گروه صنعت، معدن و تجارت: قوانین انبوه در راستای حمایت از تولید در ایران نتیجه عکس به دنبال داشته است. بررسی قوانین، دستورالعمل‌ها و سیاست‌های مربوط به حمایت از تولید، نشان می‌دهد که استراتژی کلی اقتصاد ایران اگرچه در ظاهر رویکرد حمایت از تولید را مدنظر داشته، اما در باطن به دلیل نگاه بخشی و بوروکراتیک، این موضوع پیگیری نشده است. به عنوان مثال بخشی از فعالان بخش خصوصی معتقدند که سیاست تعرفه‌ای یکی از همین سیاست‌هایی است که به جهت حمایت از تولید موردتوجه است.
طرح ۲۰ هزار میلیارد تومانی رونق تولید به منظور بهبود وضعیت فعلی ۱۵ هزار واحد تولیدی، طرح ۱۰ هزار میلیارد تومانی برای نوسازی و بهسازی ۵۰۰۰ واحد صنعتی و نیز طرح ۱۰ هزار میلیارد تومانی به منظور حمایت از تولید و اشتغال ۱۰ هزار بنگاه اقتصادی و تامین مالی ۶۰۰۰ واحد نیمه‌تمام با پیشرفت فیزیکی حداقل ۶۰ درصد، سه بسته حمایتی از تولید کشور در سال ۱۳۹۶ بود.
نوسازی با تمرکز بر صنایع اولویت‌دار
در این میان نظرهای مختلفی درباره اولویت نوسازی واحدهای صنعتی و تولیدی در کشور از سوی کارشناسان و فعالان این حوزه مطرح می‌شود. در همین راستا آرمان خالقی، عضو هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفتگو با خبرنگار «تجارت» درباره راهکارهای نوسازی صنایع ایران گفت: صنایع باید از چرخه مواد اولیه تا مصرف مورد بررسی قرار گیرد تا با شناسایی عارضه‌ها بنا بر شرایط به تامین منابع، آموزش، نوسازی ماشین‌آلات، اصلاح ماده اولیه و… اقدام شود. برخی صنایع به نوسازی نیاز دارند اما باید بررسی شود که آیا نوسازی می‌تواند گره از مشکلات صنعت باز کند یا مشکل در جای دیگری است.
این کارشناس امور اقتصاد صنایع در ادامه تصریح کرد: پس از بررسی میزان سرمایه مورد نیاز و چگونگی تامین منابع را می‌توان مورد توجه قرار داد. در دوران تحریم امکان نوسازی وجود نداشت اما در شرایط جدید باید با تمرکز بر صنایع اولویت‌دار و بررسی جنبه‌های دیگر همچون ظرفیت تولید، نرخ تمام‌شده و… به نوسازی ماشین‌آلات اقدام کرد.
مهندس خالقی در ادامه با اشاره به یکی از مشکلات موجود در راه نوسازی و بهسازی صنایع کشور ضمن بیان اینکه صنایع کشور شناسنامه دقیقی از تجهیزات، فرآیند تولید، پیشینه فعالیت و… ندارند، گفت: به همین دلیل نمی‌توان آمار دقیقی از صنایعی که فرسوده هستند یا به نقطه غیرقابل بازگشت رسیده‌اند مطرح کرد، اما برآورد نسبی براساس شواهد گویای آن است که بسیاری از صنایع فرسوده هستند و ادامه فعالیت آنها توجیه اقتصادی ندارد.
عضو هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با بیان اینکه اولویت‌های صنعتی و ظرفیت‌های تولیدی در طول زمان تغییر می‌کند، گفت: تعداد زیادی از واحدها با تغییر فناوری‌های روز تغییر کاربری دادند و تنها چند واحد صنعتی با ظرفیت بزرگ باقی مانده است. در پایان ایشان با تاکید بر اینکه علاوه بر ماشین‌آلات مدیریت صنایع نیز به بروزرسانی و نوسازی نیاز دارد، گفت: مشکلات صنایع تنها در ماشین‌آلات و منابع مالی خلاصه نمی‌شود و منابع انسانی یکی از مهم‌ترین محورهای صنعتی مغفول مانده است. درحال‌حاضر صنایع از نبود مدیریت به‌روز رنج می‌برند، بنابراین تفکر حاکم بر صنایع به نوسازی نیاز دارد.
در این بین تاکنون تنها آمار دقیقی از پرداخت تسهیلات بانکی به واحدهای تولیدی در طرح ۲۰ هزار میلیارد تومانی رونق تولید ارائه شده، اما هیچ آمار منتشر شده‌ای در ارتباط با پرداخت یا اختصاص تسهیلات مربوطه در طرح نوسازی و بهسازی صنایع و نیز طرح پرداخت تسهیلات به منظور حمایت از تولید و اشتغال ۱۰ هزار بنگاه اقتصادی و تامین مالی ۶۰۰۰ واحد نیمه‌تمام مربوطه نیست و به نظر می‌رسد که رقمی از تسهیلات مربوط به طرح نوسازی و بهسازی صنایع و نیز طرح پرداخت تسهیلات به منظور حمایت از تولید و اشتغال پرداخت نشده است.
همکاری بانک‌ها، دولت و بخش خصوصی
هرچند دولت‌های یازدهم و دوازدهم طی سال‌های گذشته تلاش خود را در راستای اعمال اهداف اقتصاد مقاومتی و اصلاح ساختار اقتصادی کشور گذاشت و خروجی آن منجر به کاهش رکود و رفع بسیاری از مشکلات واحدهای تولیدی و صنعتی شد اما آنچه مسلم است عدم خروج کامل بخش اقتصادی کشور از رکود است. از طرف دیگر مشکلات موجود در مسیر نوسازی و بهسازی صنایع کشور همچنان موجب شده تا بسیاری از واحدهای تولیدی نتوانند با ظرفیت حداکثری خود فعالیت داشته باشند.
پیش از این محمد شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر اینکه باید به سمت نوسازی صنعتی و معدنی ایران برویم اعلام کرده بود که برای شروع ۱۰ هزار میلیارد منابع برای این منظور درنظر گرفته شده است. در میان کارشناسان معتقدند که برای تولید کالای رقابتی نیازمند منابع بانکی هستیم چراکه هم حجم منابع کافی نیست و هم نرخ آن مناسب نیست بنابراین منابع و سرمایه بانک‌ها افزایش خواهد یافت و در کنار آن باید سیستمی جهت مشارکت میان بانک‌ها، دولت، صندوق توسعه و بخش خصوص پیش‌بینی شود.
الزمات نوسازی صنایع در برنامه ششم
بازسازی و نوسازی صنایع کشور به ویژه صنایع کوچک و متوسط یکی از مهم‌ترین ماموریت‌های پسابرجامی در صنایع کشور است که در طرح رونق تولید به طور ویژه مورد توجه قرار گرفت. با ورود هیات‌های خارجی به ایران پس از برجام و با استقبال کشورهای مختلف از همکاری با ایران نوسازی و بازسازی خطوط تولید در دستور کار قرار گرفت.
یکی از آسیب‌های جدی تحریم‌ها در دهه اخیر فرسودگی ماشین‌آلات و عقب ماندگی فناوری صنایع بود که علاوه بر کاهش بهره‌وری به افزایش نرخ تولید تمام‌شده محصولات نیز منجر می‌شد. به گفته کارشناسان، نوسازی خطوط تولید و ماشین‌آلات در شرایط کنونی می‌تواند تا ۳۰ درصد بهره‌وری تولید را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر طبق برنامه ششم توسعه ۲۰ درصد صنایع کوچک و ۱۵ درصد صنایع بزرگ باید در طول ۵ سال این برنامه، نوسازی و به‌روز شوند. با وجود هموار شدن مسیر نوسازی و بازسازی محدودیت منابع در کشور دست صنایع را برای نوسازی و بازسازی بسته است.
نگاه شریعتمداری به بحران صنایع فرسوده
محمد شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت اخیرا با تاکید بر اینکه باید نوسازی صنایع به عنوان مسئله‌ای جدی مدنظر قرار گیرد، بیان کرد که در تقسیم‌بندی مشکلات واحدهای صنعتی نبود سرمایه در گردش واحدهای تولیدی دراولویت اول است و از بین بیش از ۱۲۰۰ واحد از مجموعه ۴۰ هزار واحدی که برای دریافت سرمایه در گردش در بهین‌یاب ثبت‌نام کردند واحدهای شناسایی شده دارای مشکل سرمایه در گردش در گزارش ارائه شده می‌توانند در اولویت اول قرار بگیرند و در استان‌ها در دستور کار پرداختی‌ها منظور شوند.
شریعتمداری ادامه داد که تصمیمات فوری می تواند بسیاری از این واحدها را در مسیر درست قراردهد و در قدم بعدی به سمت بازسازی و نوسازی و اصلاح تکنولوژی بروند چراکه اکثر ماشین آلات مربوط به دهه ۷۰ بوده و نیازمند بازسازی جدی هستند. به گفته وزیر صنعت، معدن و تجارت، اولویت اول تامین یارانه سود تسهیلات اعطایی بازسازی و نوسازی بنگاه‌هاست و راه حل اول نهضت بازسازی و نوسازی صنعت ایران، نیارمند یک ردیف اعتباری برای کمک‌های سود تسهیلات اعطایی به واحد های تولیدی است.