جلسه هم‌اندیشی صنایع پایین‌دست آلومینیوم با حضور رضا رحمانی، قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت، اعضای سندیکا، صنایع بالادست آلومینیوم و مسئولان ایمیدرو بعد از ظهر شنبه ۶ مرداد برگزار شد که در این جلسه چالش‌های این صنعت مورد بررسی قرار گرفت.
صنایع پایین‌دست آلومینیوم با مشکلاتی همچون تامین مواد اولیه روبه‌رو هستند که در صورت تامین نشدن با مشکلات جدی روبه‌رو خواهند شد. البته صنایع بالادستی این صنعت نیز مشکلات خود را دارند و قادر به تامین و عرضه به داخل نیستند. .
همفکری برای عبور از تحریم‌ها
در این نشست رضا رحمانی، قائم‌مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: به ۲دلیل در سراسر سال باید جلسه‌هایی را با حضور صاحبان صنایع مختلف برگزار کنیم؛ یکی برنامه‌های سال وزارتخانه و دیگری مباحث روز و آثار تحریم‌هاست که ایجاب می‌کند با تشکل‌ها بیشتر در ارتباط باشیم. به گزارش صمت، رحمانی در ادامه خاطرنشان کرد: ما امسال یک پروژه اصلی به نام زنجیره ارزش فلزات اساسی داریم که در حال پیگیری آن هستیم و در آن به بررسی مشکلات زنجیره فولاد، مس و آلومینیوم می‌پردازیم. وی در ادامه خاطرنشان کرد: بحث مهم دیگر، موضوع تحریم‌هاست که آثار آن را باید در این جلسه‌ها بررسی کنیم. هرچند تحریم‌ها مشکلاتی در زمینه تهیه مواد اولیه ایجاد می‌کند اما در جاهای دیگر می‌تواند یک فرصت تلقی شود. از این رو ایجاب می‌کند که با دوستان برای عبور از تحریم‌ها همفکری کنیم.
برنامه‌ریزی مناسبی نشده است
در ابتدای این نشست، هوشنگ گودرزی، رئیس هیات مدیره سندیکای صنایع آلومینیوم ایران عنوان کرد: امسال با عنوان حمایت از تولید و کالای ایرانی نام‌گذاری شده است. از این رو باید با همت بیشتری از تولیدات ایرانی حمایت کرد. وی افزود: در اردیبهشت و خرداد امسال ۴۲میلیون دلار معادل ۱۲هزار و ۵۰۰تن محصولات آلومینیوم وارد کشور شده است. در تیر، حدود ۶۲میلیون دلار با ارز ۴۲۰۰تومانی در گمرک ثبت سفارش شد، در حالی که براساس اسناد گمرک، متوسط نرخ واردات معادل ۳دلار و ۴۴سنت شده که با ارزی که وارد شده است هر کیلو ۱۴۶۵۰تومان می‌شود.
گوردزی در ادامه تاکید کرد: نرخ مواد اولیه صنایع پایین‌دستی آلومینیوم یعنی شمش، هر کیلو ۱۷۵۰۰تومان تمام می‌شود. بنابراین براساس برنامه‌ریزی انجام شده، صنایع پایین‌دستی در تنگنا قرار دارند. وی در ادامه یادآور شد: درحال‌حاضر بازار ملتهب است. ما فقط گزارش‌دهنده هستیم و تصمیم‌گیرنده، وزارتخانه است. البته برای تنظیم بازار در معاونت اقتصادی وزارت صنعت، معدن و تجارت، برنامه‌ریزی شده و کارگروهی نیز تشکیل شده که قرار است برای تامین مواد اولیه پایین‌دستی برنامه‌ریزی کند.
وی در ادامه با اشاره به ظرفیت تولید شمش آلومینیوم خاطرنشان کرد: ظرفیت تولید در ۳مجموعه شمش آلومینیوم ۴۳۰ تا ۴۵۰هزار تن در سال است. تولید سال گذشته ۳۳۷هزار تن، واردات ۲۲۲هزار تن و صادرات ۲۰۴هزار تن بوده است. صنایع پایین‌دستی نیاز به ۵هزار تن شمش خالص و۱۷۰۰تن بیلت در هفته دارند که باید آن را از واحدهای تولیدی داخل تامین کنند یا واردات انجام دهند. ۳واحد تولید شمش آلومینیوم شامل یک واحد ایرالکو در اراک و ۲واحد هرمزال و المهدی در منطقه ویژه بندرعباس است که چون براساس قانون در منطقه ویژه قرار دارند، خود را ملزم به تامین نیاز داخلی نمی‌دانند.
رئیس هیات مدیره سندیکای صنایع آلومینیوم ایران با اشاره به نرخ جهانی آلومینیوم ادامه داد: نرخ امروز ال‌ام‌ای لندن، ۲۰۵۵دلار است که با نرخ ارز آزاد ۹۴۰۰تومانی، نرخ شمش آلومینیوم می‌تواند بالای ۱۹۰۰۰ تومان باشد. ما هم اگر جای این ۲واحد در جنوب کشور بودیم، جنس خود را با ارز ۴۲۰۰تومانی به فروش نمی‌رساندیم.
گودرزی تاکید کرد: برنامه‌ریزی انجام شده، مناسب نیست و کار از بنیاد اشکال دارد. در ۲ماه امسال ۲۶هزار تن شمش ایرالکو از تابلو خریداری و صادر شد. بنابراین شمش روی تابلو فروش می‌رود اما به‌دست تولیدکننده اصلی نمی‌رسد. وی افزود: باید برای بازار هم‌اندیشی شود که مواد اولیه به‌دست تولیدکننده برسد. در همین راستا پیشنهاد می‌کنم گزارشی که سال ۹۶ در شورای رقابت تهیه شد را حتما مطالعه کنید.
ارتباط مستمر انجمن‌ها با وزارتخانه
آرمان خالقی، عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در ادامه این هم‌اندیشی عنوان کرد: برای اینکه بتوانیم مشکلات هر بخش را به طور تخصصی حل کنیم جلسه‌ها را به طور تخصصی تقسیم‌بندی کردیم. در حوزه آلومینیوم باید دریابیم که برای تامین نقدینگی و مواد اولیه این صنعت، چه کنیم. البته وزارتخانه چشم‌انداز و طرح‌های توسعه‌ای برای صنعت آلومینیوم در نظر گرفته است. انجمن‌های تخصصی آلومینیوم باید در این جلسه‌ها مشکلات خود را بیان کنند. از این رو ارتباط مستمر انجمن‌ها با وزارتخانه باید حفظ شود.
صنایع پایین‌دست مظلوم واقع شده‌اند
امیر صباغ، مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه‌گذاری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) در ادامه این هم‌اندیشی عنوان کرد: یکی از چالش‌های صنعت آلومینیوم این است که متولی خاصی ندارد. در زمینه صنعت فولاد توانسته‌ایم یک ستاد فولادی از سنگ آهن تا محصول نهایی را در وزارتخانه تشکیل دهیم تا بخش خصوصی انجمن‌ها را پوشش دهد. یک‌سری زیرکمیته دارد و هر کمیته، مشاورانی دارد که ماهانه گزارش می‌دهند و همگی همراستا هستند.
صباغ در ادامه خاطرنشان کرد: موضوع اصلی این است که تمام واحدها خصوصی شده‌اند، البته طرح‌های توسعه‌ای آلومینیوم زیر نظر ایمیدرو انجام شده اما از زمانی که زنجیره آلومینیوم گسسته شد و ایرالکو، هرمزال و المهدی جدا شدند، تنها جاجرم زیر نظر ایمیدرو باقی مانده که این امر یک چالش جدی برای این صنعت به‌شمار می‌رود. وی ادامه داد: چالش بعدی در صنعت آلومینیوم، قانون هدفمند‌سازی یارانه‌ها بود چراکه صنعت آلومینیوم یکی از انرژی‌برترین صنایع ایران به‌شمار می‌رود که به ازای هر ساعت ۱۵هزار وات برق مصرف می‌کند. در دولت دهم در راستای آزاد شدن نرخ انرژی، به رئیس‌جمهوری وقت پیشنهاد شد برای صنعت آلومینیوم در زمینه برق مصرفی از نرخ ترجیحی استفاده کنند. قرار شد یارانه‌ای به کارخانه‌ها تعلق بگیرد که در قالب وام به این کارخانه‌ها اختصاص داده شد، البته همین موضوع سبب شد این شرکت‌ها بدهکار شوند. از آن زمان این واحدها بدهکار دولت هستند و مزیت رقابتی خود را از دست داده‌اند. صنعت آلومینیوم پس از قانون هدفمندی یارانه‌ها دیگر قدرت رقابت با صنعت آلومینیوم جهان را ندارد. صباغ ادامه داد: از نظر ظرفیت نیز شرکت‌ها بسیار کوچک هستند و تنوع محصولات بسیار کم است. مواد اولیه باید از خارج تامین شوند اما برای تامین پودر آلومینا، بانک مرکزی ارزی اختصاص نمی‌دهد. از چین‌اند وارد می‌شود و تامین ۹۸درصد مواد اولیه به دلار وابسته است. در این شرایط که دلار حدود چند برابر شده، تامین مواد اولیه بسیار مشکل است. در این زمینه بانک مرکزی اصلا همکاری نمی‌کند.
وی عنوان کرد: صنعت پایین‌دست آلومینیوم، مظلوم است. در زمینه فولاد و مس چون همیشه مازاد عرضه وجود داشته، صاحبان صنعت توانسته‌اند صنایع پایین‌دست خود را تقویت کنند؛ تقویت به این معنی که کالای خود را بدهند و ۳ماهه بفروشند یا سهامدار شوند و آنها را حمایت کنند اما در زمینه آلومینیوم چون بالادست این صنعت تقویت نشده است، صنایع پایین‌دست به شدت آسیب‌پذیر شده‌اند.
اگر صادرات نباشد بازار در تعادل است
صباغ افزود: سال گذشته در زمینه صنایع آلومینیوم ۱۱۱هزار تن واردات انجام شد که به ازای ۱۴هزار تن صادرات محصولات آلومینیوم بوده و در عمل، ظرفیت خالی هم بی‌نهایت است. در ۳ماه نخست سال اوضاع کمی بهتر شد و از آنجا که نرخ دلار افزایش پیدا کرد، دیگر واردات به‌صرفه نیست و صادرات به‌صرفه شده است. از این رو واردات ۵۵درصد محصولات آلومینیوم در ۳ماه نخست امسال کاهش یافت یعنی ۲۹هزار تن شمش و محصولات آلومینیوم وارد شد. از سوی دیگر صادرات تا حدی رقابت‌پذیر شد و رشد صادرات به ۳۱درصد رسید، ۳۹هزار تن شمش و محصولات آلومینیومی نیز صادر شده است. در زمینه پودر آلومینا وضعیت بدی نداریم و در ۳ماه نخست امسال ۱۰۱هزار تن پودر وارد کشور شد که اگر آن را در ۴فصل سال ضرب کنیم ۴۰۴هزار تن خواهد شد و با ۲۵۰هزار تنی که در آلومینای جاجرم تولید می‌شود به بیش از ۶۵۰هزار تن می‌رسد. بنابراین نسبت به دوره گذشته مشکلی در زمینه مواد اولیه تولید شمش نخواهیم داشت، به شرطی که روند ۳ماه نخست سال ادامه داشته باشد. البته ارز ۳ماه نخست امسال همان ارز ۳ماه آخر سال ۹۶ بود. بانک مرکزی باید روند وارد کردن مواد اولیه به داخل کشور را ادامه دهد، هرچند دوستان در بانک مرکزی به الکترود گرافیتی که صنعت فولاد به آن وابسته است و نیز به‌اند و پودر آلومینا توجهی ندارند. ما خواهانیم که وزارتخانه به عنوان متولی، پیگیر این موضوع از بانک مرکزی باشد.
مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه‌گذاری ایمیدرو ادامه داد: در زمینه فروش نیز مشکلاتی وجود دارد. برخی شرکت‌ها محصولات‌شان را در بورس به فروش می‌رسانند و برخی آنها را در بورس نمی‌فروشند. این موضوع سبب شده شرکت‌هایی که در بورس می‌فروشند مدعی شوند که دیگر آنها هم حاضر نیستند در بورس عرضه کنند چراکه دولت نباید دوگانه برخورد کند؛ یا باید همه در بورس بفروشند یا هیچ‌کس نفروشد.
تامین مواد اولیه با نرخ ارز دولتی
صباغ ادامه داد: پیشنهاد این است که مواد اولیه آلومینیوم با نرخ ۴۲۰۰تومانی به وسیله بانک مرکزی تامین شود و اگر دولت نمی‌تواند ارز آنها را تامین کند، ۳۰درصد آن را تامین کند که در این صورت شرکت موظف است ۳۰درصد محصول خود را در بورس بفروشد و بقیه را آزاد بفروشد یا صادر کند تا ارز مواد اولیه خود را تامین کند. وی افزود: بحث دیگراین است که در بورس تقاضا به شدت افزایش یافته است. برای نمونه فولاد مبارکه ۱۵هزار تن شمش آلومینیوم می‌خواهد که اعلام می‌کند قبلا عیار ۸۰درصد مصرف می‌کرده و چون دولت مدعی است محصول فولاد مبارکه باید در بورس به فروش برسد، چندان اقتصادی نیست که از بازار آزاد خریداری شود. بنابراین رشد تقاضا می‌تواند از این بخش‌ها ناشی شود که خطرناک است و باید آن را کنترل کرد. وی ادامه داد: اگر شمش صادر نشود عرضه و تقاضا در حالت تعادل قرار می‌گیرند اما اگر دولت به مواد اولیه صنعت آلومینیوم ارز ندهد، صنعت آلومینیوم باید ۱۰۰هزارتن شمش صادر کند تا ارز مواد اولیه خود را تامین کند. بازار کسری ۱۰۰هزار تنی دارد پس باید شمش را وارد کند و دولت باید بین ارز شمش و ارز مواد اولیه یکی را انتخاب کند. طبیعی است که اگر دولت به مواد اولیه ارز بدهد شمش در داخل تولید می‌شود و اشتغال هم ایجاد خواهد شد. صباغ افزود: مشکل دیگر این است که محصولات پایین‌دست آلومینیوم هنوز وارد گروه ۴ نشده‌اند و در گروه ۲ و ۳ قرار دارند. پیشنهاد ما این است که به گروه ۴ برده شوند.
برای آلومینیوم متولی تعیین کنید
همچنین در ادامه این نشست، هیبت‌الله فاضلی، عضو سندیکای آلومینیوم ایران عنوان کرد: از زمانی که کارخانه‌های آلومینیوم واگذار شدند، فکر می‌کردیم اوضاع صنعت آلومینیوم بسیار خوب شود اما این اتفاق روی نداد و هر روز شاهدیم که اوضاع بدتر از گذشته می‌شود. فاضلی در ادامه خاطرنشان کرد: در چند ماه گذشته شاهد افزایش ۵۰ تا ۷۰درصدی قیمت‌ها در این بازار هستیم و تنظیم بازار به طور کامل وجود ندارد، درحالی‌که رهبر معظم انقلاب و مجلس شورای اسلامی بر تنظیم بازار تاکید دارند. وی با اشاره به قراردادهایی که پیش از سال بسته شده‌اند، گفت: ما پیش از سال قراردادهایی با ۲۰ تا ۳۰درصد سود بستیم اما کالاها را تحویل ندادیم. هم‌اکنون با ۷۰درصد افزایش قیمت‌ها روبه‌رو شده‌ایم و نمی‌دانیم در این شرایط چه کنیم. با مشکل تامین مواد اولیه روبه‌رو هستیم و تنها تامین‌کننده، ایرالکو است. بقیه شرکت‌ها خود را ملزم به تامین نیاز داخل نمی‌دانند. خواسته ما این است که وضعیت هرمزال و المهدی مشخص شود. این عضو سندیکای آلومینیوم ایران تاکید کرد: یکی از مهم‌ترین مشکلات ما این است که متولی نداریم، خواهش می‌کنیم برای آلومینیوم یک متولی مشخص کنید.
فاضلی ادامه داد: ما باید مواد اولیه را وارد کنیم تا تولید انجام شود، این در حالی است که فقط در زمینه لوله و پروفیل اجازه واردات داریم.
ارز دولتی نداریم در بورس هم نمی‌فروشیم
محمد علیمحمدی، مدیرعامل شرکت آلومینیوم المهدی همچنین در این نشست عنوان کرد: بنگاه‌هایی که از سوی سازمان خصوصی‌سازی واگذار شده‌اند، به نوعی زیان‌ده بوده‌اند. بنگاه هرمزال و المهدی در یک بازه ۱۰ساله، زیان انباشته داشته و زمان لازم دارد که این کشتی غرق شده به سطح آب بیاید.
وی در ادامه توضیح داد: در زمینه تعهدات دولت به نمایندگی از ایمیدرو تصمیم گرفته شد در کنار کارخانه المهدی، یک طرح دیگر به نام هرمزال اجرا شود. آن زمان تعهدات ارزی بهتر بود و این طرح اجرایی شد. امروز این واحد بالای ۲۲۰تن تولید دارد که نشانه توان بخش خصوصی است. شاهدیم که عمر مفید دیگ‌های آن به ۴/۵سال رسیده یعنی تمام دیگ‌های آن برای ۴/۵سال بعد بازسازی شده است. وی تاکید کرد: پس از واگذاری، المهدی یک دلار ارز از دولت نگرفته است. به ما ابلاغ کرده‌اند که ارزی به ما تعلق نمی‌گیرد و زمانی که ارزی به ما تعلق نمی‌گیرد چرا باید کالای‌مان را در بورس بفروشیم؟
علیمحمدی توضیح داد: به دلیل شرایط تحریمی، پودرمان را گران‌تر از قبل می‌خریم و محصول را ارزان‌تر از بازار می‌فروشیم. هیچ کالای دپو شده‌ای در کارخانه نداریم و دولت هم هیچ حمایتی از ما نکرده است. پودر واند را نیز تهاتری تهیه می‌کنیم. وی افزود: دولت ایران قبل و بعد از انقلاب در زمینه زیرساخت‌های صنعت آلومینیوم هیچ حرکتی نکرده، به‌جز اینکه کارخانه جاجرم را راه‌اندازی کرده است.
دولت به هیچ تولیدکننده‌ای ارز ندهد
مدیرعامل شرکت آلومینیوم المهدی در ادامه توضیح داد: پس از واگذاری، تعهد داریم که ۲۵۰۰تن شمش به بیمه بدهیم و آن را با ارز آزاد پرداخت کنیم. مگر واحد تولیدی ما چه میزان تولید دارد؟ اگر کل تولیدات را بابت تعهدات بدهیم ۷هزار و ۵۰۰تن کسر می‌آوریم که باید آن را از منابع دیگری تامین کنیم. علیمحمدی ادامه داد: دولت پیشنهاد بدهد که ما چه کنیم. من مدعی هستم که دوره مفت‌فروشی در صنعت آلومینیوم تمام شده است. اگر دولت ارز نداشته باشد همه تولیدکننده‌ها باید با ارز آزاد کار کنند. پیشنهاد من این است که دولت اصلا ارزی ندهد تا ببینیم در نهایت چه کسی تولیدکننده باقی می‌ماند. در نتیجه تولیدکننده واقعی باقی می‌ماند و بقیه خارج می‌شوند. علیمحمدی ادامه داد: اگر بورس واقعی است نباید قیمتی برای آن تعیین کنیم. سقف آن را باید باز گذاشت تا عرضه و تقاضا آن را مشخص کنند.
وارداتی‌بودن ۹۸درصد مواد اولیه آلومینیوم
همچنین سید علی بهشتی، معاون بازرگانی شرکت آلومینیوم ایران(ایرالکو) در این نشست عنوان کرد: تولیدکنندگان بالادستی هزار و یک مشکل دارند که کمتر به آنها رسیدگی می‌شود. یکی از مشکلات اصلی ما تامین مواد اولیه است. مصرف ماهانه ما ۳۰هزار تن در ماه است که ثبت سفارش برای تخصیص ارز، ۲ماه و ۶روز طول کشید و به دلیل اعتصاب رانندگان کامیون نتوانستیم مواد اولیه را به‌موقع به کارخانه برسانیم. بهشتی ادامه داد: از اول مرداد هم نتوانسته‌ایم آند، آلومینا، کاتد و… را وارد کنیم تا شمش خالص را به موقع تولید کنیم.
باید مواد را از بنادر وارد کنیم که به دلیل مشکلات گمرکی نتوانسته‌ایم واردات داشته باشیم. این در حالی است که ۹۸ درصد مواد مورد نیازمان از خارج از کشور تامین می‌شود.