مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران، شاخص مدیران خرید (PMI) موسوم به شامخ را برای شهریور ۱۳۹۸ معادل ۵۰٫۴۳ واحد اعلام کرد که نسبت به شامخ ماه قبل ۴٫۶۴ واحد، معادل ۱۰٫۱۳ درصد افزایش یافته است. این میزان رشد تا حدودی می‌تواند نشانه بهبود نسبی وضعیت فعالیت‌های اقتصادی باشد اما بررسی زیرشاخص‌های شامخ حاکی از این است که همچنان بلاتکلیفی فعالیت‌های اقتصادی میان رونق و رکود ادامه دارد.
در شامخ شهریورماه، سرعت انجام و تحویل سفارش، میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی و انتظارات تولید در ماه آینده بهبود داشته است اما میزان سفارش‌های جدید مشتریان با کاهش مواجه شده و بلاتکلیفی فعالیت‌های اقتصادی را تشدید کرده است.
چکیده شامخ شهریور ۹۸
- عدد شامخ کل ۵۰٫۴۳ واحد، نشان‌دهنده رونق در بخش صنعت در شهریورماه نسبت به ماه گذشته ۴۵٫۷۹ واحد است.
- شاخص سرعت انجام و تحویل سفارش ۵۹٫۳ در شهریور، بیشترین میزان شاخص در بین ۵ مؤلفه اصلی شامخ بوده است.
- شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی ۵۴٫۳۱ واحد، دارای تغییرات مثبتی نسبت به ماه گذشته (۵۱٫۶۹ واحد) است.
- شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان ۴۵٫۰۸ واحد، کمترین مقدار شاخص در بین ۵ مؤلفه اصلی شامخ بوده است.
- شاخص انتظارات تولید در ماه آینده نیز با رقم ۶۵٫۲۳ واحد، ادامه بهبود وضعیت بخش صنعت در مهرماه را پیش‌بینی می‌کند.
مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران از مهرماه ۱۳۹۷ استخراج و انتشار شاخص مدیران خرید (PMI) موسوم به شامخ را برای نخستین بار در کشور در دستور کار قرار داده و در دوازدهمین دوره انتشار این شاخص، شامخ شهریور ۱۳۹۸ را ۵۰٫۴۳ واحد محاسبه کرده است.
به گزارش پایگاه خبری اتاق ایران، شاخص مدیران خرید (PMI) یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته است که بر اساس داده‌های پانلی از حدود ۴۰۰ شرکت در تمام فعالیت‌های بخش خصوصی تهیه می‌شود.
سؤالات پرسشنامه شاخص PMI به نحوی طراحی شده است که اطلاعاتی در خصوص تولیدات صنعتی (میزان تولید، سفارشات جدید داخلی و خارجی، نیروی کار استخدامی و …)، خدمات (کسب‌وکارهای جدید، کسب‌وکارهای صادراتی جدید، هزینه‌ها و …)، عمده‌فروشی (میزان تولید، سفارشات جدید داخلی و خارجی، قیمت فروش و …) و ساخت‌وساز (کل فعالیت‌ها، ساخت‌وساز مسکونی و تجاری، سفارشات جدید و …) ارائه می‌دهد. ازاین‌رو شرکت‌های مدیریت دارایی از طریق دنبال کردن شاخص‌های ملی و بخشی در زمینه‌های رشد، بهره‌وری، روندهای قیمت و حاشیه سود می‌توانند از اطلاعات این شاخص در استراتژی‌ها و مدل‌های تخصیص دارایی و همچنین در تحلیل عملکرد پرتفوی خود استفاده کنند.
شاخص کل PMI نشان‌دهنده تغییرات شرایط کلان است و اطلاعات جزئی‌تر مربوط به بخش‌های مختلف اقتصاد می‌تواند برای صندوق‌های خریدوفروش سهام و اوراق با بازدهی ثابت نیز راهنمای خوبی در تحلیل و پیش‌بینی باشد. این شاخص از مهرماه ۱۳۹۷، با عنوان «شامخ» توسط مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران و فقط در بخش تولیدات صنعتی تهیه استخراج و منتشر می‌شود.
در جریان استخراج شامخ، اگر عدد شاخص بیش از ۵۰ واحد باشد، نشان می‌دهد که اقتصاد درحال‌توسعه است درحالی‌که هر رقمی زیر ۵۰ واحد، از قرار داشتن اقتصاد در شرف انقباض و رکود حکایت دارد.
بر اساس تازه‌ترین محاسباتی که از سوی مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران برای استخراج شامخ انجام شده، شامخ شهریور امسال ۵۰٫۴۳ واحد اعلام شده است. در این ماه هرچند فعالان اقتصادی نسبت به بهبود وضعیت تولید ابراز امیدواری کرده‌اند اما کاهش سفارشات مشتریان باعث شده این خوش‌بینی تضعیف شود.
شاخص کل
شاخص مدیران خرید (PMI) موسوم به شامخ که از مهرماه سال ۱۳۹۷ تاکنون، همه ماهه توسط مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران موردمحاسبه قرار گرفته است، از سایه سنگین رکود بر بخش صنعت کشور حکایت دارد و وضعیت را (به‌جز در ماه‌های اسفند و اردیبهشت) همواره بدتر از ماه قبل و یا بدون تغییر نسبت به ماه قبل گزارش کرده است.
وضعیت در متغیرهای مقدار تولید، میزان سفارشات جدید و میزان فروش نیز تقریباً به همین ترتیب بوده است. میزان صادرات و موجودی مواد اولیه طی این ماه‌ها مدام رو به کاهش بوده است اما در مورد به‌کارگیری نیروی انسانی وضعیت تفاوت داشته به‌نحوی‌که تا قبل از اردیبهشت‌ماه، هرماه با کاهش اشتغال صنعتی مواجه بوده‌ایم که پس‌ازآن میزان اشتغال در این بخش تقریباً ثابت مانده است. قیمت مواد اولیه روند صعودی نشان می‌دهد که در دو ماه اخیر نسبتاً ثابت مانده است. قیمت محصولات تولید شده نیز همواره صعودی بوده است که در دو ماه اخیر نسبت به ماه قبل کاهش نشان می‌دهد. نوسان زیرشاخص موجودی انبار حول عدد ۵۰ نیز حکایت از حفظ موجودی انبار توسط فعالان اقتصادی دارد.
نکته جالب‌توجه آن است که علیرغم شرایط مذکور، فعالان اقتصادی از دی‌ماه سال ۱۳۹۷ تاکنون (به‌جز در اسفندماه)، همواره انتظار افزایش تولید برای ماه آتی را داشته‌اند که می‌توان این خوش‌بینی را به اعتماد فعالان اقتصادی نسبت به قول مسئولین در رفع مشکلات داخلی و تحرکات دیپلماتیک دولت برای کاهش و یا حذف تحریم‌های خارجی نسبت داد.
- لاستیک و پلاستیک
شامخ کلی به دست آمده برای صنایع لاستیک و پلاستیک در شهریورماه معادل ۵/۴۷ است. به‌عبارت‌دیگر در شهریورماه نسبت به ماه گذشته وضعیت عمومی این صنعت اندکی بدتر شده است. در این ماه این صنعت در میزان فروش محصولات کاهش چشمگیری را تجربه کرده است (۷/۳۶). این میزان کمترین عدد در میان سایر صنایع است درحالی‌که قیمت مواد اولیه کاهش اندکی داشته (۷/۴۶) و از طرف دیگر موجودی انبار محصول افزایش یافته است (۳/۵۳).
همچنین بنا بر اعلام فعالان اقتصادی صنعت لاستیک و پلاستیک میزان سفارشات جدید در شهریورماه نسبت به ماه گذشته کاهش شدیدی را نشان می‌دهد (۷/۳۶) و میزان تولید نیز کاهش یافته است (۳/۴۳). علیرغم تمام این موارد صادرات محصول افزایش اندکی نشان می‌دهد (۷/۵۶). مصرف حامل‌های انرژی نسبت به ماه گذشته افزایش اندکی نشان می‌دهد (۳/۵۳). با توجه به اینکه عدد موجودی انبار محصول این صنعت نشان از یک افزایش جزئی نسبت به ماه قبل دارد (۳/۵۳) و با توجه به ماهیت محصولات تولیدی این صنایع و همچنین گرمای تابستان در شهریورماه به‌طور احتمالی می‌توان افزایش در مصرف حامل‌های انرژی را به این دو مورد نسبت داد.
نکته حائز اهمیت در شامخ شهریورماه صنعت لاستیک و پلاستیک این است که فعالان اقتصادی این صنعت همچون مردادماه، در شهریورماه نیز انتظار بهبود وضعیت تولید در ماه آتی را داشته‌اند (۶۰) اما عملاً انتظار بهبود در مردادماه در شهریورماه محقق نشده است. نکته حائز اهمیت دیگر کاهش در قیمت محصولات تولید شده در صنعت لاستیک و پلاستیک نسبت به ماه گذشته است. (۴۰) باید به این نکته توجه داشت که به‌جز صنایع کانی‌های غیرفلزی که تغییری نداشته است (۵۰) در تمام صنایع در شهریورماه شاهد کاهش قیمت محصولات تولیدی هستیم. در خصوص صنایع لاستیک و پلاستیک با توجه به کاهش بهای محصولات صنعت شیمیایی که ماده اولیه این صنعت محسوب می‌شود و همچنین کاهش قیمت جهانی نفت در شهریورماه تا قبل از حمله به تأسیسات نفتی آرامکو، می‌توان کاهش بهای محصولات نهایی این صنایع را منطقی دانست.
- فرآورده‌های نفت و گاز
شامخ کل برای این صنعت در شهریورماه عدد ۹/۴۷ به دست آمده که حاکی از تضعیف جزئی وضعیت عمومی این صنعت در شهریور نسبت به مرداد است. باوجود کاهش سفارشات جدید (۴/۴۰) و کاهش اندک قیمت مواد اولیه (۲/۴۴)، میزان تولید کاهش اندکی را نشان می‌دهد (۱/۴۸). از طرف دیگر، میزان فروش به‌شدت کاهش یافته است (۵/۳۸). درنتیجه موجودی انبار محصول شدیداً افزایش داشته است (۵/۶۵). این شواهد رکود در بازار محصولات این صنعت را نشان می‌دهند.
همچنین صادرات محصولات و فرآورده‌های نفت و گاز نیز کاهش قابل‌ملاحظه‌ای داشته است (۴/۴۰). این عدد در مقایسه با افت شدید صادرات در ماه قبل اندکی کمتر است اما بازهم نشان از کاهش در میزان صادرات محصولات این صنعت در شهریورماه نسبت به مردادماه دارد که می‌تواند از دیگر دلایل کاهش تولید در شهریورماه باشد. تشدید تحریم‌های امریکا علیه ایران (تحریم بانک مرکزی) و خصوصاً تحریم صنعت نفت و گاز از یک‌سو و رکود در بازارهای منطقه‌ای از قبیل عراق و افغانستان از سوی دیگر می‌تواند مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر کاهش شدید صادرات محصولات این صنایع باشد.
در خصوص این صنعت باید به چند واقعیت توجه داشت. بر اساس نتایج طرح شامخ، از آذرماه سال گذشته هرماه وضعیت تولید صنایع نفت و گاز نسبت به ماه قبل بدتر شده است. همچنین میزان سفارشات جدید هرماه نسبت به ماه قبل تنزل داشته و میزان سفارشات جدید هرماه نسبت به ماه قبل تضعیف شده است. این روند برای موجودی مواد اولیه نیز به همین منوال بوده است. شامخ کلی این صنعت هم حاکی از بدتر شدن وضعیت عمومی صنعت در هرماه نسبت به ماه قبل بوده است. شاید بتوان این امر را به گسترش دامنه تحریم‌های صنعت نفت و گاز کشور مرتبط دانست.
عدد به دست آمده برای زیر شاخص انتظارات ۶/۵۹ است. این بدان معناست که فعالان این صنعت نسبت به ماه آینده خوش‌بین بوده و انتظار بهتر شدن وضعیت این صنعت را دارند؛ اما باید توجه داشت که عدد مربوط به انتظارات فعالان این صنعت نسبت به ماه آینده در فروردین، اردیبهشت، خرداد و مرداد نیز بالاتر از ۵۰ بوده یعنی انتظار فعالان این صنعت نسبت به بهبود وضعیت در ماه آینده از ابتدای سال جاری وجود داشته اما در عمل در سال ۱۳۹۸ هرماه با کاهش تولید و کاهش سفارشات جدید مواجه شده‌اند که می‌تواند ناشی از فضای کسب‌وکار مبهم و تشدید تأثیر تحریم‌ها در این صنعت باشد.
این امر پیش‌بینی فعالان این صنعت در کوتاه‌مدت را مختل کرده است. استمرار خوش‌بینی فعالان این صنعت نسبت به آینده حاکی از شرایط نابسامان تولید این صنایع دارد. به نظر می‌رسد امیدواری مستمر نسبت به بهبود شرایط برخلاف آنچه همواره در عمل محقق شده است حاکی از فعالیت این بنگاه‌ها با سود نزدیک به صفر و بالاتر از نقطه تعطیلی بنگاه باشد.
باید به این نکته توجه داشت که به‌جز هفته آخر شهریورماه روند قیمت نفت نزولی بود. در پی حمله به تأسیسات نفتی آرامکو و اختلال در عرضه ۵ درصد از تولید نفت خام در بازار جهانی، روند کاهشی قیمت نفت معکوس و به افزایش ۲۰ درصدی در قیمت جهانی نفت تبدیل شد. ازاین‌رو انتظار می‌رود این افزایش قیمت به افزایش بهای قیمت خوراک پالایشگاه‌ها در ماه آینده منتج شود.
- نساجی
پایین‌ترین عدد شامخ صنعت در شهریورماه متعلق به صنعت نساجی با عدد شامخ ۹۱/۴۰ بوده است. فعالان اقتصادی در شهریورماه وضعیت کلی صنعت نساجی را نامساعد توصیف کرده‌اند. شاهد این مدعا کاهش میزان تولید (با عدد شامخ ۳۶/۳۶)، کاهش میزان سفارشات جدید (با عدد شامخ ۸۲/۳۱) و کاهش میزان موجودی مواد اولیه (با عدد شامخ ۸۲/۳۱) است.
کاهش چشمگیر میزان فروش (با عدد شامخ ۶۴/۱۳) علیرغم کاهش قیمت محصولات (با عدد شامخ ۸۲/۳۱) نشان‌دهنده عمق رکود حاکم بر این صنعت در شهریورماه است. افزایش موجودی محصول در انبار (با عدد شامخ ۷۳/۷۲) نیز مؤید عدم وجود تقاضا برای محصولات نساجی در این ماه بوده است. بحث کاهش فروش در ماه‌های اخیر، همواره یکی از چالش‌های پیش‌روی فعالان این صنعت بوده که نیاز به توجه جدی به این صنعت را مطرح می‌سازد.
یکی از مشکلات موجود به‌زعم فعالان این صنعت، بحث واردات بی‌رویه مواد اولیه است که علیرغم امکان تولید آن در داخل، واردات بی‌رویه سبب شده تا تولیدکنندگان در رقابت قیمتی شکست بخورند و ازاین‌رو بازار مواد اولیه صنعت نساجی روزهای پرتنشی را سپری می‌کند. بااین‌حال افزایش انتظارات تولید در ماه آینده (با عدد شاخص ۷۳/۷۲) نشان‌دهنده امیدواری فعالان صنعت به افزایش تولید و فروش در ماه آینده است که بخشی از آن ممکن است به دلیل آغاز فصل پاییز و انتظار افزایش تقاضا برای برخی از منسوجات خاص صنعتی و غیر صنعتی باشد.
درمجموع باید گفت اگرچه حال صنعت نساجی در این روزها خوب نیست، اما در صورت توجه دولت به این صنعت و تلاش برای احیای ظرفیت‌های بلااستفاده، پتانسیل رشد بسیار بالایی در انتظار این صنعت خواهد بود. مهم‌ترین مسئله سروسامان دادن به بازار مواد اولیه موردنیاز صنعت و جلوگیری از واردات بی‌رویه است، سپس بحث نوسازی ماشین‌آلات و تکنولوژی تولید که در صورت انجام، می‌تواند ایران را به صادرکننده‌ای جدی در این صنعت تبدیل کند.
همچنین با توجه به سهم ۶۰ درصدی فرش ماشینی از صادرات و ارزآوری صنعت نساجی و مشکلاتی که در ماه‌های اخیر به‌واسطه اعمال مجدد تحریم‌ها بر اقتصاد تحمیل و موجبات کاهش صادرات این محصول را فراهم آورده است، راهکارهایی از جمله تعریف جوایز و مشوق‌های صادراتی به کشورهای همسایه که ذائقه نساجی آن‌ها به ایران شبیه‌تر است و نیز چاره‌اندیشی برای تأمین نقدینگی موردنیاز کارگاه‌ها، از مواردی است که می‌تواند در جهت افزایش کیفیت و کاهش قیمت تمام‌شده به تولیدکنندگان داخلی کمک کرده و آنان را برای حضور قوی‌تر و مؤثرتر در بازارهای رقابت جهانی آماده سازد.
- ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی
صنعت ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی شامل ساخت محصولات رایانه‌ای، الکترونیکی و نوری، تولید تجهیزات برقی و تولید ماشین‌آلات و تجهیزات طبقه‌بندی نشده است که بر مبنای گزارش شامخ شهریورماه در شرایط کلی مناسب به سر نمی‌برد. تغییرات برخی از مؤلفه‌های این صنعت در شهریورماه نیز مؤید این امر است.
در شهریورماه مؤلفه میزان سفارشات جدید به‌شدت کاهش یافته است. ضمن آنکه موجودی محصول (انبار) نیز به نسبت مردادماه افزایش قابل‌توجهی یافته است. میزان فروش محصولات و همچنین مقدار تولید محصولات نیز به نسبت ماه قبل اندکی کاهش یافته است. علاوه بر موارد ذکرشده، شواهد حاکی از وجود قاچاق در این صنعت دارد که شرایط را برای فعالیت فعالان این حوزه دشوار کرده است. تمامی این موارد در صورت تداول طی ماه‌های آتی می‌تواند ادامه فعالیت بخش خصوصی در این صنعت را با مشکلات جدی روبرو کند.
مؤلفه مقدار تولید این صنعت از ابتدای سال (به‌غیراز فروردین‌ماه که به دلیل تعطیلات نوروزی تولید کاهش داشته است) تا مردادماه همواره در شرایط بهبود هرچند اندک به نسبت ماه قبل عنوان شده بود و کاهش رقم شامخ مربوط به این مؤلفه به زیر ۵۰ برای اولین بار رخ داده است. بااین‌وجود مؤلفه انتظارات تولید در ماه آینده حاکی از آن است که فعالان این حوزه کاهش مقدار تولید خود در شهریورماه را مقطعی و ناپایدار به‌حساب آورده‌اند.
شاید به همین علت است که موجودی مواد اولیه نیز به نسبت ماه قبل اندکی بهبود یافته است. در مردادماه موجودی مواد اولیه به‌شدت کاهشی عنوان شده بود. به نظر می‌رسد کاهش هرچند اندک مؤلفه قیمت خرید مواد اولیه نیز در بهبود موجودی مواد اولیه مؤثر بوده است. قیمت خرید مواد اولیه در شهریورماه برای اولین بار پس از گذشت ۹ ماه از آذرماه سال ۹۷ تاکنون به نسبت ماه قبل کاهشی گزارش شده است.
- صنایع کانی غیرفلزی
بر اساس دسته‌بندی کدهای آیسیک (ISIC) مهم‌ترین محصولات صنایع کانی‌های غیرفلزی عمدتاً در بخش راه و ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ بنابراین تغییرات در بخش ساخت‌وساز منجر به کاهش یا افزایش تقاضای محصولات گروه کانی‌های غیرفلزی و به‌تبع آن کاهش یا افزایش تولید، موجودی انبار و فروش محصولات این صنایع می‌شود.
شامخ کل این گروه در شهریورماه ۱/۴۶ به دست آمده که از بدتر شدن جزئی وضعیت کلی این صنعت در شهریورماه نسبت به ماه گذشته حکایت دارد. بیشترین عدد شامخ مربوط به قیمت محصولات تولید شده در بین صنایع مختلف مربوط به گروه کانی‌های غیرفلزی است هرچند که این عدد تغییری را نشان نمی‌دهد (۵۰).
به‌عبارت‌دیگر درحالی‌که قیمت محصولات تولیدی سایر گروه‌ها کاهش یافته قیمت محصولات این گروه تغییری نیافته است. به دلیل رکود شدید در بخش ساخت‌وساز، عدد شامخ مربوط به میزان سفارشات جدید افت قابل‌توجهی را در شهریورماه نشان می‌دهد (۳۵).
همچنین میزان فروش محصولات نیز کاهش یافته است (۵/۴۷). در شهریورماه سال ۱۳۹۸، تعداد معاملات آپارتمان‌های مسکونی شهر تهران به ۸/۲ هزار واحد مسکونی رسید که نسبت به ماه قبل و ماه مشابه سال قبل به ترتیب ۳/۱۵ و ۷۳ درصد کاهش نشان می‌دهد. با توجه به کاهش سفارشات جدید سرعت تحویل سفارشات نسبت به ماه گذشته افزایش یافته که منطقی به نظر می‌رسد (۵/۵۷).
شامخ قیمت خرید مواد اولیه شهریورماه در گروه کانی‌های غیرفلزی بیشترین رقم در بین تمام گروه‌ها به دست آمده است (۵/۷۲). این در حالی است که قیمت مواد اولیه عمده گروه‌های صنعتی در شهریورماه کاهش نشان داده است (تمام گروه‌ها به‌جز کانی‌های غیرفلزی، وسایل نقلیه و قطعات وابسته و صنایع غذایی). زیر شاخص موجودی مواد اولیه ۴۵ به دست آمده که نشان‌دهنده کاهش خفیف موجودی مواد اولیه نسبت به ماه قبل است.
این کاهش توأم با افزایش شدید قیمت خرید مواد اولیه، کاهش شدید در میزان سفارشات جدید، تولید و فروش محصول حکایت از رکود عمیق این صنعت دارد. البته بر اساس اعداد به دست آمده در شامخ صنایع کانی‌های غیرفلزی فعالان اقتصادی این صنعت همواره انتظار بهبود تولید در ماه پیش رو را داشته‌اند اما در عمل محقق نشده است. شاید بتوان این امر را به تعمیق رکود شدیدتر از تصورات فعالان این گروه نسبت داد. این تضاد بین آنچه فعالان اقتصادی انتظار داشته و آنچه محقق شده است موضوع مهمی است که می‌تواند ناشی از تحولات مبهم حاکم بر این صنعت در بازار مواد اولیه و همچنین تقاضای محصولات باشد.
- صنایع فلزی
در گزارش شهریورماه صنایع فلزی، تغییر قابل‌توجهی در شرایط کلی صنعت مشاهده نمی‌شود. مقدار تولید محصولات به نسبت ماه قبل تغییری نکرده است. البته موجودی محصول در انبار تا حدودی افزایش یافته است که دلیل این امر می‌تواند بدتر شدن هرچند اندک میزان سفارشات جدید و همچنین میزان فروش محصولات در شهریورماه به نسبت مردادماه باشد که سبب شده محصولات تولیدشده ولی فروش نرفته در انبار قرار گیرند.
ازجمله نکات قابل‌توجه گزارش رقم شامخ مربوط به مؤلفه انتظارات تولید در ماه آینده است. مؤلفه انتظارات تولید در ماه آینده در حالی ۶۶/۶۸ گزارش شده است که نظر به شرایط کلی صنعت صنایع فلزی طی ماه‌های اخیر و همچنین بازار تقاضای خارجی و داخلی این محصولات به‌سختی می‌توان آینده روشنی به‌صورت خاص در کوتاه‌مدت برای این صنعت متصور شد. در حال حاضر به علت رکود بازار مسکن تقاضای محصولات این صنعت در داخل کشور کاهش یافته است. از طرفی به علت تحریم‌های خارجی و همچنین محدودیت‌های صادراتی داخلی دسترسی به بازارهای بین‌المللی نیز برای صادرکنندگان این صنعت دشوار شده است.
- صنایع غذایی
بر اساس گزارش شامخ شرایط کلی صنایع غذایی در شهریورماه اندکی (رقم شامخ ۱۵/۵۵) بهبود یافته است که ناشی از مشاهده مقدار ناچیزی بهبود در مؤلفه‌های اصلی شامخ یعنی مقدار تولید محصولات (رقم شامخ ۱۰/۵۵)، میزان سفارشات جدید (رقم شامخ ۰۶/۵۳)، سرعت انجام و تحویل سفارش (رقم شامخ ۲۰/۶۰) و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (۱۸/۵۹) است.
موجودی مواد اولیه نیز همچنان در شرایط بد و کاهشی گزارش شده است. دلایل مختلفی می‌توان برای این امر عنوان کرد. از جمله دلایل این امر قیمت خرید مواد اولیه است که همچنان در حال افزایش گزارش شده است. البته با توجه به روند کاهشی رقم شامخ مؤلفه قیمت خرید مواد اولیه از آذر ۹۷ تاکنون به‌وضوح مشخص است که در هرماه به نسبت ماه قبل از تعداد فعالانی که قیمت خرید مواد اولیه را افزایشی عنوان کرده‌اند کاسته شده است. ازاین‌رو به نظر می‌رسد طی ماه‌های اخیر بازار مواد اولیه صنایع غذایی تا حدودی به ثبات رسیده است. با توجه به مطالب عنوان شده می‌توان چنین برداشت کرده که تولیدکنندگان با امید به کاهش بیشتر قیمت خرید مواد اولیه در بازار، تأمین نهاده‌های تولید خود را به تأخیر می‌اندازند. ضمن آنکه در ماه‌های اخیر نیز به علت کاهش میزان فروش محصولات و افزایش موجودی محصول در انبار رغبتی به خرید مواد اولیه و افزایش تولید خود نداشته‌اند.
- صنایع شیمیایی
مهم‌ترین شرکت‌های فعال در این صنعت در حوزه رنگ و پوشش‌ها، لوازم بهداشتی، تولیدکنندگان شوینده و تعدادی دارویی هستند. شامخ کل گروه صنایع شیمیایی حکایت از بهبود خیلی جزئی وضعیت عمومی این صنعت در مردادماه نسبت به ماه گذشته دارد (۱/۵۲). به‌طورکلی در عمده زیر شاخص‌ها عدد شامخ به دست آمده برای صنایع شیمیایی نشان از عدم‌تغییر وضعیت این صنعت دارد. مقدار تولید محصول این صنعت تغییری نداشته (۸/۵۰) و میزان سفارشات نیز به همین ترتیب بوده است (۵۰). از میزان صادرات اندکی کاسته شده (۷/۴۴)، سرعت انجام و تحویل سفارشات تغییری نداشته (۸/۵۰) و موجودی انبار مواد اولیه تغییر محسوسی را نشان نمی‌دهد (۵/۵۱) و موجودی انبار محصول در شهریورماه (۵/۵۴) اندکی افزایش داشته است (۵۵/۵۴) که با توجه به عدم‌تغییر در تولید محصولات (۷۶/۵۰) و سفارشات جدید (۰۰/۵۰)، می‌توان آن را متأثر از کاهش صادرات (۷۰/۴۴) و کاهش فروش محصولات این صنایع (۲۱/۴۶) دانست.
زیرشاخص سرعت انجام و تحویل سفارش در صنایع شیمیایی با عدد ۷۶/۵۰ که نشان از عدم‌تغییر داشته و در بین ۱۲ صنعت موردبررسی کمترین نمره را کسب کرده است. باوجوداینکه، موجودی مواد اولیه با آنکه تغییر محسوسی را در شهریورماه ۹۸ نسبت به ماه قبل نشان نمی‌دهد (۵/۵۱)، بعد از گروه ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی، دارای بالاترین عدد شاخص در بین صنایع مختلف است.
قیمت محصولات تولیدی این گروه در شهریورماه با کاهش مواجه بوده که به نظر می‌رسد به دلیل روند کاهشی قیمت نفت (به‌جز هفته آخر شهریورماه) باشد. همچنین فعالان این صنعت نسبت به تولید ماه آینده خوش‌بین هستند و انتظار بهبود تولید را دارند. (۹/۶۲) این خوش‌بینی را شاید بتوان به امیدواری نسبت به گشایش‌های سیاسی در افق پیش و تصمیم دولت برای نظارت و کنترل واردات دارو نسبت داد. درمجموع این صنعت در کنار صنایع فلزی در شهریورماه وضعیت باثباتی را تجربه کرده است. شایان‌ذکر است که تحریم‌های جدید آمریکا علیه بانک مرکزی می‌تواند بر هزینه‌های واردات دارو تأثیر گذاشته و تقاضای داروهای ساخت داخل را تقویت کند.
- چوب کاغذ و مبلمان
وضعیت صنایع چوب، مبلمان و کاغذ در شهریورماه با عدد شامخ ۷۹/۴۶ تفاوت چندانی با ماه قبل نداشته و نامساعد بودن وضعیت مقدار تولید محصولات (با عدد شامخ ۷۹/۴۶)، میزان سفارشات جدید (با عدد شامخ ۴۸/۴۰) و عدم‌تغییر در موجودی مواد اولیه و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی، نشان‌دهنده رکود حاکم بر این صنعت است؛ به‌نحوی‌که کاهش در قیمت محصولات تولید شده (با عدد شامخ ۵۷/۲۸) نیز نتوانسته محرکی قوی برای افزایش تقاضا در این صنعت باشد.
بخشی از این رکود می‌تواند به دلیل کاهش چشمگیر تقاضای مردم برای مبلمان و همچنین محصولات ساخته شده با چوب‌های مصنوعی (از جمله کابینت و دکور) و تبدیل شدن آن به‌نوعی کالای لوکس باشد که در شرایط کنونی، خرید آن برای بسیاری از اقشار جامعه امکان‌پذیر و به‌صرفه نیست. این در حالی است که افزایش سرعت انجام و تحویل سفارش (با عدد شامخ ۴۳/۷۱) مؤید آمادگی تولیدکنندگان برای عرضه در صورت وجود تقاضای مؤثر است.
همچنان ادامه‌دار شدن مشکلات موجود در بازار کاغذ و بحث احتکار آن همچنان در صدر اخبار این صنایع قرار داشته که موجبات کاهش تقاضا در بازار کاغذ را علیرغم کاهش قیمت انواع کاغذ، فراهم آورده است. ازاین‌رو علی-رغم افزایش انتظارات تولید در ماه آینده (با عدد شامخ ۶۷/۶۶) که می‌تواند ناشی از آغاز سال تحصیلی و به دنبال آن انتظار افزایش تقاضا در بخش کاغذ است، در صورت عدم رسیدگی جدی دولت به مشکلات پیش روی تولیدکنندگان این بخش، ادامه‌دار شدن شرایط سخت واردات مواد اولیه، طولانی شدن روند رکود تورمی و کاهش سرمایه در گردش واحدهای تولیدی به سبب رکود، می‌تواند آسیبی جدی به این صنعت و صنایع وابسته آن وارد کند.
- وسایل نقلیه و قطعات وابسته
گزارش شامخ شهریورماه وسایل نقلیه و قطعات وابسته حاکی از مشاهده بهبود اندک در این صنعت است. مقدار تولید محصولات، میزان سفارشات جدید و سرعت انجام و تحویل سفارش ازجمله مؤلفه‌های اصلی اثرگذار بر رقم شامخ کل این صنعت هستند که به نسبت ماه قبل بهبود یافته‌اند. مشکل موجودی مواد اولیه در صنعت نیز همچنان به قوت خود باقی است به‌گونه‌ای که برای ۱۰ امین ماه پی‌درپی فعالان این حوزه موجودی مواد اولیه را به نسبت ماه قبل در شرایط بدتر ارزیابی کردند.
از نکات قابل‌توجه گزارش شهریورماه افزایش میزان فروش محصولات است. با توجه به افزایش مقدار تولید محصولات در این ماه به نسبت ماه قبل و عدم‌تغییر موجودی محصول در انبارها به نظر می‌رسد فعالان این حوزه توانسته‌اند به میزان تولید خود در این ماه، به بازار عرضه داشته باشند. به نظر می‌رسد بازگشت از تعطیلات تابستانه فعالان این حوزه در مرداد و جبران تولید و عرضه در شهریورماه دلیل این امر باشد. ضمن آنکه در ماه‌های اخیر وزارت صنعت، معدن و تجارت برای جلوگیری از تکرار مشکلات به وجود آمده در این صنعت در سال ۹۷ نظارت خود بر خودروسازان را افزایش داده است. ایجاد سازوکار همکاری صنایع دفاع با قطعه سازان برای تأمین قطعات خودروهای ناقص و فشار بر خودروسازان برای رفع تعهدات خود تا پایان سال جاری ازجمله این اقدامات است.
از نکات مهم دیگر می‌توان به مؤلفه انتظارات تولید در ماه آینده این صنعت اشاره کرد که رقم ۷۰ گزارش شده است. این رقم جز بالاترین ارقامی است که این مؤلفه در بین صنایع کسب کرده است. دلیل این امر را می‌توان شروع نیمه دوم سال عنوان کرد چراکه بررسی روند فعالیت این صنعت گویای آن است، تولیدات این صنعت در نیمه دوم سال بیش از نیمه اول سال (دارای ایام تعطیلی بسیار) است.
- پوشاک و چرم
وضعیت صنعت پوشاک و چرم در شهریور، مطابق با آنچه فعالان این صنعت در ماه گذشته و در قالب انتظارات تولید در ماه آینده پیش‌بینی کرده بودند، بهبود داشته است. افزایش میزان تولید (با عدد شامخ ۱۴/۵۷)، افزایش سرعت انجام و تحویل سفارش (با عدد شامخ ۴۳/۷۱) و نیز افزایش میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (با عدد شامخ ۲۹/۶۴) مؤید بهبود در وضعیت کلی صنعت در شهریورماه است.
نکته قابل‌توجه در این ماه کاهش چشمگیر قیمت خرید مواد اولیه (با عدد شامخ ۴۳/۲۱) و همین‌طور کاهش قیمت محصولات تولید شده (با عدد شامخ ۲۵) است، اما با توجه به عدم‌تغییر میزان فروش، به نظر می‌رسد میزان زیادی از افزایش تولید به انبار محصولات منتقل شده که این مسئله با کاهش میزان سفارشات جدید (با عدد شامخ ۸۶/۴۲) و افزایش موجودی محصول در انبار (با عدد شامخ ۱۴/۸۲) مطابقت دارد.
درواقع برخلاف روال همیشگی و شرایط خاص بازار در شهریورماه که انتظار افزایش تقاضای پوشاک از سمت مصرف‌کننده و نیز انتظار افزایش فروش از سمت تولیدکننده و حراج پایان فصل وجود داشت؛ اما این اتفاق حادث نشد و تغییری در میزان فروش نسبت به ماه قبل گزارش نشده است. بخشی از این مسئله ناشی از کاهش قدرت خرید مردم و کوچک شدن سبد کالای مصرفی آن‌ها است که به گفته فعالان این صنعت، سبب کاهش چشمگیر میزان فروش علیرغم کاهش قیمت محصولات شده است. بعلاوه، به‌رغم حمایت‌های انجام شده از تولید داخلی، همچنان نیمی از گردش مالی در بازار پوشاک ناشی از قاچاق است که رفع آن، اهتمام و توجه بیش‌ازپیش مسئولان را می‌طلبد.
وضعیت شاخص‌های صنایع منتخب از نگاه طرح شاخص مدیران خرید- شهریور ۹۸
برای مشاهده تصویر در اندازه بزرگتر، روی آن کلیک کنید.
متن کامل گزارش مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران از شاخص مدیران خرید (شامخ) در شهریور ۱۳۹۸ را اینجا دریافت کنید.