فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصاد و دارایی ماه گذشته در نشست با کارآفرینان کشور گفت: از مجموع ۴۰ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی فقط ۱۰ میلیارد دلار آن به کشور بازگشته است.
دژپسند در این نشست با طرح این سؤال که چرا از این میزان صادرات در سال گذشته فقط ۱۰ میلیارد دلار آن برگشته است؟ خطاب به کارآفرینان پرسید: «آیا شما حاضرید شاهد سقوط ارزش پول ملی باشید؟ آن‌هم درحالی‌که ارزش پول ملی یک جزو اصلی از اقتصاد کشور است. می‌دانید اگر نصف این ارزی که به کشور نیامده است، وارد می‌شد چه اتفاقی می‌افتاد؟»
اعلام این خبر، واکنش فعالان اقتصادی را در پی داشت و آنها خواستار شفاف‌سازی بانک مرکزی در این زمینه شدند.
محمدرضا مرتضوی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران معتقد است: صادرکنندگان کوچک و به‌اصطلاح صادرکنندگان سنتی (به‌غیراز صادرات میعانات گازی، پتروشیمی) با توجه به اینکه سیستم مالی آنها باید همواره در چرخش باشد، راهی جز واردکردن ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور ندارند.
مرتضوی در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» گفت: نقل‌وانتقال مالی از سال گذشته و به‌واسطه اعمال تحریم‌ها یکی از موضوعاتی است که منجر به کاهش عرضه ارز حاصل از صادرات به بازار شده است. بر همین اساس شاهد بودیم در بخش‌هایی که صادرکنندگان نمی‌توانستند ارز خود را به کشور برگردانند، صادرات را متوقف کردند.
او افزود: عدم برگشت ارز حاصل از صادرات، موضوعی نیست که فقط با حدس و گمان درباره آن صحبت کرد. بااین‌حال به نظر می‌رسد حدود ۶۵ درصد از ارز حاصل از صادراتی که طی ۱۲ ماه سال گذشته انجام‌شده، وارد چرخه اقتصادی کشور نشده است. بنابراین باید ابتدا با شفاف‌سازی، دلایل این موضوع شناسایی و راهکارهای اجرایی متناسب با شرایط ارائه شود.
به اعتقاد مرتضوی، سیستم مالی هیچ صادرکننده‌ای آن‌قدر نامحدود نیست که خریدوفروش صورت بگیرد اما همچنان پول در سیستم‌ها نگه‌داری شود.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با تأکید بر ضرورت تهیه گزارشی ملی از عملکرد صادرات در ماه‌های گذشته به‌خصوص ۱۶ ماهه سال ۹۷ خاطرنشان کرد: ضروری است برای حل این مشکل، اتاق ایران، بانک مرکزی و وزارت اقتصاد با همفکری، کارگروه مشترکی را برای بررسی هرچه دقیق‌تر این موضوع تشکیل دهند تا پاسخ روشنی به این سؤال که چرا از صادرات ۴۰ میلیارد دلاری صادرکنندگان در سال گذشته فقط ۱۰ میلیارد دلار آن برگشته است، داده شود.
به عقیده مرتضوی، بدون شک بر اساس پاسخ‌های روشن است که می‌توان انتظار داشت راهکارهای پیشنهادی اجرا و نتیجه داده شوند.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران معتقد است: بررسی این موضوع نهایتاً ظرف ۱۰ روز تمام خواهد شد و ضروری است و نتیجه حاصل از این بررسی کمک بسیار بزرگی به روند صادرات با توجه به وضعیت اقتصادی کشور خواهد کرد.
مرتضوی گفت: عامل مهمی که باعث شده تا صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات را به اقتصاد ایران برنگردانند، به مشکلات فنی و برخی سیاست‌های داخلی کشور برمی‌گردد که اگر این مشکلات با همفکری بخش خصوصی و دولتی حل شود، تکلیف صادرکنندگانی هم که از بازگشت ارز صادراتی خودداری می‌کنند، روشن خواهد شد.
او همچنین در بخشی از صحبت‌های خود با اشاره به اظهارنظرهای اخیر محمدرضا مودودی، سرپرست سازمان توسعه تجارت مبنی بر اینکه ۱۶۰۰ شرکت حقوقی و ۴۸۴۶ فرد حقیقی در سال ۹۷ برای اولین بار صادرات انجام دادند و صادرکنندگان موقت تلقی می‌شوند، گفت: نمی‌شود با اعطای تسهیلات مختلف، فعالان اقتصادی را تشویق به صادرات کرد اما از طرف دیگر، عناوینی این‌چنینی نسبت دهیم.
مرتضوی ادامه داد: متأسفانه گاهی تصمیم‌هایی در کشور گرفته می‌شود که نتایج حاصل از این تصمیمات به‌خصوص در بلندمدت مشخص است. برای نمونه زمانی که دولت صادرکنندگان زیر ۱ میلیون دلار را معاف از تعهد ارزی می‌کند، چندان دور از انتظار نیست که صادرکنندگانی که ۱۰ میلیون دلار صادرات دارند، برای بهره‌مندی از این تعهد، صادرات خود را به ۱ میلیون دلار تقسیم کنند.