراهم نیست.