موضوع صنعت در دولت آینده و راهکارهایی که برای بهبود وضعیت صنعت در کشور پیشنهاد می شود، پس از انتخابات ریاست جمهوری در صدر توجه ناظران و فعالان اقتصادی و صنعتی کشور قرار گرفته است. در این رابطه آرمان خالقی قائم مقام خانه صنعت، معدن و تجارت ایران لازم رشد، توسعه صنعتی و رفاه مردم را گشایش بازارهای خارجی بر روی کالاهای ساخت داخل می داند و معتقد است اکنون بازارهای داخلی بسیار محدود و اشباع شده و اگر قرار باشد تولید ما با تمام ظرفیت خود کار کرده و کارخانه های راکد و نیمه تعطیل به مدار تولید بازگردند، قاعدتاً نیاز به شناسایی و ایجاد بازارهای جدید در خارج از کشور هستیم. یعنی وجود بازار های جدید، فروش کالاهای بخش تولید را تضمین می کند و به همین دلیل نیز لازم است برای کالاهای ساخته شده به دنبال بازارهای ثابت و پایدار باشیم.
***
*آقای مهندس لطفا برای سوال اول در مورد اقدامات و فعالیت های خانه صنعت، معدن و تجارت صحبت کنید. آیا این مجموعه یک نهاد دولتی است یا زیر نظر بخش خصوصی فعالیت می کند؟
خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در واقع انجمن مجموعه انجمن های حوزه صنعت و معدن است که به صورت تخصصی تشکیل می شوند. بخش خصوصی و واحد های صنعتی و معدنی در هر بخش انجمن تشکیل می دهند و با اجماع این انجمن ها، انجمنی بالا دستی تشکیل می شود که خانه صنعت و معدن و تجارت استان مربوطه است. مجموعه خانه های استان ها نیز یک انجمن بالا دستی دارند که جمع شده و خانه صنعت و معدن و تجارت ایران را تشکیل می دهند. در واقع ساختار تشکلی آن از پایین به بالا است و هر کدام از رده ها هویت تخصصی خود را داشته و به عنوان شخصیت حقوقی مستقل فعالیت می کنند. این نهاد همچنین ۱۰۰درصد غیر دولتی، غیر سیاسی و غیرانتفاعی است. با این حال دولت مثل همه تشکل ها بر آن نیز نظارت دارد. در واقع معمولا هیات نظارتی در وزارت کشور بر سازمان های غیر دولتی مردم نهاد نظارت می کند. هیات نظارت خانه صنعت و معدن و تشکل هایی که به این ترتیب شکل می گیرند در وزارت صنعت است و انجمن های صنفی در وزارت کار است و اتاق بازرگانی هیات نظارتی متشکل از وزرا دارد که آن هم ویژگی های خاص خود را دارد. به این ترتیب تمام تشکل ها در کشور تحت نظارت دولت هستند ولی تحت مداخله آن قرار ندارند.
اما در مورد اینکه خانه صنعت، معدن و تجارت ایران چه کاری انجام می دهد، لازم به ذکر است هر انجمنی در حوزه تخصصی خود موضوعات و مسائلی را که در مورد آن تشکل و رشته صنعتی به وجود می آید پیگیری می کند؛ این پیگیری شامل مسائل و مشکلات و مطالبات و مذاکره با دولت و مجلس و … است تا شرایط کسب و کار انها بهبود پیدا کند. خانه صنعت و معدن نیز به موضوعات عام تر رسیدگی می کند. مثلا انجمن نساجی موضوعات صنعت نساجی را پیگیری می کند ولی خانه صنعت به طور عام مساله برق صنایع و یا مسائل مربوط به بیمه را پیگیری کرده و طرف مذاکره دولت قرار می گیرد. یا اینکه با کمیته های تخصصی مجلس قوه قضاییه ارتباط گرفته و امور را مورد پیگیری قرار می دهد. در این رابطه ما با کمیسیون صنایع و معادن مجلس ارتباط مستمر داریم و نظرات خود را به کمیسیون های دیگر اعلام می کنیم. یا اخیراض به مناسبت هفته قوه قضاییه سازمان داوری صنعت و معدن وابسته به خانه صنعت و معدن و تجارت مجوز گرفت و طی مراسمی توسط مغاون اول دستگاه قضا افتتاح شد.
از سوی دیگر باید تاکید کنم که ما تا به حال هیچ ریال و ورودی از سمت دولت نداشته و این تشکل کاملا وابسته به منابع و درامد هایی است که از دریافت حق عضویت یا فعالیت های درآمدزا مانند تهیه طرح های توجیهی، فنی، مشاوره و برگزاری رویدادها و نمایشگاه ها به دست می آید.
*این روزها شاهد ارائه آمار و ارقامی در خصوص رشد تولید و صنعت هستیم؛ این در حالی است که در عرصه تولید همچنان مشکلات و موانع زیادی وجود دارد. شما وضعیت کلی صنعت در کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟
با توجه به تشدید تحریم ها و وضعیت کرونا در هر صنعتی شرایط متفاوت رقم خورده است. سال گذشته ارزش ریال سقوط کرد و در برخی از بخش ها واردات توجیه خود را از دست داد. در نتیجه نیازمند کالای ساخت داخل شدیم که این امر موجب اقبال به برخی صنایع شد. ولی در برخی دیگر از صنایع نیز تحریم ها سبب عدم واردات مواد اولیه و ماشین آلات شد که به موازات آن قیمت تمام شده تولید افزایش یافت و بار آن نیز بر دوش مردم تحمیل شد. از سوی دیگر کاهش قدرت خرید مردم نیز سبب افت بازار تولیدکنندگان شد. در واقع وقتی از خرید مردم کاسته شود، تمام صنایعی که به آن بازار ها وابسته هستند تحت تاثیر قرار قرار گرفته و با رکود و کاهش فروش روبرو می شوند. در نتیجه نمی توان گفت وضعیت تولید در سال گذشته دقیقاً برای کدام بخش ها وضعیت تولید خوب بوده و یا برای کدام بخش ها وضعیت بد رقم خورده است. در این میان آمارهای ارائه شده نیز قابل تامل هستند. یعنی در مواقعی یا دسترسی به آمار وجود ندارد و یا اینکه آمارهای ارائه شده چندان قابل اعتماد نیستند.
در کل برخی می توان گفت که برخی از صنایع ضرر دیدند و برخی از واحد ها تعطیل شدند ولی بازیابی و احیای واحد ها در دستور کار بود و برخی شروع به تولید کرده و به چرخه برگشته اند. اما خود من باوری به این اعداد ندارم مگر اینکه نهاد مستقلی اعداد و آمار ها را تایید کند. مثلا اگر تامین اجتماعی یا سازمان مالیات کشور و یا شرکت تامین و توزیع نیروی برق و گاز با محاسبه تغییرات مصارف و کارکرد ها نتیجه گیری کنند باید به همه این اطلاعات دسترسی داشت و با محاسبه مجموع آنها نشان داد وضعیت به چه صورتی رقم خورده است.
*با توجه به اولویت هایی که نسبت به رفع موانع تولید می بینید از دولت جدید و رییس جمهور آینده چه درخواستی دارید و چه پیشنهادی به ایشان خواهید داشت؟
قاعدتا دولت جدید اطلاعات خوبی از ضعف ها و مشکلات قبلی دارد؛ امروز هر آنچه که از مشکلات وجود داشت تهیه و تدوین شده، روی میز است. در نتیجه عدم تکرار این خطا ها اولین حرکتی است که حداقل باعث حفظ وضعیت موجود می شود. مساله بعدی اهمیت وجود برنامه مشخص و تدوین برنامه در ابتدای دولت است. یعنی همان استراتژی توسعه صنعتی که در کشور وجود نداشته و نمی دانیم که دقیقاً وظیفه هر دستگاهی در قبال صنعت چیست.
مساله بعد بحث سرمایه انسانی و مدیریت است. قاعدتا وزارت خانه ای که تشکیل خواهد شد و وزرایی که به دولت معرفی می شوند باید افرادی دارای تخصص و تجربه در آن حوزه بوده و برنامه آنها نیز در چهارچوب اهداف توسعه دولت باشد. یعنی عمل کردن به صورت جزیره ای کنار گذاشته شود. تمام دستگاه های دولتی و وزارت خانه ها باید به صورت یک تمامیت مدیریت شوند. موضوع مهمتر این است که وزارت خانه ها در ابتدا مقتدر و با برنامه کار کنند. آقای روحانی برای تفکیک وزارت تجارت، انرژی زیادی گذاشت ولی من امیدوارم دولت جدید به این فکر نباشد. وزارت خانه باید در ابتدای راه برنامه خود را بنویسد و تکلیف بخش تولید در حوزه صنعت و کشاورزی و… روشن باشد.
اگر در ابتدای راه دولت این کارها را انجام بدهد برای تولید مفید خواهد بود. موضوع مهم دیگر مساله روابط بین الملل و تاثیر آن بر آینده کشور است. ما از نظر مالی و اقتصادی و روابط بین الملل چقدر همت داریم تا این مهم را انجام بدهیم؟ من فکر نمی کنم کسی بر این باور باشد که ما باید کشوری مستقل از دنیا باشیم. دولت جدید لازم است بر این مدار و اصل سیاست گذاری کرده و در جهت تنش زدایی در روابط بین الملل کند.
در واقع لازمه رشد و توسعه صنعتی و رفاه ما این است که بازارهای خارجی را به روی کالاهای ساخت داخل بگشاییم. اکنون بازارهای داخلی بسیار محدود و اشباع شده و اگر قرار باشد تولید ما با تمام ظرفیت خود کار کرده و کارخانه های راکد و نیمه تعطیل به مدار تولید بازگردند، قاعدتاً نیاز به شناسایی و ایجاد بازارهای جدید در خارج از کشور هستیم. یعنی وجود بازار های جدید، فروش کالاهای بخش تولید را تضمین می کند و به همین دلیل نیز لازم است برای کالاهای ساخته شده به دنبال بازارهای ثابت و پایدار باشیم.