زمانی که قیمت نفت در سال ۲۰۱۴ ناگهان به بیش از ۱۰۰ دلار در هر بشکه رسید، مطالعه صندوق بین المللی پول نشان داد که عوامل جانبی عرضه مانند ظهور شیل و فناوری های جدید نیروی کلیدی برای نگه داشتن قیمت کمتر نفت هستند.
مطالعات اخیر نشان می دهد که دیگر فناوری های جدید، مانند خودروهای الکتریکی و انرژی برق خورشیدی، می تواند عمیق ترین تاثیرات را بر بازار نفت و تقاضای بلندمدت آن بگذارد. همان طور که شیخ زکی یمانی، وزیر سابق نفت عربستان سعودی گفت: عصر سنگ، به دلیل فقدان سنگ پایان نیافت. حالا هم عصر نفت به پایان می رسد، اما نه به دلیل کمبود نفت.
صدها سال پیش، زغال سنگ، ۸۰ درصد مصرف انرژی ایالات متحده را شامل می شد. در عرض ۲۰ سال، این سهم به نصف کاهش یافت و در مدت ۴۰ سال به یک پنجم رسید و نفت جایگزین آن و منبع اصلی انرژی جهان شد.
اگرچه زغال سنگ از نفت ارزان تر بود، اما ماده خوبی برای وسایل نقلیه موتوری نبود، حالا هم خودروها ۴۵ درصد از نفت جهان را مصرف می کنند.
با افزایش وسایل نقلیه الکتریکی و انرژی های تجدیدپذیر، ممکن است جهان در آستانه انقلابی در حمل و نقل و انرژی باشد که می تواند بازار نفت را به نحوی دگرگون کند که زغال سنگ یک قرن پیش دگرگون کرد. به این ترتیب نفت هم می تواند سهم خود را در کاهش تقاضای انرژی در دهه های آتی را ببیند.
سال ۱۹۱۷، زمانی که فورد اولین خودروی نقلیه سریع و ارزان قیمت خود را فروخت، نقطه اوج بود. الان هم وسایل نقلیه الکتریکی می تواند نقطه اوجی مشابه باشند. چندین شرکت شروع به ارائه مدل هایی در حدود قیمت ۳۵ هزار دلار کرده اند، تقریبا میانگین قیمت خودروهای جدید در ایالات متحده است. با هزینه های بسیار پایین تر نگهداری و سوخت، سخت است منکر این شد که وسایل نقلیه الکتریکی می توانند در آینده نه چندان دور جایگزین وسایل نقلیه موتوری شوند. در این فرایند دیگر سوالی درباره چگونگی مطرح نمی شود، بلکه زمان مهم است.
مطالعات صندوق بین المللی پول پیش بینی می کند که خودروهای الکتریکی می توانند ۹۰ درصد از سهام خودرو را در اقتصادهای پیشرفته و بیش از نیمی از اقتصادهای نوظهور تا سال ۲۰۴۰ را تشکیل دهند. در دیگر کشورها هم این جابه جایی وسیع وسایل نقلیه موتوری پیش بینی می شود اما احتمالا با سرعت های پایین تر.
سهم نفت در بازار برای تولید برق و گرمایشی در حال حاضر کمتر از ۲۰ درصد در سطح جهان است، این امر می تواند به علت ظهور فناوری های جدید دیگر کاهش یابد: انرژی های تجدیدپذیر.
انرژی های تجدیدپذیر هم در دهه گذشته شاهد رشدی انقلابی بوده اند. هزینه تولید برق از انرژی خورشیدی از سال ۲۰۰۸، ۸۰ درصد و از انرژی باد ۶۰ درصد کاهش یافته است.
انرژی خورشیدی و بادی در حال حاضر در ۳۰ کشور دنیا به رقابت گذاشته شده است و مجمع جهانی اقتصادی پیش بینی می کند که در چند سال آینده حتی از زغال سنگ و گاز طبیعی در بیش از ۶۰ درصد جهان ارزان تر باشد. حتی بدون پیشرفت های تکنولوژی، نفوذ انرژی تجدید پذیر به دلیل اینکه سرمایه گذاری های روی آن انجام می شود، افزایش پیدا می کند.
اگر تغییرات اقلیمی تشدید شود، دگرگونی بازار جهانی نفت می تواند سریعتر هم رخ دهد. بنابراین حتی اگر فناوری های جدید مثل تولید برق مبتنی بر هیدروژن و … رشد چندانی نداشته باشد، اما دگرگونی وضعیت بازار نفت مسلم است. بنابراین شاید پیش بینی قیمت نفت برای هفته و ماه آینده سخت باشد، اما نفت حتما تا سال ۲۰۴۰ ارزان تر از قیمت فعلی آن خواهد بود. آن زمان دیگر قیمت هر بشکه ۵۰ دلار هم حتی غیرممکن خواهد بود.
با این چشم انداز، جای تعجبی نیست که تولیدکنندگان نفت و خودروسازان خود را برای پایان عصر نفت آماده کنند. بسیاری از شرکت های خودرویی به شدت روی فناوری های جدید وسایل نقلیه الکتریکی سرمایه گذاری کرده اند. شرکت ولوو اخیرا اعلام کرده است که تمام مدل آن تا سال ۲۰۱۹ یک نمونه موتور الکتریکی خواهند داشت.
به همین ترتیب، بسیاری از کشورهای صادرکننده نفت که به درآمد نفت به منظور تامین هزینه های دولتی و ایجاد اشتغال متکی هستند، باید روی پیشران هایی غیرنفتی برای آماده کردن اقتصاد خود کار کنند.