به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، امسال از سوی مقام معظم رهبری به عنوان سال جهش تولید نامگذاری شده است. تحقق این شعار نیازمند ایجاد برخی مقدمات است تا در ادامه روند نامگذاری سال های اخیر با موضوعیت تولید، شاهد بهبود روند تولیدات دخلی و خوداتکایی در این بخش باشیم. در این خصوص با آرمان خالقی، عضو هیات مدیره خانه صنعت ایران گفت و گو کردیم که در ادامه می خوانید:
فارس: امسال با عنوان جهش تولید نامگذاری شده است. اقتصاد کشور تا چه حد برای تحقق این موضوع آمادگی دارد؟
خالقی: امسال در تداوم شعارهای اقتصادی سال‌های قبل بر محور تولید و افزایش توان تولید کشور، با عنوان جهش تولید نامگذاری شد که شعاری متناسب با وضعیت کشور است و برای اتخاذ تصمیماتی توسط مسئولان جهت بهبود شرایط تولید با کمک مردم اتخاذ شده است. با نامگذاری امسال با عنوان جهش تولید، ما بر سر یک دوراهی قرار گرفته‌ایم. این دو راهی به ما می‌گوید که اگر خواهان جهش در وضعیت اقتصادی کشور و بهبود وضعیت زندگی مردم هستیم قاعدتا باید تصمیم شجاعانه‌ای بگیریم و کار ویژه‌ای انجام دهیم. یعنی می‌خواهیم همت ویژه‌ای داشته باشیم و فعالیت دو چندانی انجام دهیم .
محور توسعه اقتصادی، توسعه تولید است. اینکه ما تقریبا بعد از سالها نگاهمان از یک اقتصاد مصرفی به سمت اقتصاد مولد و درون‌زا حرکت کرده و به این نقطه رسیده‌ایم که در کشور تولید باید محوریت اقتصادی پیدا کند و کشور بتواند بر مسائل اقتصادی اش غلبه کند، از یک نقطه شروع می‌شود. ایران کشوری است که به دنبال ایجاد امنیت و ثبات اقتصادی برای ایجاد امنیت و ثبات عام در کشور و حفظ استقلال است. حفظ استقلال مستلزم این است که وابستگی‌های ریسک‌زا به دنیا را کم کنیم و به حداقل برسانیم. این وابستگی اگر بنا به شرایطی باعث محدود شدن دسترسی ما به امکانات شود برای کاهش این وابستگی باید یکسری اقدامات انجام شود. یعنی یکسری امکانات که از بیرون تامین می‌شود حالا باید از داخل فراهم شود. فراهم کردن این امکانات و محصولات باید طوری باشد که این کار نیز وابسته به یک منبع نباشد یعنی به نحوی نباشد که اگر به هر دلیلی یکی از منابع آسیب دید، سایر منابع بتوانند امکانات را فراهم کنند.
نگاه ما، یک نگاه ایجاد امنیت اقتصادی به بخش تولید است. تولیدی را توسعه می‌دهیم که فراهم کننده نیازهای ما و مایحتاج ضروری کشور باشد. اینجاست که تولید ملی معنی پیدا می کند و اهمیت خود را نشان می‌دهد، اینکه باید چه کار کنیم که کالای ساخت ایران دارای هویت عام در کشور و عرصه بین‌المللی باشد، به طوری که این کالا دارای اعتبار باشد و از یک اشتهار جهانی و استانداردهای معتبر برخوردار باشد.
فارس: برای تحقق این هدف باید چه اتفاقی بیفتد؟
خالقی: قاعدتا لازم است به سمت درون زایی علمی و فناوری حرکت کنیم. در این بخش اتفاقات خوبی در کشور افتاده و شرکت‌های دانش بنیان فعال هستند. تحقیقات علمی در حال انجام است، هم باید توجه به این بخش افزایش یابد و هم باید نیازمندی‌های فناوری کشور مشخص شود و آنها را اولویت‌بندی کنیم. در ضمن باید به دانش‌پژوهان اهمیت بدهیم و بودجه لازم برای انجام تحقیقات و ایجاد زیرساخت‌ها جهت فعالیت پژوهشگران را فراهم کنیم.
نکته مهم دیگر این است که به مباحث مالکیت علمی و صنعتی و حقوق مالکیت با جدیت بیشتر نگاه شود که کپی‌کاری و از بین بردن ثمره کار پژوهشگران داخلی را شاهد نباشیم.
اقتصاد ایران بعد از بیدار شدن از کمای کرونای اقتصادی می تواند تامین کننده کالا برای اقتصادهای درگیر کما باشد، به طوری که بعد از چین ما هم تامین کننده کالا برای کشورهای دیگر باشیم.
برای اینکه کشور را در بحث تولید حرفی برای گفتن داشته باشد و در بخش تولید، جهش ایجاد شود، شرایط اقتصادی کشور و دنیا را باید همین حالا و در روزهای ابتدای سال مدنظر قرار دهیم. اقتصاد ایران سالها به شدت تحت تاثیر تحریم‌ها و تشدید تحریم‌ها بوده و بخش تولید تحت فشار بوده است. این بخش استرسی دائمی داشته و مرتباً متأثر از تصمیمات متغیر از بیرون و داخل کشور بوده و این فشار و استرس باعث شده که بخش تولید کاملاً محتاطانه عمل کند و نتواند بلندمدت فکر کند. در نتیجه تصمیمات اقتضایی و واکنشی داشته است. بعضا ماشین‌آلات و تجهیزات بخش تولید به دلیل اینکه در تحریم های طولانی نتوانسته به موقع نسبت به بازسازی اقدام کند، فرسوده شده است. از طرفی منابع مالی محدودی نیز در اختیار بخش تولید بوده که باعث شده این بخش نتواند به خوبی رشد کند. تحریم باعث شده دسترسی تولیدکنندگان به بازارهای جهانی به شدت محدود شود و نتوانند به سادگی در بازارهای جهانی حضور داشته باشند. حتی اگر در این بازارها حضور داشته باشیم هم باز، بازگشت منابع مالی به کشور بسیار دشوار است، زیرا مناسبات مالی ایران با دنیا بسیار محدود شده است.
در عین حال، تورم‌های پیاپی نیز به طور مستمر بخشی تولید را تضعیف کرده است. تصمیمات مدیریتی اشتباه نیز بر بخش تولید اثرگذار بوده است. این موارد باعث شده که تولید کشور به اصطلاح جاندار نباشد.
فارس: در این وضعیت شیوع ویروس کرونا نیز بر بخش تولید اثرگذار بوده است.
خالقی: بله، همین طور است. شیوع کرونا و همه گیر شدن آن در دنیا باعث شد که اقتصادهای جهان دچار مشکل شوند. این گرفتاری اقتصادی از اقتصاد بزرگی مانند اقتصاد چنین شروع شد، دید جهانی نسبت به اقتصاد جهان تغییر کرد، بورس جهان واکنش نشان داد و مدیریت‌هایی بر این مبنا انجام شد. این سیل که از درگیر کردن تمام ارکان جهان شروع شد و در حال رسیدن به همه نقاط دنیا است، هر چقدر جلوتر می‌رود آثارش کمتر می‌شود ولی آثار تخریبی خود را به جا می گذارد.
ایران نیز بعد از چین دچار این فشار اقتصادی شده است. البته با توجه به اینکه کشورمان همزمان وارد تعطیلی سنتی عید نوروز شده است فعلا فرجه ای را گرفته ایم که بتوانیم فکر کنیم که بعد از تعطیلات چه اقدامی باید انجام داد. اقتصاد اروپا درگیر این مسئله شده و اقتصاد آمریکا نیز به تدریج در حال درگیر شدن است.
از سویی اقتصاد چین به تدریج در حال خروج از این درگیری است و اقتصاد ایران نیز به همین صورت از این درگیری خارج خواهد شد، اقتصادهای دیگر دنیا نیز به تدریج از این مسئله خارج خواهند شد و از کما بیرون می‌آیند. مهم این است که این دوران کما چه طور سپری می‌شود و چه دوره‌ای را پشت سر خواهد گذاشت. این دوره چگونه مدیریت می‌شود و بعد از خروج از کما نیز به چه صورت این مدیریت ادامه خواهد داشت.
این مسئله مهم است که اقتصاد کشورها پس از خروج از این دوره کما چطور و با چه شتاب اولیه‌ای پیش خواهند رفت. همچنین نقشه راهی که برای شروع کار خود پیش‌بینی می‌کنند به چه صورت است؟ اگر اقتصاد یک کشور، برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشد می‌تواند از تهدیدی که برای اقتصاد دنیا پیش آمده برای خود یک فرصت ایجاد کند و به رشد اقتصادی سریع برسد.
فارس: این وضعیت در مورد ایران چطور رقم خواهد خورد؟
خالقی: با توجه به اینکه ایران در این فرایند بعد از چین قرار گرفته است اگر در این ایام به درستی تصمیم گیری کند جهش تولید یک آرزوی دست نیافتنی نخواهد بود بلکه کاملا قابل تحقق است. بنابراین اگر هوشیارانه عمل کنیم می‌توانیم از فرصت ایجاد شده در جهت رشد اقتصادی، بالا بردن رتبه اقتصادی ایران در جهان و جهش ماندگار تولید استفاده کنیم. باید توجه داشت که در حال حاضر قیمت نفت در جهان بسیار کاهش یافته است اما می توان گفت که عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد. در واقع تحریم‌ها ما را به سمتی سوق داد که وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای حاصل از فروش نفت به حداقل رسیده و میزان فروش نفت ایران بسیار کم شده است و دیگر اداره کشور چندان وابستگی به درآمدهای نفتی ندارد.
در شرایط فعلی، کشورهایی که اقتصادشان وابسته به فروش نفت است آسیب پذیر شده‌اند و نفع این مسئله نصیب کشورهای خریدار نفت شده است. هم اکنون رقابت کشنده کشورهای دارای اقتصاد نفتی را شاهد هستیم و حالا نوبت انتفاع ایران است که اقتصادش وابستگی زیادی به نفت ندارد. این فرصتی بود که تحریم به ما داد. همچنین تحریم این فرصت را برای ما ایجاد کرد که تولیدکنندگان، کار کردن در شرایط سخت و غیرعادی را یاد گرفته‌اند، شوک ها را حس کرده‌اند و به سرعت خود را با شرایط تطبیق می‌دهند. بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی معمولا مواد اولیه مورد نیازشان را برای مدت نسبتاً مشخص و طولانی دپو می‌کنند. خریدشان روزانه نیست بلکه انبارهایشان برای ذخایر بلندمدت پیش‌بینی شده است. به این ترتیب، تولیدکنندگان عادت دارند مواد اولیه مورد نیازشان را برای مدت طولانی ذخیره کنند. از سمت دیگر، انبار کالاها نیز به دلیل دشواری‌هایی که در فروش وجود دارد، همواره حاوی کالا است. یک ذخیره ای در انبارها وجود دارد زیرا سرعت فروش مشخص نیست. این عادت را می‌توان به انواع فروشگاه‌ها و مغازه‌ها نیز تسری داد به طوری که هر کدام به تناسب خود دارای ذخایری هستند. به همین دلیل پس از وقوع بحران کرونا، هیچ کالایی نایاب نشد و ظرفیت تولید و نحوه انبارش در واحدهای تولیدی و توزیعی کشور باعث این اتفاق شد. فقط در زمینه مواد ضد عفونی کننده مقداری مشکل ایجاد شد که البته با توجه به ظرفیت موجود، این تولیدات نیز به سرعت افزایش یافت. این قضیه نیز می‌تواند کمک کند که اقتصاد ایران بعد از بیدار شدن از کمای کرونای اقتصادی بتواند تامین کننده کالا برای اقتصادهای درگیر کما باشد، به طوری که بعد از چین ما هم تامین کننده کالا برای کشورهای دیگر باشیم.
هم اکنون رقابت کشنده کشورهای دارای اقتصاد نفتی را شاهد هستیم و حالا نوبت انتفاع ایران است که اقتصادش وابستگی زیادی به نفت ندارد. این فرصتی بود که تحریم به ما داد.
فارس: ایران چطور می تواند از این فرصت استفاده کند؟
بسیاری از کشورهای اطراف ما که دچار این گرفتاری شده‌اند می‌توانند بازار مصرف کالاهای ایران باشند که باید به این مسئله توجه کنیم. در اینجا می‌توان از تلفیق دو واژه کرونا و رونسانس به واژه کرونسانس برسیم که در تمام دنیا اتفاق می‌افتد، اما باید دید این تغییر روش به صورت فراگیر در دنیا چه خواهد بود؟ معتقدم در رویکردها در دنیا تغییراتی خواهیم داشت. در واقع در مباحث سیاسی، اخلاقی، امنیتی و بسیاری از موضوعات اجتماعی تحت تاثیر همه گیری کرونا در دنیا دچار تغییرات خواهیم شد. نگاهمان به مسائل اقتصادی، مسائل بهداشتی و روابط دیجیتالی در دنیا نیز دچار تغییر خواهد شد. باید آنچه که اتفاق می‌افتد و فرصت‌ها و تهدیدها به خوبی شناخته شوند و به ترتیب ابتلای اقتصاد کشورها به کرونا توجه شود. هر کشوری می‌تواند چرخه اقتصادی و دنیا اثرگذار باشد، در واقع اگر به تولید به صورت برنامه‌ریزی شده توجه کنیم و به سمتش حرکت کنیم، زمانی برای برخاستن اقتصاد کشور از وضعیت فعلی خواهد بود و این فرصت فراهم می‌شود که اقتصاد کشور دو باره زنده شود. باید به این موضوع به صورت جدی نگاه کنیم وگرنه باید از این فرصت از دست داده نیز یک کاپ بسازیم و در کنار کاپ‌های دیگر که قبلا در مسائل اقتصادی داشته‌ایم، با حسرت در طول فصل‌ها به آن نگاه کنیم. تاریخ این اتفاق را به خاطر خواهد سپرد . اگر شعار جهش تولید را عملی کنیم موتور مولد برای تغییر جایگاه کشور در دنیا خواهد بود و ایران را به رتبه بالاتری در دنیا خواهد رساند.
هر یک از قوا، مقامات سیاسی، مقامات مذهبی، اساتید دانشگاه که موتور مولد فکر خواهند بود، نقش مهمی در این زمینه خواهند داشت. در عین حال وزارتخانه‌ها نیز هر کدام می‌توانند نقش خود را به خوبی در این بخش ایفا کنند و با هم افزایی کار را جلو ببرند.
امیدوارم امسال به سالی تاریخی و به یاد ماندنی تبدیل شود و در آینده به عنوان نسلی که توانسته تصمیم درستی در زمان درست اتخاذ کند، شناخته شویم.