به گزارش خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، به دنبال گسترش شهرنشینی میزان واردات خودرو از سال ۱۳۰۰ هجری شمسی افزایش یافت. اغلب اتومبیل‌ها در آن سال‌ها از کشور‌های آمریکا و انگلیس وارد می‌شد. از اواسط دهه ۱۳۳۰ خودروسازی ایران ابتدا تنها با مونتاژ خودرو‌های خارجی و سپس با بومی کردن محصول‌های کشور‌های صاحب صنعت خودرو، فعالیت داشت.
با گذشت زمان و افزایش درآمد‌های نفتی، واردات کالا‌های مختلف بویژه خودرو بیشتر شد. همین موضوع در کنار وارداتی بودن کامل قطعات اولیه و مونتاژ صرف در کارخانه‌های خودروسازی موجب شد تا این صنعت هیچ گاه نتواند به پیشرفت‌های مدنظر دست یابد.
فقدان وجود برنامه مدونی در حوزه خودروسازی یکی از عوامل دیگری بود که موجب می‌شد این صنعت نتواند به جایگاه واقعی خود دست یابد. اما پس از انقلاب و با همه گیر شدن دیدگاه تکیه بر توانمندی‌های داخلی، صنعت خودروسازی توانست بیش از پیش بر روی پای خود بایستد و با تقویت کارخانه‌های قطعه ساز داخلی، میزان بومی‌سازی خودرو‌های ایرانی افزایش یافت.
برای بررسی بیشتر روند خودروسازی از پیش از انقلاب تاکنون با آرمان خالقی، عضو خانه صنعت معدن و تجارت به گفتگو پرداخته‌ایم که در ادامه می‌آید.
سیل واردات، گریبانگیر صنعت خودرو شد
آرمان خالقی عضو هیات مدیره و قائم مقام دبیر کل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفت‌وگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: قبل از انقلاب اسلامی، دیوار‌هایی دور صنعت داخلی کشیده شد که این صنعت نو‌پا و جوان را حمایت کند تا در برابر هجوم بیگانه مقاوم شود.
وی افزود: صنعت در مواجهه با سیل واردات از آلمان، فرانسه و انگلیس روبه رو شد. آن‌ها از همه نظر قدرت داشتند و صنایع ما را یک لقمه چپ می‌کردند در این شرایط صنایع نو‌پای ما نتوانستند مقاومت کنند.
خالقی تصریح کرد: دلیل اینکه صنعت خودرو توانست در برابر این هجمه‌ها مقاومت کند، این بود که در ادامه حیات خود، به فرانسوی‌ها چسبید و قرار‌دادی دیگر بست و با کمک فرانسه به حیات نیمه‌جان خود ادامه داد.
قائم مقام دبیر کل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران گفت: درمورد صنعت خودرو، شرکت‌های خودروسازی قبل از انقلاب تمام قطعات خود را به صورت کامل وارد کرده و اقدام به مونتاژکاری می کردند. اما پس از انقلاب اسلامی به دلیل تحریم‌ها و اجرای سیاست‌های تعمیق ساخت داخل، واردات بسیاری از قطعه‌های خودروسازی متوقف شد و به تدریج شرکت‌های قطعه‌سازی شکل گرفتند.
وی افزود: در ابتدا تنها ۳ خودروی پیکان، رنو و نیسان در داخل تولید می شد و کارخانه‌های قطعه سازی موظف بودند تمام قطعات این خودرو‌ها را تأمین کنند. این امر خود موجب شد صنایع قطعه سازی کشور هر روز بیشتر قوت بگیرند و اکنون شاهدیم صنعت قطعه‌سازی داخلی یکی از صنایع بسیار قوی است و حتی در خارج از کشور نیز حرف‌هایی برای گفتن دارد.
خالقی اذعان کرد: در سال‌های گذشته شاهد بودیم برخی از قطعات ایرانی به خودروسازان جهانی صادر شد. در صنعت خودروسازی هدف کشور پس از انقلاب اسلامی این بود که علاوه‌بر تأمین داخلی، بتوانیم در آینده قطب تولید خودرو در منطقه باشیم؛ اتفاقی که اکنون شاهدیم رخ نداده است.
عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران اظهار کرد: شاید بتوان دلایل اصلی عدم وقوع هدف‌گذاری‌های مدنظر در صنعت خودرو را در چند بخش خلاصه کرد؛ در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب اسلامی، برنامه مشخصی در صنعت خودرو وجود نداشت و هر وزیری مطابق شرایط زمان خود تصمیم می گرفت.
وی اضافه کرد: پس از انقلاب اسلامی، ملی شدن صنایع مطرح شد و همین امر موجب شد تا مدیران دولتی اداره کارخانه‌های خودروسازی را به عهده بگیرند و از آنجایی که مدیریت دولتی کارآمدی لازم را ندارد، کارخانه‌های صنعتی همچون خودروسازی هر روز کم بهره‌ورتر شدند و از نوآوری‌ها و تکنولوژی روز جهانی عقب ماندند.
صنعت خودرو نتوانست پیشتازی خود را حفظ کند
خالقی بیان کرد: از آنجاییکه در صنعت خودرو، افراد زیادی مشغول به کار بودند، دولت در همه مقاطع تمایل داشت تا این صنعت سرپا بماند و با انواع یارانه‌ها از صنعت خودروسازی حمایت کرد و در ۴۰ سال گذشته تمام تلاش دولت‌ها بر این موضوع استوار بوده است تا لوکوموتیو صنعت خودروسازی همیشه در حرکت بماند؛ به همین دلیل این صنعت نتوانست پیشتازی خود را حفظ کرده و به اهداف مدنظر دست یابد و پس از مدتی تبدیل به یک مونتاژکار شد.
عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران یادآوری کرد: صنعتگران و مهندسان داخلی در سال‌های گذشته توانستند موتور ملی تحت عنوان خودروی سمند را تولید کنند و این امر موفقیت بزرگی در صنعت خودروسازی کشور به حساب می‌آمد. اما متأسفانه این حرکات تداوم نداشت و مجموعه تحولات و نوسانات در صنعت خودروسازی موجب شد تا از جایگاه ارزشمندی که به دست آورده بودیم، افول کنیم.
وی با تاکید بر این موضوع که زمانی می‌توانیم در صنعت پیشتاز باشیم که نوآوری و پیشرفت تداوم داشته باشد، گفت: اگر قرار است صنعت خودروسازی تعطیل شود، بدون شک تعداد زیادی از کارگران بیکار خواهند شد.
خالقی افزود: قدم اول برای نجات صنعت خودروسازی کشور این است که در ابتدا نقش خود را در صنعت خودروسازی جهانی مشخص کنیم. شاید بتوانیم زمانی به نقطه ای برسیم که صنعت قطعه سازی به قدری پیشرفت کند که تأمین کننده خودروسازان جهانی شود. این امر دور از دسترس نیست بلکه نیاز به توجه بیشتر به صنعت قطعه سازی و برنامه ریزی مداوم در این حوزه دارد.
قائم مقام دبیر کل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران تاکید کرد: اگر امروز شرایط مختلف اقتصادی و صنعتی را نسبت به قبل از انقلاب اسلامی مقایسه کنیم، می بینیم که بسیاری از زیرساخت‌ها در داخل کشور به شدت پیشرفت کرده و کار‌های زیادی انجام شده است، اما هنوز به جایگاه واقعی ایران در منطقه و جهان نرسیده‌ایم و رسیدن به این جایگاه مستلزم آن است که بتوانیم برای هر کدام از صنایع به صورت مجزا برنامه مشخصی داشته باشیم.