صاحبنظران معتقدند با وجود ظرفیت بالای نیروی انسانی تحصیل کرده و متخصص در ایران، توسعه شرکت های دانش بنیان و استارت‌آپ‌ها برای پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور اجتناب ناپذیر است.
بدیهی است که توسعه استارت‌آپ‌ها و شرکتهای دانش‌بنیان علاوه بر ان که یکی از پایه‌های پیشرفت صنعتی، علمی و فناوری کشور است می تواند زمینه حمایت از کالای ایرانی را نیز فراهم آورد.
بر اساس چنین تحلیل هایی دولت اعلام کرده است تلاش می کند حجم اقتصاد دانش‌بنیان را دو برابر کند.
حال پرسش کلیدی آن است که بخش خصوصی چگونه می تواند این فرصت بالفعل علمی و فناوری کشور را برای شتاب بخشیدن به رشد و توسعه خود. بکار گیرد؟
پاسخ به چنین پرسش هایی؛ زمینه ای برای گفتگو با سید عبدالوهاب سهل آبادی شد تا دیدگاه های نماینده ارشد این بخش مهم اقتصاد کشور را بررسی کنیم. در ادامه نظرات رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران و رئیس اتاق بازرگانی اصفهان را می خوانید که در پاسخ به پرسش های بازنیوز مطرح شده است.
به نظر شما چه کارهایی باید انجام داد تا شرکت های دانش بنیان بتوانند در نوسازی و بهسازی واحدهای تولیدی سطح استان وایجاد فرصت های کسب و کار نقش بیشتری ایفا نمایند؟
اگرچه شرکتهای دانش بنیان با تفکر جدید و با خلاقیتهای کار آفرینانه پای به عرصه اقتصاد دانش بنیان گذاشته اند لیکن ابزار لازم برای تولیدات دانش بنیان به همان اندازه که تولید تفکر نوین مهم است دارای اهمیت و ویژگیهای خود می باشد . یکی از مشکلات تولید و صادرات چه برای بنگاههای دانش بنیان وچه دیگر شرکتها نبود تجهیزات و ماشین آلات مناسب است و استاندارد نبودن تجهیزات و ماشین‌آلات برخی واحدهای تولیدی، یکی از معضلات اصلی است . در صنعت جهان هرساله تکنولوژی‌های جدیدی وارد بازار می‌شود که هدف از این مسئله بالابردن راندمان واحدهای تولیدی و محصولات آنها است و تجهیزات و ماشین‌آلاتی که در برخی از واحدهای تولیدی کشور ما مورد استفاده قرار می‌گیرند، از این امکان بهره مند نیستند و به تبع آن محصول نهایی تولیدی نیز از کیفیت بالایی برخوردار نیست.ظرفیت اشتغال ایران بدون نوسازی وبهسازی واحدهای تولیدی و با توجه به کیفیت فعلی تولیدات تقریبا اشباع میباشد و در صورتیکه شرکتهای دانش بنیان نتوانند از ماشین آلات وتجهزات مدرن برای اجرای طرحهای جدید استفاده نمایند قطعا انتظاری که از آنها در ایجاد فرصتهای کسب کار وجود دارد تحقق نمی پذیرد. استفاده از تجهیزات فرسوده موجب افزایش مصرف انرژی و قیمت تمام شده محصولات شده و مانع صادرات محصولات تولیدی و رقابت با محصول مشابه خارجی است. در منطقه‌ای که جمهوری اسلامی ایران حضور دارد در فاصله کمی از بازاری با ۳۵۰میلیون جمعیت وجود دارد که ما یک درصد از آن در اختیار داریم، در صورت فراهم بودن شرایط باید ۲۵درصد از این بازار را به خود اختصاص دهیم.همزمان با ایجاد شرکتهای دانش بنیان بایستی اتوماسیون و مکانیزاسیون به سرعت انجام شود و برای تولید بهتر و با کیفیت که قابلیت صادرات داشته باشد نوسازی تجهیزات قدیمی نیز الزامی است. در حال حاضر وزارت صنعت ومعدن تسهیلات و معافیتهای ویژه ای را برای متقاضیان در نظر گرفته است . مشارکت در تولید و همچنین روش joint venture از کاربردی ترین راهکارهای بهره گیری همزمان از نوسازی و بهسازی همه نهاده های تولید در نزد شرکتهای دانش بنیان است.
به نظر شما راهکارهای برقراری ارتباط موثر و تعاملات بیشتر شرکت های دانش بنیان با سرمایه گذاران داخلی و خارجی چیست و اتاق چه نقشی می تواند ایفا نماید ؟
به نظر می رسد اولویت جذب سرمایه گذار چه داخلی وچه خارجی وابسته به بهبود فضاي کسب وکار کشور است و اين مهم مي تواند توسط حاکميت و از طريق اصلاح قوانين و ايجاد شفافيت، همچنين حمايت از بخش خصوصي «واقعي» در تصميم سازي ها، تحقق پذيرد. از سوي ديگر، لازم است دولت برنامه منسجمي براي جذب و کنترل سرمايه خارجي تهيه کند. در حال حاضر يکي از نیازهای اساسی و یا پیشنیازهای اصلی در سرمایه گذاریهای خارجی در صنایع دانش بنیان کشور آگاهی کامل از هویت فرد حقیقی يا شرکتي حقوقی سرمایه پذیر است. موضوع مهم بعدی درباره موضوع تامين مالي و فاينانس پروژه ها است. از سوي ديگر، تغييرات نرخ ارز و عدم زيرساخت هايي که بايد براي پوشش ريسک نوسانات نرخ ارز وجود داشته باشد، از ديگر چالش ها است. عدم معرفي کامل و درست از ايران پسابرجام به دليل نبود اطلاعات کافي و مشکلات مراودات بانکي نيز مواردي است که هنوز به طور کامل رفع نشده و در جلوگیری از ارتباطات موثر و تعاملات سازنده تاثیر گذار بوده است. بنابراين گرايش به فاينانس نسبت به سرمايه گذاري مستقيم خارجي بيشتر است. در شرایطی که امریکا زمزمه خروج از برجام را سر داده است ، جذب سرمایه گذار در کشور مرحله حساسي را پشت سر میگذارد و اين حساسيت متقابلا براي طرف خارجي نيز وجود دارد. بنابراين نبايد انتظار داشت که به يک باره ميزان سرمايه گذاري جهش قابل توجهي داشته باشد؛ ولي به اعتقاد کارشناسان سفرهاي تجاري بخش خصوصی ، پيش زمينه خوبي براي تعاملات آينده محسوب مي شود. لذا نقش اتاقهای بازگانی نیز در قویتر نمدن حضور یخش خصوصی در بازارهای پول وسرمایه و دارای ظرفیت است . در این راستا تعامل با گروه ويژه اقدام مالي (FATF) و پيوستن به سازمان تجارت جهاني (WTO) نيز از ديگر مواردي است که زمينه جذب سرمايه گذاري را هموار مي کند؛ چرا که عضويت در اين سازمان ها مستلزم پذيرفتن اصول و معاهدات متعددي است که مورد قبول کشورهاي عضو قرار گرفته است و به کاهش فساد اقتصادي کمک مي کند.
توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور مستلزم چه اقداماتی می باشند ؟
پاسخ به این سئوال بسیار کلی است و شاید پاسخ کامل آن را بتوان در یک کتاب جامع تدوین نمود .توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور از توسعه پایدار در سایر بخشها جدا نمی باشد توسعه اقتصاد خانوار ، توسعه اقتصادی پایدار بارویکرد محیط زیست و توسعه در سایر بخشها ی کشور از هم تفکیک ناپذیرند. از مهمترین اقدامات این بخش میتوان به شعار سال مقام معظم رهبری اشاره کرد. این نکته که تمامی کشورهای توسعه یافته با تولید کالا وخدمات خود توانسته توسعه یابد امری اجتناب ناپذیر است. کشور ژاپن بدترین تولید برنج را در دنیا دارد اما در ۱۶۰سال گذشته یک کیلو گرم برنج از کشوری دیگر نتوانسته به بازار ژاپن راه پیدا کند. یا بزرگترین اقتصاد جهان یا همان کشور امریکا با شعار امریکائی کالای امریکائی بخر توانسته است توسعه اقتصادی پیدا نماید.عامل دوم و تاثیر گذارکاهش وابستگي به نفت و به کارگيري بخش هاي اقتصادي ديگر ازجمله خدمات است، بنابراين اگر در هر بخشي به طور مشخص طرح هايي وجود داشته باشد که پتانسيل جذب سرمايه گذار را داشته باشد و توجيه اقتصادي و فني لازم را نيز دارا باشد و از بازگشت سرمايه آن اطمينان حاصل شود توسعه را تسریع خواهد نمود.راهکار دیگر تجهیز و تخصیص مطلوب سرمایه انسانی و بکارگیری دانش در اقتصاد است. بهبود نظام تدبیر از مهمترین ابزار توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور است.در این ارتباط به موارد ذیل بایستی هم توجه کرد وهم تمرکز نمود:
– کاهش سیاست زدگی نظام اداری ایران (مقابله با انتصابات سیاسی، پایداری و ثبات مدیریت و…)
– بهبود کیفیت مقررات ملی (شفافیت، انعطاف، جامعیت، عدم تداخل، پاسخگویی و اثربخشی در تمامی مقررات اداری دولت، مقررات مالی و بودجه دولت، مقررات اقتصادی، مقررات اجتماعی و …)
– ارتقاء کیفیت بوروکراسی (استفاده از فناوری اطلاعات در دولت الکترونیک، کسب وکار الکترونیک، شهروندان الکترونیک و …)
– ارتقاء حسابدهی در هر سه قوه و ارزیابی مستمر شفافیت در عملکردها
– ارتقاء قانونمندی و حکومت قانون و ایجاد شرایط قضایی لازم برای عملکرد مناسب اقتصاد کشور
– بازبینی حجم و اندازه و ساختار دولت با هدف حذف دستگاه های موازی غیر ضرور و هزینه های زائد
– ارتقاء کارآیی و ثمربخشی در بخش عمومی و گسترش ساز و کارهای پایش و موازنه
– بازبینی قوانین و مقررات اقتصادی بر اساس منطق توسعه ای و آینده نگری
– کاستن از آئین نامه سازی مدیران دولت که در مواردی منجر به تفسیرهای گریز از قانون می شود ، از طریق نظارت دقیق تر و ارتقاء پای بندی به قانون در سطوح مختلف
در توسعه اقتصاد متکی بر شرکتهای دانش بنیان اقدامات زیر از ضروریات است
– تقدم بهبود محیط کسب و کار بر خصوصی سازی
– وجود عزم قاطع در خصوصی سازی
– رفع موانع حقوقی و قانونی خصوصی سازی
– انتخاب شیوه بهینه واگذاری ها
– اصلاح مقررات کسب وکار (کاهش کمیت و افزایش کیفیت مقررات، تسهیل دریافت مجوزها، شفافیت قوانین، کاهش ریسک و …)
– توسعه رقابت و تنظیم بازار (حمایت از حقوق مالکیت، اصلاح و تقویت نقش شورای رقابت، مقابله با انحصار و تبعیض قیمت و …)
– بهبود نظام تجارت خارجی (کاهش انحصار دولت در تجارت خارجی، اصلاح نظام تعرفه ها، یافتن شرکای تجاری مناسب، انعقاد قراردادهای چندجانبه و …)
– اصلاح نظام قیمت گذاری (پرهیز از قیمت گذاری دستوری، رفع محدودیت های مبادلات و آزادسازی بازارها، ایجاد نظام حمایتی برای اقشار ضعیف و …)
– اصلاحات نهادی و ساختاری در سیاست گذاری پولی و مالی
– مدیریت عاجل و خردمندانه متغیرهای اثر گذار بر تورم آتی از قبیل نرخ ارز، پرداخت نقدی یارانه ها، کسری بودجه و پایه پولی
– ارائه تسهیلات به منظور ارتقای سطح تکنولوژی و افزایش بهره‌وری در سمت تولید
– بهینه سازی مصرف انرژی در سمت مصرف به ویژه مصارف گرمایشی، سرمایشی و روشنایی
– حمایت از خانوارهای آسیب پذیر در بخش مصرفی
– کمک به کاهش اتلاف انرژی در بخش تولید انرژی و شبکه های توزیع
– مدیریت انتظارات تورمی
– هدفمندسازی پرداخت های نقدی
– انعطاف پذیری و پاسخگویی نظام آموزشی
– افزایش شایستگی ها و مهارت های دانش آموختگان
– توجه به کیفیت آموزش عالی و کاهش رشد کمی و بی‌رویه آموزش عالی
بر اساس چنین تحلیل هایی دولت اعلام کرده است تلاش می کند حجم اقتصاد دانش‌بنیان را دو برابر کند.
حال پرسش کلیدی آن است که بخش خصوصی چگونه می تواند این فرصت بالفعل علمی و فناوری کشور را برای شتاب بخشیدن به رشد و توسعه خود. بکار گیرد؟
پاسخ به چنین پرسش هایی؛ زمینه ای برای گفتگو با سید عبدالوهاب سهل آبادی شد تا دیدگاه های نماینده ارشد این بخش مهم اقتصاد کشور را بررسی کنیم. در ادامه نظرات رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران و رئیس اتاق بازرگانی اصفهان را می خوانید که در پاسخ به پرسش های بازنیوز مطرح شده است.
به نظر شما چه کارهایی باید انجام داد تا شرکت های دانش بنیان بتوانند در نوسازی و بهسازی واحدهای تولیدی سطح استان وایجاد فرصت های کسب و کار نقش بیشتری ایفا نمایند؟
اگرچه شرکتهای دانش بنیان با تفکر جدید و با خلاقیتهای کار آفرینانه پای به عرصه اقتصاد دانش بنیان گذاشته اند لیکن ابزار لازم برای تولیدات دانش بنیان به همان اندازه که تولید تفکر نوین مهم است دارای اهمیت و ویژگیهای خود می باشد . یکی از مشکلات تولید و صادرات چه برای بنگاههای دانش بنیان وچه دیگر شرکتها نبود تجهیزات و ماشین آلات مناسب است و استاندارد نبودن تجهیزات و ماشین‌آلات برخی واحدهای تولیدی، یکی از معضلات اصلی است . در صنعت جهان هرساله تکنولوژی‌های جدیدی وارد بازار می‌شود که هدف از این مسئله بالابردن راندمان واحدهای تولیدی و محصولات آنها است و تجهیزات و ماشین‌آلاتی که در برخی از واحدهای تولیدی کشور ما مورد استفاده قرار می‌گیرند، از این امکان بهره مند نیستند و به تبع آن محصول نهایی تولیدی نیز از کیفیت بالایی برخوردار نیست.ظرفیت اشتغال ایران بدون نوسازی وبهسازی واحدهای تولیدی و با توجه به کیفیت فعلی تولیدات تقریبا اشباع میباشد و در صورتیکه شرکتهای دانش بنیان نتوانند از ماشین آلات وتجهزات مدرن برای اجرای طرحهای جدید استفاده نمایند قطعا انتظاری که از آنها در ایجاد فرصتهای کسب کار وجود دارد تحقق نمی پذیرد. استفاده از تجهیزات فرسوده موجب افزایش مصرف انرژی و قیمت تمام شده محصولات شده و مانع صادرات محصولات تولیدی و رقابت با محصول مشابه خارجی است. در منطقه‌ای که جمهوری اسلامی ایران حضور دارد در فاصله کمی از بازاری با ۳۵۰میلیون جمعیت وجود دارد که ما یک درصد از آن در اختیار داریم، در صورت فراهم بودن شرایط باید ۲۵درصد از این بازار را به خود اختصاص دهیم.همزمان با ایجاد شرکتهای دانش بنیان بایستی اتوماسیون و مکانیزاسیون به سرعت انجام شود و برای تولید بهتر و با کیفیت که قابلیت صادرات داشته باشد نوسازی تجهیزات قدیمی نیز الزامی است. در حال حاضر وزارت صنعت ومعدن تسهیلات و معافیتهای ویژه ای را برای متقاضیان در نظر گرفته است . مشارکت در تولید و همچنین روش joint venture از کاربردی ترین راهکارهای بهره گیری همزمان از نوسازی و بهسازی همه نهاده های تولید در نزد شرکتهای دانش بنیان است.
به نظر شما راهکارهای برقراری ارتباط موثر و تعاملات بیشتر شرکت های دانش بنیان با سرمایه گذاران داخلی و خارجی چیست و اتاق چه نقشی می تواند ایفا نماید ؟
به نظر می رسد اولویت جذب سرمایه گذار چه داخلی وچه خارجی وابسته به بهبود فضاي کسب وکار کشور است و اين مهم مي تواند توسط حاکميت و از طريق اصلاح قوانين و ايجاد شفافيت، همچنين حمايت از بخش خصوصي «واقعي» در تصميم سازي ها، تحقق پذيرد. از سوي ديگر، لازم است دولت برنامه منسجمي براي جذب و کنترل سرمايه خارجي تهيه کند. در حال حاضر يکي از نیازهای اساسی و یا پیشنیازهای اصلی در سرمایه گذاریهای خارجی در صنایع دانش بنیان کشور آگاهی کامل از هویت فرد حقیقی يا شرکتي حقوقی سرمایه پذیر است. موضوع مهم بعدی درباره موضوع تامين مالي و فاينانس پروژه ها است. از سوي ديگر، تغييرات نرخ ارز و عدم زيرساخت هايي که بايد براي پوشش ريسک نوسانات نرخ ارز وجود داشته باشد، از ديگر چالش ها است. عدم معرفي کامل و درست از ايران پسابرجام به دليل نبود اطلاعات کافي و مشکلات مراودات بانکي نيز مواردي است که هنوز به طور کامل رفع نشده و در جلوگیری از ارتباطات موثر و تعاملات سازنده تاثیر گذار بوده است. بنابراين گرايش به فاينانس نسبت به سرمايه گذاري مستقيم خارجي بيشتر است. در شرایطی که امریکا زمزمه خروج از برجام را سر داده است ، جذب سرمایه گذار در کشور مرحله حساسي را پشت سر میگذارد و اين حساسيت متقابلا براي طرف خارجي نيز وجود دارد. بنابراين نبايد انتظار داشت که به يک باره ميزان سرمايه گذاري جهش قابل توجهي داشته باشد؛ ولي به اعتقاد کارشناسان سفرهاي تجاري بخش خصوصی ، پيش زمينه خوبي براي تعاملات آينده محسوب مي شود. لذا نقش اتاقهای بازگانی نیز در قویتر نمدن حضور یخش خصوصی در بازارهای پول وسرمایه و دارای ظرفیت است . در این راستا تعامل با گروه ويژه اقدام مالي (FATF) و پيوستن به سازمان تجارت جهاني (WTO) نيز از ديگر مواردي است که زمينه جذب سرمايه گذاري را هموار مي کند؛ چرا که عضويت در اين سازمان ها مستلزم پذيرفتن اصول و معاهدات متعددي است که مورد قبول کشورهاي عضو قرار گرفته است و به کاهش فساد اقتصادي کمک مي کند.
توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور مستلزم چه اقداماتی می باشند ؟
پاسخ به این سئوال بسیار کلی است و شاید پاسخ کامل آن را بتوان در یک کتاب جامع تدوین نمود .توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور از توسعه پایدار در سایر بخشها جدا نمی باشد توسعه اقتصاد خانوار ، توسعه اقتصادی پایدار بارویکرد محیط زیست و توسعه در سایر بخشها ی کشور از هم تفکیک ناپذیرند. از مهمترین اقدامات این بخش میتوان به شعار سال مقام معظم رهبری اشاره کرد. این نکته که تمامی کشورهای توسعه یافته با تولید کالا وخدمات خود توانسته توسعه یابد امری اجتناب ناپذیر است. کشور ژاپن بدترین تولید برنج را در دنیا دارد اما در ۱۶۰سال گذشته یک کیلو گرم برنج از کشوری دیگر نتوانسته به بازار ژاپن راه پیدا کند. یا بزرگترین اقتصاد جهان یا همان کشور امریکا با شعار امریکائی کالای امریکائی بخر توانسته است توسعه اقتصادی پیدا نماید.عامل دوم و تاثیر گذارکاهش وابستگي به نفت و به کارگيري بخش هاي اقتصادي ديگر ازجمله خدمات است، بنابراين اگر در هر بخشي به طور مشخص طرح هايي وجود داشته باشد که پتانسيل جذب سرمايه گذار را داشته باشد و توجيه اقتصادي و فني لازم را نيز دارا باشد و از بازگشت سرمايه آن اطمينان حاصل شود توسعه را تسریع خواهد نمود.راهکار دیگر تجهیز و تخصیص مطلوب سرمایه انسانی و بکارگیری دانش در اقتصاد است. بهبود نظام تدبیر از مهمترین ابزار توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور است.در این ارتباط به موارد ذیل بایستی هم توجه کرد وهم تمرکز نمود:
– کاهش سیاست زدگی نظام اداری ایران (مقابله با انتصابات سیاسی، پایداری و ثبات مدیریت و…)
– بهبود کیفیت مقررات ملی (شفافیت، انعطاف، جامعیت، عدم تداخل، پاسخگویی و اثربخشی در تمامی مقررات اداری دولت، مقررات مالی و بودجه دولت، مقررات اقتصادی، مقررات اجتماعی و …)
– ارتقاء کیفیت بوروکراسی (استفاده از فناوری اطلاعات در دولت الکترونیک، کسب وکار الکترونیک، شهروندان الکترونیک و …)
– ارتقاء حسابدهی در هر سه قوه و ارزیابی مستمر شفافیت در عملکردها
– ارتقاء قانونمندی و حکومت قانون و ایجاد شرایط قضایی لازم برای عملکرد مناسب اقتصاد کشور
– بازبینی حجم و اندازه و ساختار دولت با هدف حذف دستگاه های موازی غیر ضرور و هزینه های زائد
– ارتقاء کارآیی و ثمربخشی در بخش عمومی و گسترش ساز و کارهای پایش و موازنه
– بازبینی قوانین و مقررات اقتصادی بر اساس منطق توسعه ای و آینده نگری
– کاستن از آئین نامه سازی مدیران دولت که در مواردی منجر به تفسیرهای گریز از قانون می شود ، از طریق نظارت دقیق تر و ارتقاء پای بندی به قانون در سطوح مختلف
در توسعه اقتصاد متکی بر شرکتهای دانش بنیان اقدامات زیر از ضروریات است
– تقدم بهبود محیط کسب و کار بر خصوصی سازی
– وجود عزم قاطع در خصوصی سازی
– رفع موانع حقوقی و قانونی خصوصی سازی
– انتخاب شیوه بهینه واگذاری ها
– اصلاح مقررات کسب وکار (کاهش کمیت و افزایش کیفیت مقررات، تسهیل دریافت مجوزها، شفافیت قوانین، کاهش ریسک و …)
– توسعه رقابت و تنظیم بازار (حمایت از حقوق مالکیت، اصلاح و تقویت نقش شورای رقابت، مقابله با انحصار و تبعیض قیمت و …)
– بهبود نظام تجارت خارجی (کاهش انحصار دولت در تجارت خارجی، اصلاح نظام تعرفه ها، یافتن شرکای تجاری مناسب، انعقاد قراردادهای چندجانبه و …)
– اصلاح نظام قیمت گذاری (پرهیز از قیمت گذاری دستوری، رفع محدودیت های مبادلات و آزادسازی بازارها، ایجاد نظام حمایتی برای اقشار ضعیف و …)
– اصلاحات نهادی و ساختاری در سیاست گذاری پولی و مالی
– مدیریت عاجل و خردمندانه متغیرهای اثر گذار بر تورم آتی از قبیل نرخ ارز، پرداخت نقدی یارانه ها، کسری بودجه و پایه پولی
– ارائه تسهیلات به منظور ارتقای سطح تکنولوژی و افزایش بهره‌وری در سمت تولید
– بهینه سازی مصرف انرژی در سمت مصرف به ویژه مصارف گرمایشی، سرمایشی و روشنایی
– حمایت از خانوارهای آسیب پذیر در بخش مصرفی
– کمک به کاهش اتلاف انرژی در بخش تولید انرژی و شبکه های توزیع
– مدیریت انتظارات تورمی
– هدفمندسازی پرداخت های نقدی
– انعطاف پذیری و پاسخگویی نظام آموزشی
– افزایش شایستگی ها و مهارت های دانش آموختگان
– توجه به کیفیت آموزش عالی و کاهش رشد کمی و بی‌رویه آموزش عالی