اتاق بازرگانی تهران و انجمن دوستی ایران و چین برای توسعه همکاری‌های بخش خصوصی دو کشور و همچنین تلاش برای تلطیف پدیده چین‌هراسی در جامعه، تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند. در این نشست که با حضور دبیرکل و مدیران اتاق تهران و رئیس و اعضای هیئت مدیره انجمن دوستی ایران و چین و نیز چند تن از کارشناسان مسایل ایران و چین برگزار شد، راهکارهای تقویت ارتباطات و همکاری‌های میان دو کشور مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در ابتدای این نشست، فریدون وردی‌نژاد، مشاور دبیرکل اتاق تهران در امور چین، با ارائه این توضیح که این نشست برای هم‌اندیشی در باب پدیده تضمین منافع کشور و بخش خصوصی در ارتباطات با جمهوری خلق چین ترتیب داده شده است، به بروز مساله چین‌هراسی در کشور اشاره کرد و گفت: بخشی از این مساله از خارج از مرزها و با انگیزه‌های سیاسی هدایت می‌شود و بخشی دیگر نیز در داخل به دلیل کم‌اطلاعی و البته تا حدودی هم با انگیزه‌های سیاسی شکل گرفته است. در حالی که پس از اعمال تحریم‌ها، شاهد بودیم که چین در مقایسه با دیگر کشورها، همراهی بیشتری با ایران داشت و برخی از پنجره‌های تداوم ارتباط با ایران را باز نگاه داشت. به تعبیر دیگر، چین کشوری است که در زمان اعمال تحریم‌های ایران، ریسک بیشتری را برای ارتباط با کشورمان پذیرفت.
او در ادامه با اشاره به برخی انتقادها به رفتار چین در رابطه با ایران توضیح داد: در تحلیل رفتار این کشور نباید فراموش کنیم که ایران در تحریم قرار دارد و شاید انتظارات ما از این کشور بیش از حد معقول بوده است. در واقع، معلوم نیست که این انتظارات تا چه حد منطقی است.
وردی‌نژاد عنوان کرد که برگزاری این نشست برای احصای راهکارهای عملی برای تعدیل این فضا با محوریت دولت، بخش خصوصی و سایر ذینفعان صورت گرفته و همچنین هدف آن است که انتظارات این گروه‌ها از طرف چینی اعم از دولت و شرکت‌های چینی نیز مشخص و تبیین شود. بنابراین تحقق این اهداف در همکاری اتاق تهران با انجمن دوستی ایران و چین و همچنین سایر دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی مورد پیگیری قرار خواهد گرفت.
او در ادامه به این نکته اشاره کرد که اتاق بازرگانی تهران، همین فرآیند را در مورد سند همکاری ایران و چین نیز طی کرده و نظرات و پیشنهادات خود را که منبعث از نظر کارشناسان و خبرگان این حوزه بوده، برای استفاده بهینه از ظرفیت‌های این سند به نهادهای ذیربط از جمله وزارت امور خارجه ارائه کرده است.
نقطه تاریکی در تاریخ روابط ایران و چین وجود ندارد
در ادامه این جلسه، رئیس انجمن دوستی ایران و چین سخنانی را درباره تاریخ روابط دو کشور ایراد کرد و گفت: وقتی از منظر تاریخ به روابط ایران و چین بنگریم درمی‌یابیم که نقطه تاریکی در مناسبات دو کشور وجود ندارد.
علاءالدین بروجردی با اشاره به نشانه‌هایی از تاثیرات فرهنگی ایران در چین به دلایل چین‌هراسی در جامعه پرداخت و گفت: چین در نیم قرن گذشته، سیاست خصمانه با غرب را کنار گذاشت و توانست فناوری‌های روز دنیا را جذب کرده و به دانش این پدیده‌ها دست پیدا کند. اکنون قرار گرفتن چنین ظرفیتی در کنار ایران انقلابی و مدعی برای غرب خوشایند نیست. بنابراین می‌توان گفت که طراحی مساله چین‌هراسی، بیشتر برون‌مرزی است. جالب اینکه بخش بزرگی از بازار آمریکا در تصاحب کالاهای چینی است اما معیار شناخت ایرانیان از چین، کالاهای درجه چندمی است که وارد بازار کشور شده.
او در بخش دیگری از سخنانش با تاکید بر اینکه، چینی‌ها نیز باید سهم خود را در تعدیل افکار عمومی ایران ایفا کنند، گفت: سیاستی که می‌تواند نگرش منفی مردم ایران نسبت به چین را تلطیف کند، انجام کارهای اساسی و اجرای پروژه‌هایی است که عواید آن برای مردم کشورمان ملموس باشد که در سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین مورد اشاره قرار گرفته است.
بروجردی در ادامه با اشاره به روند کند اجرای سند همکاری ایران و چین گفت: در دولت سیزدهم اجرای این برنامه به معاون اول رئیس‌جمهوری واگذار شده، اما ایشان نیز با مشغله‌ها و مسئولیت‌های بسیاری مواجه است؛ بنابراین در حال حاضر پیشبرد این امر به صورت متمرکز صورت نمی‌گیرد و این نگرانی وجود دارد که در صورت عدم جدیت در این حوزه، یک نگرش منفی دیگر نسبت به چین نزد مردم ایران شکل بگیرد. ضمن آنکه، پیشبرد این برنامه نیازمند یک مدیریت متمرکز جدی است و دولت به تنهایی نمی‌تواند این بار را به دوش بکشد؛ بنابراین، ضرورت دارد که بخش خصوصی در این حوزه نقش جدی را ایفا کند.
رئیس انجمن دوستی ایران و چین، با ابراز امیدواری نسبت به اینکه دولت نقطه پایانی بر فرصتسوزیهای گذشته قرار دهد، گفت: چینی‌ها در اجرای سند همکاری ۲۵ ساله جدی‌تر از ایران هستند و قرار است در هفته‌های آینده هیئتی از چین به ایران اعزام شود. البته باید توجه داشت که همکاری با چین باید بر اساس منافع متقابل باشد. دولت باید متقاعد شود که در پیشبرد سند همکاری ایران و چین از ظرفیت‌های بخش خصوصی بهره بگیرد.
فضای دو قطبی برای همکاری با چین
محمدرضا آصفی، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه، نیز نگرش منفی جامعه در مورد همکاری با چین را غیرمنطقی توصیف کرد و گفت: در چنین فضایی مدیریت افکار تا حدودی دشوار است. آنچه درمان این مساله را دشوارتر می‌کند، این است که فضای کشور در مورد موضوع همکاری با چین دو قطبی شده است. به طوری که یک جناح یا جریان فکری کاملاً موافق همکاری و یک گروه مخالف است. در چنین شرایطی درمان دشوار شده و نیاز است که یک برنامه‌ریزی منسجم صورت گیرد.
او همچنین به کم‌کاری چینی‌ها در تلطیف این فضا اشاره کرد و گفت: در عین حال چنانچه دولت ایران بنا دارد که با چین همکاری داشته باشد باید روی اقناع افکار عمومی سرمایه‌گذاری کند.
آصفی، برگزاری سمینارهای مشترک فرهنگی برای متعادل‌سازی افکار عمومی در ارتباط با چین را موثر دانست و گفت: اجرای پروژه‌های مشترکی که مردم آن را در زندگی خود لمس کنند، می‌تواند نگرش‌ها را به همکاری با این کشور تلطیف کند. ضمن آنکه باید از تبلیغات غیرضرور برای کار با چین اجتناب کرد. در عین حال باید تلاش کنیم که دولت برای همکاری با سایر کشورها از جمله چین، بخش خصوصی را فعال کند.
در همین حال فریدون وردی‌نژاد در واکنش به پیشنهاد حاضران مبنی بر اجرای پروژه‌های زیربنایی مشترک و ملموس گفت: در حال حاضر برخی موانع فنی برای اجرای پروژه‌های مشترک از جنسی که در زندگی مردم قابل لمس باشد وجود دارد. چینی‌ها علاقمند هستند که به روش فاینانس در ایران اقدام به سرمایه‌گذاری کنند و در این صورت دولت و بانک مرکزی باید آن را تضمین کند. البته نظر دولت نیز آن است که پروژه‌های زیربنایی در حوزه راه‌سازی و ساخت‌وساز از طریق فایناس داخلی تامین مالی شود. البته شاید بتوان با همکاری انجمن دوستی و گروه دوستی ایران و چین در مجلس این موانع فنی را رفع کرد.
مساله عدم شناخت متقابل
در ادامه این جلسه، رئیس مرکز خدمات سرمایه‌گذاری اتاق تهران از ضرورت انتخاب شرکت‌های مطرح چینی برای همکاری مشترک سخن گفت و افزود: یکی از مشکلات توسعه روابط و ارتقا سطح استاندارد همکاری میان دو کشور، عدم شناخت متقابل است.
فریال مستوفی عدم هماهنگی میان سازمان‌های دولتی ایران و عدم شناخت کافی این دستگاه‌ها از سازوکارهای همکاری بین‌المللی را مورد انتقاد قرار داد و گفت: همکاری دو کشور باید بر اساس منافع برد-برد تعریف شود. او سپس به شکل‌گیری اتاق فکر ابتکار کمربند-جاده در اتاق تهران و اقبال نهادهای دولتی و خصوصی ایران برای عضویت در این اتاق فکر اشاره و عنوان کرد که هدف از شکل‌گیری این اتاق فکر آن است که راهکارهای پیشنهادی برای استفاده بهینه از این پروژه به دولت ارائه شود تا در مذاکرات از آن استفاده کند. او شناسایی فرصت‌ها، برگزاری سمینارهای آموزشی و انعقاد تفاهم‌نامه با اتاق‌های بازرگانی چین برای جلب همکاری آنان را موثر دانست.
همکار با چین امتیاز است نه اجبار
همچنین مهدی نامی، عضو انجمن دوستی ایران و چین با اشاره به اینکه مساله چین‌هراسی تنها مختص جامعه ایران نیست، گفت: یکی از خطاهای راهبردی این است که چنین القا شود که ایران ناگزیر به همکاری با چین است. در حالی که براساس واقعیت‌های موجود در دنیا، همکاری با چین نوعی امتیاز محسوب می‌شود.
او بهترین درمان برای بیماری چین‌هراسی را ترویج چین‌دوستی عنوان کرد و یکی از راهکارهای ترویج این نگرش را تقویت و سرمایه‌گذاری بر انجمن دوستی ایران و چین دانست. نامی در ادامه ترسیم پیوست فرهنگی در پروژه‌های اقتصادی و افزایش مشارکت بخش خصوصی در فعالیت‌های مرتبط با چین را از دیگر راهکارهای تلطیف این فضا برشمرد.
بهره‌برداری از ظرفیت رسانه‌های جمعی
محمدرضا الهامی، یکی دیگر از اعضای انجمن دوستی ایران و چین، با اشاره به ضرورت آسیب‌شناسی و بررسی نقش طرفین در شکل‌گیری فضای چین‌هراسی، کم‌کاری طرف ایرانی و انفعال طرف چینی را در شکل‌گیری این فضا موثر دانست و برای اصلاح نگرش‌ها در مورد ارتباط با چین، پیشنهاد کرد که کمیته مشترکی متشکل از اتاق بازرگانی تهران، انجمن دوستی و سفارت چین در ایران تشکیل شود تا در موارد ضروری، طرف چینی وادار به موضع‌گیری و شفاف‌سازی شود.
او همچنین تاکید کرد که لازم است طرف چینی متقاعد شود در مورد صادرات کالاهای با کیفیت پایین به ایران سخت‌گیری‌هایی را اعمال کند. الهامی دریافت ضمانت اجرایی سخت‌گیرانه در قراردادها، توجیه رسانه‌های جمعی، برگزاری تورهای گردشگری متقابل و ایجاد خانه‌های فرهنگ در ایران و چین را در اصلاح نگرش‌ها موثر دانست.
باید نقطه ثقل ابتکار کمربند-جاده شویم
آرش رئیسی نژاد، استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز به این نکته اشاره کرد که چنانچه ایران به نقطه ثقل ابتکار کمربند- جاده تبدیل شود، قاعده بازی تغییر خواهد کرد. او گفت: دلیل آنکه غرب روی چین‌هراسی در ایران سرمایه‌گذاری می‌کند آن است که می‌داند، ممکن است ایران از طریق توسعه روابط با چین، بازی را تغییر دهد.
او در بخش دیگری از سخنانش گفت: موضوع نانوتکنولوژی که در برنامه همکاری ایران و چین مدام تکرار شده است، زیر نظر آکادمی علوم چین قرار دارد و این آکادمی ارتباط نزدیکی با شرکت‌های آمریکایی دارد. بنابراین انتظار همکاری در این زمینه، پیشبرد سند همکاری ایران و چین را با کندی مواجه می‌کند. از این رو، شایسته است که همکاری با چینی‌ها به حوزه‌هایی نظیر شبکه‌های انرژی، زیرساختی، ترانزیتی، و شبکه‌های دیجیتال که آنها نیز به آن علاقمند هستند، معطوف شود.
در ادامه این جلسه، دبیرکل اتاق تهران ضمن جمع‌بندی نکات مطرح شده، با اشاره به اینکه دولت در حال حاضر دچار مشغله‌های بسیار است، پیشنهاد کرد نامه‌ای با امضای رئیس اتاق تهران، رئیس انجمن دوستی ایران و چین و همچنین رئیس گروه دوستی ایران و چین در مجلس، خطاب به دولت تهیه شده و در این نامه درخواست واگذاری مسئولیت در حوزه همکاری با چین به بخش خصوصی مطرح شود.
بهمن عشقی همچنین به ضرورت تهیه فهرستی از اقدامات اجرایی برای توسعه مناسبات با چین و اثرگذاری بر افکار عمومی اشاره کرد و گفت: برگزاری سمینارهای مشترک با محوریت اصحاب رسانه و در عین حال ارتباط موثر با سفارت چین در ایران می‌تواند ما را در تحقق اهدافمان کمک کند.
او با اشاره به راه‌اندازی سایت چینی‌زبان اتاق تهران گفت که راه‌اندازی این سایت نیز گامی موثر در جهت ایجاد قرابت میان بخش خصوصی دو کشور تلقی می‌شود و شایسته است که کارشناسان و صاحب نظران در افزایش غنای این سایت مشارکت داشته باشند.
در پایان این نشست و برای پیگیری بیشتر مساله توسعه مناسبات ایران و چین با محوریت بخش خصوصی، یک تفاهم‌نامه همکاری بین اتاق بازرگانی تهران و انجمن دوستی ایران و چین به امضا رسید.