رئیس انجمن تولیدکنندگان محصولات دخانی با تشریح همه اتفاقاتی که در بازار سیگار افتاد تاکید کرد: سیگار «مافیا» ندارد؛ با نوسان نرخ ارز، سیگار برای بعضی‌ها «دلار و سکه» شد و از کارمند دولت تا نمایشگاه‌دار، سیگار دپو کردند.به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، اتفاقاتی که در بازار به دنبال نوسانات ارزی چند ماهه اخیر رخ داد برای خیلی‌ها سوال برانگیز است؛ به خصوص که افزایش قیمت در بازار برخی کالاها و محصولات که اتفاقاً در داخل کشور تولید می‌شود، موضوعی است که برخی‌ها آن را ناشی از ارزبری در فرایند تولید این محصولات می‌دانند و عده‌ای آن را متاثر از سودجویی دلالان و بعضی‌ها هم پای تولیدکنندگان این محصولات را به میان می‌کشند.
در این شرایط محصولات دخانی و سیگار هم از قاعده این بازار مستثنی نبودند و در ماه‌های اخیر نوسانات قیمتی زیادی داشته و حتی در مقاطعی برخی از سیگارها با افزایش قیمت بیش از ۱۰۰ درصدی به دست مشتری رسید؛ این در حالی است که با توجه به اینکه تولیدکنندگان محصولات دخانی و سیگار در کشور، تاکید دارند که این افزایش قیمت از سوی آن‌ها اتفاق نیافتاده، برخی‌ها باز شدن پای مافیای سیگار در بازار را باعث این افزایش قیمت می‌دانند. موضوعی که محمدرضا تاج‌دار رئیس انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان محصولات دخانی آن را قویا رد می‌کند و معتقد است کاهش ارزش پول ملی، همزمان با بالارفتن نرخ ارز باعث شده تا تعداد زیادی افراد غیرمتخصص برای حفظ دارایی‌ها و اموالشان وارد این بازار شوند و «سیگار» در این مدت درست مثل سکه و ارز، تبدیل به یک کالای سرمایه‌ای شد و همین موضوع چنین اتفاقاتی را در بازار سیگار رقم زد. نشانه‌اش
وی در گفت‌وگویی مفصل با خبرنگار تسنیم، به جزئیاتی از اتفاقات اخیر اشاره می‌کند و البته معتقد است علاوه بر نوسانات قیمت ارز ، محرومیت تولیدکنندگان سیگار از دریافت ارز طی ۳ ماه نخست سال جاری، کاهش ۱۸ درصدی تولید در فصل بهار در پی این مشکلات ارزی و افزایش عوارض سیگار بر اساس بودجه سال ۹۷ هم در بالارفتن قیمت این محصول دخانی بی‌تاثیر نبوده است. سیگاری که از نظر وی در بازار کاملاً رقابتی آزاد موجود، به هیچ وجه مشمول قیمت‌گذاری نیست و جزو کالاهای تحت نظارت تعزیرات قرار ندارد.
بیشتر بخوانید
گزارش تسنیم| مافیای سیگار در کوچه‌پس‌کوچه‌های بازار تهران
قاچاق سیگار از مرزهای ایران به جمهوری آذربایجان افزایش یافته است
قسمت اول مشروح این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید:
اولین شوک قیمتی به سیگار با مصوبه بودجه ۹۷/ دولت در سه ماه اول سال نه ارز داد نه اجازه تامین ارز
تسنیم: آقای تاج‌دار در چند ماه اخیر، شاهد اتفاقات عجیبی در بازار سیگار بودیم؛ مساله‌ای که شاید تا پیش از این کمتر کسی می‌توانست تصورش را بکند.
تاج‌دار: هم در از اسفندماه سال ۹۶ که نوسانات ارزی آغاز و زمزمه عدم تخصیص ارز به تولیدکننده‌ها به گوش رسید، آرام آرام فضای این بازار ملتهب شد؛ البته هر سال بعد از تصویب بودجه سال بعد و مشخص شدن عوارض و مالیات صنعت دخانیات، توزیع‌کننده‌ها بخشی از کالاهایی که خریداری می‌کنند مربوط به سال آینده است چراکه هرساله عوارض و مالیات در بخش دخانیات افزایش یافته و این مساله باعث می‌شود تا قیمت بالا رود.
متاسفانه علاوه بر عوارض و مالیات های قبلی اعمال عوارض نخی جدید در بودجه سال ۹۷، که برای تولیدات داخلی ۷۵ هزار تومان و برای تولیدات مشترک، برندهای بین المللی و وارداتی به ترتیب ۱۵۰، ۲۵۰ و ۶۰۰ هزار تومان در هر کارتن سیگار افزایش اعمال می‌شد برای فعالین صنعت سیگار بسیار قابل توجه بود به خصوص که در حوزه عمده فروشی مبلغ کلانی می‌شد.
در چنین شرایطی که بازار دخانیات متاثر از شوک افزایش قیمت عوارض مصوب در بودجه ۹۷ شده بود، التهابات ارزی در کشور نیز آغاز شد و دولت هم به دنبال این التهابات، در سه ماه اول سال هیچ ارزی به تولیدکنندگان کالاهای دخانی تخصیص نداد.از طرف دیگر دولت تامین ارز از مبادی غیررسمی را هم قاچاق اعلام کرد؛ این یعنی نه دولت به تولیدکننده کالاهای دخانی، ارز داد و نه اجازه داد تا از محل دیگری ارز مورد نیاز خود را تامین کنند، در چنین شرایطی میزان تولید کاهش یافت و یک فاصله معناداری بین میزان عرضه و تقاضا در بازار دخانیات کشور اتفاق افتاد.
تسنیم: یعنی این خریدها برای تامین مصرف آینده‌شان بود یا سرمایه‌گذاری و سوداگری؟
تاج‌دار: نه؛ سیگار شده بود مثل سکه و دلار که این افراد برای حفظ سرمایه‌شان وارد این بازار شده بودند و مقادیر قابل توجهی سیگار در منازل یا انبارها دپو می‌کردند. البته من نام سوداگر روی این افراد نمی‌گذارم چون به هر حال این افراد نگران پولشان بودند که هر روز از ارزشش کاسته می‌شد و یک سوم شده بود؛ لذا به سیگار و محصولات دخانی به چشم کالای سرمایه‌ای نگاه کردند و برای حفظ سرمایه شان وارد این بازار شدند.
خب وقتی عرضه کم شود و تقاضا بالا باشد، طبیعی است افزایش قیمت در بازار رخ دهد، از طرفی التهابات ارزی، این مساله را تشدید کرد و باعث شد تا افزایش قیمت‌ها چندین برابر شود چراکه کالای دخانیات مثل دلار و سکه و … ، تبدیل به یک کالای سرمایه‌ای شد؛ از این جا بود که شاهد ورود افراد غیرحرفه‌ای به این بازار بودیم که پول و سرمایه هنگفتی در اختیار داشتند و بخشی از این پول هنگفت را به بازار کالای دخانی وارد کردند. طرف شکلات فروش بود، نمایشگاه‌دار بود، کارمند دولت بود و … سیگار خرید و در خانه و انبار، دپو کرد تا از این فاصله قیمتی استفاده کند و یا به عبارت دیگر ارزش پولش را حفظ کند.
شما نگاه کنید در یک مقطع کوچکی که قیمت دلار و ارز کاهش یافت، دقیقا در همان برهه قیمت سیگار و محصولات دخانی هم به شدت افت کرد.
البته تولید کننده هم با تمام توان در سه ماههٌ دوم سال جاری تولیدات خود را افزایش داد ولی با این وجود با توجه به مشکلات ارزی و کاهش تولید در سه ماه نخست سال، جبران این کمبود کار سختی بود.
هیچ انحصاری در بازار سیگار وجود ندارد/ خیلی‌ها با افزایش قیمت سیگار، سیگارشان را عوض کردند
تسنیم: برای خیلی‌ها سوال است که سیگاری که روی پاکت آن قیمت ۴۵۰۰ یا ۵۵۰۰ تومان درج شده چرا باید در بازار به قیمت ۱۲ هزار تومان به فروش برسد؟
تاج‌دار: ما در حال حاضر ۱۷ تولیدکننده حرفه‌ای صاحب شناسنامه در ایران داریم که رقابت تنگاتنگی با یکدیگر دارند؛ از طرفی ۴۰۰ نوع سیگار قاچاق در کشور هم وجود دارد. این یک واقعیت است که تولیدکننده‌ها نگران از دست دادن سهمشان از بازار هستند؛ به هر حال گرچه همزمان با التهاب ارز، قاچاق سیگار هم کاهش یافت ولی زمانی که التهابات ارزی فروکش می‌کند و قاچاقچی هم مسیر تامین ارز خود را پیدا کرده، تولیدکننده اگر قیمت محصولش به میزان غیرمتعارف افزایش یابد، مشتری به سمت مصرف سیگار قاچاق سوق داده می‌شود و سهم تولیدکننده از بازار کم می‌شود. لذا در بازار امروز دخانیات که هیچ انحصاری وجود ندارد و بازار رقابتی کامل است، تولید کننده تمام تلاشش را می‌کند که محصولش را با نازلترین قیمت ممکن روانه بازار کرده و به دست مشتری برساند. شما نگاه کنید یک مصرف کننده سیگار تا یک جایی برای سیگارش هزینه می‌کند؛ مثلا اگر سیگاری که ۴۵۰۰ تومان بوده بشود ۶۰۰۰ تومان، همچنان قادر به خرید آن است ولی اگر قیمت این سیگار بشود ۹ یا ۱۰ هزار تومان دیگر قادر به خرید آن نیست؛ پس سیگارش را عوض می‌کند و به سمت سیگارهای ارزان‌تر می‌رود؛ این اتفاق برای برخی شرکت‌های دیگر در این مدت افتاد و مشتریان محصولات این تولیدکنندگان به سمت محصولات دیگر و یا حتی سیگارهای قاچاق رفتند و خسارت زیادی به این شرکت‌ها وارد شد. خسارتی که از بُعد از دست دادن مشتری، شاید تا سال‌ها قابل جبران نباشد و بعد از سال‌ها تلاش، تولید مستمر و یکنواخت و حتی اشتباه شرکت‌های دیگر، می‌تواند جبران شود.
شناسایی گروه‌هایی که مغازه‌ها را از سیگار خالی می‌کردند/ امکان نظارت در خرده‌فروشی‌ها تقریباً ممکن نیست
تسنیم: آیا سیستم توزیع در این مدت دچار خلل و مشکل نبوده؟
تاج‌دار: البته مشکلاتی قطعاً وجود داشته لیکن با توجه به ساختار توزیع و تعداد اندک خرده فروشان دارای مجوز ، شرکت‌های تولیدکننده نمی توانند به جزء چند لایه بر سایر بخش های توزیع‌شان نظارت داشته باشند، مثلا در سطح کشوری، استانی و تا لایه شهرها امکان نظارت دقیق بر سیستم توزیع فراهم است ولی در لایه‌های پایین‌تر مثل خرده‌فروشی‌ها، عملاً امکان نظارت بر توزیع وجود ندارد؛ شما نمی‌توانید بروید از سوپرمارکتی و یا یک خرده فروش بپرسید این یک باکس سیگار را به چه کسی فروختی ولی شرکت‌ها می‌توانند کاملاً دقیق از عامل کشوری و یا استانی خود بپرسند که محصولاتشان را به چه کسانی فروخته و قابلیت نظارت در این بخش وجود دارد. لذا در خرده فروشی تقریباٌ امکان کنترل وجود ندارد.
بگذارید مثالی بزنم تا ماجرا روشن‌تر شود؛ یک شرکت که تولیدکننده چند برند معروف است، تعدادی از محصولاتش را به یک خرده فروش می‌دهد و تاکید هم می‌کند که باید با قیمت روی پاکت آن را بفروشد؛ تصور کنید وقتی عامل توزیع از مغازه خرده فروش خارج می‌شود مشتری برود و به مغازه‌دار بگوید، من هر باکس سیگار را ۱۰ هزار تومان بالاتر از قیمت روی پاکت، خریدارم؛ خب شما باشی نمی‌دهی؟
الان یک بساطی راه افتاده که تیم‌هایی پشت‌سر شرکت‌های توزیع راه افتاده‌اند و پس از توزیع سیگار در مغازه‌ها، سیگارها را با قیمتی بالاتر می‌خرند و همه را از مغازه‌ها جمع می‌کنند.
تسنیم: همگی یک شبکه‌اند؟
تاج‌دار: ناخودآگاه یک شبکه ایجاد می‌شود؛ وقتی آدم‌های فعال در این حوزه می‌بینند سیگاری که باید در مغازه ۴۵۰۰ تومان فروش رود، در بازار مثلا ۱۲ هزار تومان است، به صرفه است که بیایند همه این سیگارها را با قیمت ۵۵۰۰ تومان از مغازه‌ها جمع کنند. در این وانفسای اشتغال ، چه کسب و کاری از این بهتر ؟! خب به این ترتیب آیا امکان کنترل بازار وجود دارد ؟
تسنیم: این افراد قابل شناسایی هستند؟
تاج‌دار: واقعیت موضوع را بخواهید، نه؛ چون در سیستم توزیع خرد این اتفاق می‌افتد و در هر منطقه‌ای تعدادی برای کسب سود دست به چنین اقدامی می زنند.
تسنیم: چه کار باید کرد؟
تاج‌دار: راهکار آن افزایش تولید و افزایش عرضه است . البته در چنین شرایطی شرکت‌ها عرضه خودشان را در بخش عمده‌فروشی کمتر کرده و روی خرده‌فروشی تمرکز دارند؛ و لیکن این ترفند بدون افزایش عرضه خیلی نمی تواند موًثر باشد.
بازار سیگار مافیا ندارد
تسنیم: خیلی‌ها می‌گویند این دلالی‌های شبکه‌ای توسط افرادی رقم می‌خورد که نام مافیا بر رویشان گذاشته‌اند؛ آیا مافیایی در بازار سیگار وجود دارد؟
تاج‌دار: نه مافیا نیست؛ شما در یک محله از منطقه یک سیگار وینیستون را در این شرایط به یک قیمتی می خرید ولی در محله آن‌طرف‌تر یک قیمت دیگری؛ این به معنی مافیا نیست، بلکه این قیمت گذاری بر اساس انصاف فروشنده است؛ بعضی‌ها منصف‌ترند با ۱۰ درصد سود کالا را می فروشند و برخی با سودهای بیشتر .
تسنیم: در این مدت به واسطه همه این مشکلات، چقدر از تولید سیگار و محصولات دخانی در کشور کاسته شد؟
تاج‌دار: مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور گزارش داده که تقریباً در سه ماه نخست امسال حدود ۱۸ درصد از تولیدات محصولات دخانی در ایران به نسبت مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است.