«جهان‌صنعت»- شانزدهمین همایش تحقیق و توسعه صنایع و معادن دیروز با حضور فعالان بخش خصوصی و برخی مسوولان دولتی برگزار شد. در این همایش افزون بر تجلیل از مدیران منتخب تحقیق و توسعه، واحدهای تحقیق و توسعه منتخب، مدیران‌عامل نواندیش، مدیران برتر واحد تحقیق و توسعه، مدیران‌عامل برتر در حمایت از تحقیق و توسعه از پنج مدیر پیشکسوت در حمایت از تحقیق و توسعه (رضا اشرف‌سمنانی، آرمان خالقی، دکتر قبادیان، دکتر غضنفری و دکتر خان‌محمدی) نیز تقدیر شد. تفاهمنامه همکاری میان انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع با سازمان مدیریت صنعتی نیز در این همایش امضا شد. اغلب سخنرانان این همایش با تاکید بر لزوم تحقیق و توسعه و نوآوری در بنگاه‌های اقتصادی جنبه‌های حقوقی، فنی و همچنین تجربه‌های موفق و غیرموفق در زمینه تحقیق و تجاری‌سازی ایده‌ها را تشریح کردند.
آنگونه که علی معصومی، دبیر کل انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن اظهار کرد، در این همایش برخلاف همایش‌های مرتبط با انتخاب شرکت‌های برتر، به دو بخش مغفول یعنی معرفی مدیران‌عامل برتر حامی از تحقیق و توسعه و همچنین معرفی مدیر برتر واحد تحقیق و توسعه در بنگاه‌های تولیدی پرداخته شد چرا که افراد اثرگذار هستند و نباید به دست فراموشی سپرده شوند.
او با اشاره به ظاهر صنعتی برخی از بنگاه‌های اقتصادی و اینکه اصل کار آنها تجارت است، اظهار کرد: بسیاری از شرکت‌ها از تحریم‌ها متضرر شده‌اند اما بعضی از شرکت‌های به ظاهر صنعتی که به تحقیق و توسعه نمی‌پردازند، باید به فکر روزهایی باشند که مرزها و محدودیت‌ها برداشته می‌شود چراکه احتمالا در آن روزها با سرعت زیادی از بین خواهند رفت.
ما هستیم و می‌مانیم
معصومی گفت: متاسفانه در بخش دولتی نیز فعالیت‌های مرتبط با تحقیق و توسعه کمتر از قبل شده است و شور و اشتیاق پیشین وجود ندارد. وزارت صنایع و معادن و بعدها وزارت صنعت، معدن و تجارت همت داشتند و وقت می‌گذاشتند. به‌گونه‌ای که در همایش تحقیق و توسعه صنایع و معادن حتی رییس‌جمهور آمده بود یا وزیر مربوطه با اشتیاق می‌آمد اما حالا متاسفانه اینگونه نیست و احتمالا تصور می‌شود که اتفاقی در این حوزه نخواهد افتاد. با این حال ما هستیم و با شبکه‌سازی و کمک هم در این حوزه پیش خواهیم رفت.
دبیر کل انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن افزود: وقتی بحث استراتژی صنعتی مطرح می‌شود، اساسا نمی‌دانیم که این استراتژی چیست که بخواهیم روی بخش تحقیق و توسعه آن متمرکز شویم.
اولین همایش بین‌المللی
او با اشاره به برگزاری هفدهمین همایش تحقیق و توسعه صنایع و معادن در سال آینده، خبر داد که همایش هفدهم، اولین همایش بین‌المللی (حداقل در سطح منطقه) خواهد بود. او همچنین از برگزاری سومین کنفرانس نوآوری در سال آینده خبر داد و در تشریح اهمیت «نوآوری» به تاکید رییس‌جمهور چین بر ابتنای برنامه توسعه‌ای این کشور- به عنوان دومین اقتصاد جهان که احتمالا در آینده به کشور اول جهان نیز تبدیل خواهد شد- بر محور «نوآوری» اشاره کرد.
او از رشد شدید «نوآوری» در سطح بنگاه‌ها در دنیای امروز سخن گفت و اظهار کرد: ده‌ها نرم‌افزار مدیریت نوآوری در جهان ابداع شده است که همه ایده‌ها را در سطح بنگاه مدیریت می‌کند. از این رو، می‌توان گفت که دیگر نوآوری و فناوری نداریم بلکه نوآوری در فناوری داریم. در دنیای امروز، مدیرعامل و اعضای هیات‌مدیره شرکت‌ها هم باید نوآوری داشته باشند. الان در دوره‌ای از زمان هستیم که هر مدیری در هر سطحی باید به مدیر بالادست خود علاوه بر ارائه گزارش عملکرد جاری، گزارش نوآوری نیز ارائه کند.
او همچنین با اشاره به مشارکت در تدوین مواد ۱۱ و ۱۳ قانون جهش تولید و بهره‌مندی بنگاه‌ها از مزایای این قانون (اعتبار مالیاتی) از تکمیل قوانین مرتبط با حمایت از تحقیق و توسعه به عنوان یکی از برنامه‌های سال آینده این انجمن خبر داد.
دنیای ثبت اختراع
حسن علم‌خواه، استاد دانشگاه بوعلی همدان طی سخنانی تحت‌عنوان «جایگاه مالکیت فکری در توسعه فناوری مبتنی بر تحقیق و توسعه» با اشاره به سیر تحول منبع ثروت کشورها طی قرن‌های اخیر و با برشمردن انواع دارایی‌های ملموس (پولی و فیزیکی) و دارایی‌های ناملموس (دارایی فکری) اظهار کرد: در دوران کنونی، نسبت دارایی ناملموس به دارایی‌های ملموس در شرکت‌های بزرگ جهان رو به افزایش است. به طور نمونه هم‌اینک ۹۷درصد دارایی‌های شرکت مایکروسافت، دارایی‌های ناملموس (فکری) است.
او با اشاره به قوانین متعدد مرتبط با ثبت اختراع در ایران از لزوم «افشای اطلاعات مربوط به اختراع» در فرآیند ثبت اختراع (پتنت) در داخل و خارج کشور خبر داد و گفت: از سال ۱۳۱۰ هجری شمسی تا‌کنون ۱۵۰میلیون اختراع در جهان ثبت شده است و حالا به عنوان منبعی غنی و مهم از اطلاعات در جهان تبدیل شده است و حتی می‌توان گفت که این اطلاعات از دانش آکادمیک و دانشگاهی به روزتر است.
استاد دانشگاه بوعلی همدان افزود: ثبت اختراع در هر کشوری منجر به ایجاد حقوقی برای مالک آن اختراع در آن کشور می‌شود. در صورتی که اختراعی آمریکایی در ایران ثبت نشود، یک شرکت ایرانی از نظر حقوقی می‌تواند آن اختراع آمریکایی را کپی کرده و تولید کند، چرا که عدم ثبت آن اختراع در ایران به معنی چشم‌پوشی شرکت آمریکایی از بازار ایران تلقی می‌شود. در عین حال، یک شرکت ثالث ایرانی نیز می‌تواند همان اختراع را (بدون اینکه برای شرکت ایرانی اول حقی ایجاد شده باشد) تولید کند و به فروش برساند.
برتری فناوری بر منابع طبیعی
دکتر میرسینا امیرشنوا، مدیر تکنولوژی و توسعه شرکت معدنی و صنعتی چادرملو نیز در سخنانی با عنوان «تحول نوآوری در چادر ملو؛ از شکل گیری تا توسعه نوچاد» به سیر این تحول در این بنگاه معدنی پرداخت و از داستان حذف شرکت معظم «نوکیا» از بازار گوشی‌های موبایل به عنوان یکی از تلنگرهای اساسی به چادرملو برای توسعه تحقیق و توسعه و نوآوری در این شرکت یاد کرد.
او با اشاره به اینکه هیچ شرکت معدنی در زمره ۱۰۰شرکت برتر بازار نیست، اظهار کرد: وضعیت صنایع معدنی خوب نیست و رو به افول است.
امیرشنوا با اشاره به رتبه ۱۲۲ برترین شرکت معدنی جهان در میان سایر شرکت‌ها اظهار کرد: این رتبه حدود یک ماه پیش ثبت شده است اما رتبه این شرکت در همین روزها به ۱۳۳ تنزل کرده است که نشان می‌دهد، آینده ازآن شرکت‌های فناور و دارای دارایی‌های ناملموس است. هم‌اینک نیز ۱۰شرکت برتر جهان در حوزه تکنولوژی فعال هستند و حتی آرامکو که در جایگاه هفتم قرار دارد نیز کسب این رتبه را نه مدیون نفت که مدیون فعالیت‌های خود در حوزه تکنولوژی طی دهه اخیر است. امیرشنوا با اشاره به کلان روندها تا سال ۲۰۵۰ از بلاک‌چین و هوش مصنوعی به عنوان کلان روندهایی سخن گفت که آینده بخش صنعت و بلکه اقتصاد آینده جهان را رقم می‌زنند.
به گفته او، بلاک‌چین، اینترنت اشیا، استفاده از هوش مصنوعی در استخراج معادن و… مهم‌ترین روندهای صنایع معدنی است. در این شرایط، مدیریت تحول برای معدنکاران از طریق کاهش اثرات زیست‌محیطی و درخدمت توسعه پایدار بودن، استراتژی شرکت‌های معدنی خواهد بود.
امیرشنوا با اشاره به تحولات فناورانه شرکت چادر ملو اظهار کرد: در نهایت به این نتیجه رسیدیم که توسعه اکوسیستم نوآوری در قالب پلتفرم «نوچاد» (شبکه نوآوری داخل چادرملو) طراحی و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
شیوه نوین تامین مالی تحقیق
محسن شریف، مدیرعامل موسسه سپینود شرق نیز تحت عنوان «ظرفیت‌های تامین مالی برای تحقیق و توسعه صنعت و معدن» با اشاره به ناتوانی بانک‌ها در تامین مالی تولید و تامین مالی تحقیق و توسعه بنگاه‌ها از «اعتبار مالیاتی» مندرج در مواد ۱۱و ۱۳ قانون جهش تولید به عنوان شیوه نوین تامین مالی تحقیق و توسعه در ایران یاد کرد. به گفته او، شرکت‌ها می‌توانند هزینه‌های انجام شده تحقیق و توسعه را به عنوان اعتبار مالیاتی در اظهارنامه‌های مالیاتی ثبت کنند و به این ترتیب، بخشی از مالیات قانونی خود را به عنوان هزینه تحقیق و توسعه دریافت کنند. شریف تصریح کرد: اعتبار مالیاتی در حالت سرمایه‌گذاری در پروژه‌های شرکت‌های دیگر به ۳۰درصد کل هزینه افت می‌کند اما در حالت سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به ۱۰۰درصد می‌رسد. او از واگذاری پروژه‌های تحقیق و توسعه به اشخاص یا گروه‌ها به عنوان یک مدل نوین دیگر تامین مالی تحقیق و توسعه یاد کرد و گفت، این شیوه راهکاری برای گریز از ریسک‌های مالی استخدام نیز به‌شمار می‌رود.
راز مصونیت از ترکش‌های ارزی
رضا شجاعی، معاون شرکت صبا باتری نیز در این همایش از «الگوی مدیریت تحقیق و توسعه در صبا باتری» سخن گفت. او با بیان اینکه ۵۰درصد از بازار باتری خودرو در ایران در اختیار صبا باتری است و ۵۰درصد مابقی در اختیار ۲۴تولیدکننده دیگر است، اظهار کرد: ما اولین و تنهاترین شرکت سازنده باتری‌های لیتیومی در کشور هستیم و بیش از ۹۵درصد از مواد اولیه مورد نیاز برای ساخت باتری را بومی کرده‌ایم. شجاعی با اشاره به فعالیت صبا باتری در حوزه معدن و تولید فلزاتی همچون سرب اظهار کرد: به همین علت صبا باتری تحت‌تاثیر تحریم‌ها و نوسان‌های شدید ارزی قرار نگرفته است و همواره محصولات آن در بازار با قیمت‌های مناسب در دسترس مشتریان بوده است.
خروج از دام قفل‌شدگی
محمد نبی‌شهیکی‌تاش، معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم و تحقیقات در سخنانی تحت عنوان «به‌کارگیری ظرفیت‌های اکوسیستم نوآوری در اکوسیستم تولید» با اشاره به نظریه «قفل شدگی در دام درآمدهای متوسط» اظهار کرد: گروه اندکی از کشورهای پیشرفته درآمدهای بالا دارند. اغلب کشورها درآمدهای متوسطی دارند و گروهی از کشورها نیز درآمدهای کمی دارند. آهنگ رشد اقتصاد تابعی از مختصات اقتصاد سیاسی است اما چرا یک کشور تجربه بالای رشد دارد و برخی نیز در دام ققل‌شدگی درآمدهای متوسط گیر می‌کنند؟ ۱۰۸کشور باوجود استفاده از الگوهای متفاوت رشد اقتصادی هنوز نتوانسته‌اند از این دام خارج شوند. به گفته او، نتایج بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که کشورهای دارای درآمد پایین، روی بهره‌برداری از منابع طبیعی تاکید دارند. کشورهای دارای درآمد متوسط دو راهبرد انباشت سرمایه و کیفیت نهادسازی‌ها را در پیش گرفته‌اند و کشورهای دارای درآمدهای بالا نیز توانسته‌اند با بهره‌گیری از نوآوری و فناوری چنین درآمدهایی را تجربه کنند. در این کشورها، نسبت بودجه تحقیق و توسعه به تولید ناخالص داخلی بالای ۴درصد است که تماما توسط بخش خصوصی هزینه می‌شود. این نسبت در کشورهای با درآمد پایین و کشورهای دارای درآمد متوسط به ترتیب ۲/۰درصد و کمتر از یک درصد است.
میدان، میدان تحقیق است
دکتر ابراهیم شیخ، معاون صنایع عمومی وزیر صمت نیز در این همایش اظهار کرد: با توجه به شرایط موجود، احتمالا در سال آینده با محدودیت‌های ارزی بیشتری مواجه خواهیم شد. از این رو، میدان، میدان فعالان حوزه تحقیق و توسعه است و شماها باید با دستان پربرکت و ذهن‌های نوآوری خود بخش عمده‌ای از نیاز کشور به خارج را برطرف کنید.
نگاه لوکس را تغییر دهید
آرمان خالقی، دبیرکل خانه صنعت، معدن وتجارت ایران نیز در شانزدهمین همایش تحقیق و توسعه صنایع و معادن اظهار کرد: نگاه لوکس و هزینه‌زا بودن به تحقیق و توسعه در میان مدیران ارشد بنگاه‌های اقتصادی باید عوض شود و این حوزه به قطب‌نمای صنعت تبدیل شود. او با اشاره به رویکرد شبکه‌سازی انجمن مدیران تحقیق و توسعه، برای همکاری‌های بیشتر خانه صمت با واحدهای تحقیق و توسعه اعلام آمادگی کرد و گفت: در سطح استان‌ها نیز باید کارها و تجربه‌ها به اشتراک گذاشته شود. همچنین در تحقیق و توسعه باید به مباحث بین‌رشته‌ای نیز اهمیت داد و روی آن تمرکز کرد. خالقی با اشاره به تمرکز بر فناوری تولید شیشه و الکترونیک که منجر به ساخت صفحه‌های لمسی گوشی‌های موبایل و سایر ابزارهای ارتباطی شده است، بر فعال شدن کنسرسیوم تحقیق و توسعه تاکید کرد. او افزود: اگر چه شراکت‌ها در سطح بنگاه‌ها اغلب در کشور به جدایی میان شرکا و کوچک شدن بنگاه‌ها انجامیده است اما به نظر می‌رسد که ظرفیت همکاری بین‌بنگاهی در قالب کنسرسیوم وجود دارد.خالقی همچنین بر لزوم رشد بنیانگذاران و مالکان بنگاه‌های تولیدی همگام با رشد بنگاه آنان تاکید کرد و گفت: در صورتی که مشکلی در این رابطه وجود داشته باشد، واحد تحقیق و توسعه باید به آن بپردازد و زمینه استخدام افراد حرفه‌ای برای مدیریت بنگاه را به صاحب کار پیشنهاد کند. براساس این گزارش، مهرداد عالی‌پور، مدیرعامل شرکت عالی نشان پارسیان نیز در این همایش درباره «نقش تحقیق و توسعه و نوآوری در رشد و توسعه شرکت عالی نشان پارسیان» سخنرانی کرد. اصغر مصاحب، مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی نیز طی سخنانی برنامه‌های این سازمان برای تبیین، ترویج و گسترش تحقیق و توسعه را تشریح کرد.
امضای تفاهمنامه همکاری
امضای تفاهمنامه همکاری میان انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران و سازمان مدیریت صنعتی در بخشی از شانزدهمین همایش تحقیق و توسعه صنایع و معادن صورت گرفت.
این تفاهمنامه که با نمایندگی اصغر مصاحب مدیرعامل و عضو هیات‌مدیره سازمان مدیریت صنعتی و علی معصومی دبیرکل انجمن یادشده صورت گرفت در زمینه‌های آموزش، پژوهش، اطلاع‌رسانی و انتشارات و نیز امور مشاوره‌ای و اجرایی، هماهنگ با اهداف و ماموریت‌های مشترک طرفین در حوزه‌های مدیریت تحقیق و توسعه دانش‌افزایی و نهایتا هم‌افزایی اکوسیستم نوآوری و اکوسیستم تولید در بخش‌های صنعت، معدن و تجارت تدوین و توافق شده است.