از سوی دیگر رئیس کل بانک مرکزی در پیام توییتری خود عنوان کرده که ۷/ ۱۸ میلیارد دلار ارز صادراتی به کشور برگشته است که براساس اظهارات وی، ۶۰ درصد ارز صادراتی است. این دو اظهارنظر دو پیام متضاد را مخابره می‌کند. ادعای اول از بدعهدی صادرکنندگان سیگنال می‌دهد و آمار منتشر شده از سوی رئیس کل بانک مرکزی، نشان می‌دهد که بازگشت ارز صادراتی از سال گذشته تاکنون قابل قبول بوده است. در عین حال متولی تجارت با رد ادعای اول (بازنگشتن ۳۰ میلیارد دلار صادراتی) گفته که به هیچ‌وجه اعتقادی به فرار سرمایه ندارد و امکان دارد ارزهای صادراتی از شیوه‌های موردنظر بانک مرکزی به کشور بازنگشته باشد. اما این به معنی عدم بازگشت ارز به کشور نیست. البته صادرکنندگان نیز به طرق مختلف نسبت به اتهام بدعهدی، واکنش نشان دادند. اما توییت رئیس کل بانک مرکزی در مورد میزان بازگشت ارز صادراتی تا حدی به شائبه‌ها پایان داد. تحلیل توییت عبدالناصر همتی در این خصوص را می‌توانید در گزارش صفحه۱۲ بخوانید.
ارز صادراتی برگشت یا نه؟
هفته گذشته حسین میرشجاعیان، مشاور وزیر اقتصاد، در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها گفته بود: ۳۰ میلیارد دلار از مجموع ۴۰ میلیارد دلار ارزهای حاصل از صادرات نه به‌صورت کالا و نه به هیچ صورت دیگری وارد کشور نشده است. در شرایطی که دولت به‌خاطر فشارها برای صادرات نفت دچار مشکل است این بخش‌خصوصی است که باید کمک کند چرخه تجارت خارجی بچرخد و این زمانی است که ما بتوانیم ارز را به‌صورت کالا یا به‌صورت ارز وارد کنیم. وی همچنین عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات در قالب کالا یا پول را مصداق فرار سرمایه دانسته و تاکید کرده بود: درحالی‌که برخی از صادرکنندگان ادعا می‌کنند با ارز حاصل از صادرات خود، مواد اولیه وارد کرده‌اند اما ۳۰ میلیارد دلار از ارز حاصل از صادرات غیرنفتی در بین هیچ کدام از موارد مربوط به واردات مواد اولیه نبوده است و عملا مشمول صادرات بدون بازگشت ارز می‌شوند. این ادعا در ابتدا با واکنش صادرکنندگان همراه بود. آنها این ادعا را هجمه به صادرکنندگان دانستند و عنوان کردند که بانک مرکزی مسوول انتشار آمار است و تنها آمارهای این نهاد به رسمیت شناخته می‌شود.
در این میان، سرپرست سازمان توسعه تجارت به ادعای میرشجاعیان پاسخ داده است. محمدرضا مودودی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، در واکنش به عدم بازگشت ۳۰ میلیارد دلار ارز صادراتی به کشور و انگشت اتهام فرار سرمایه از کشور به سمت صادرکنندگان، تاکید کرد: ما به هیچ وجه اعتقادی به فرار سرمایه نداریم. او گفت: در طول سال‌های پس از انقلاب، چند بار موضوع پیمان‌سپاری ارزی و تعهد ارزی مطرح شد و در هیچ موردی، تمام ارز مورد نظر، از مکانیزم طراحی شده سیستم بانکی به کشور بازنگشته است، با وجود این، این مملکت سرحال است و تولید و توسعه در کشور ادامه دارد. وی ادامه داد: من تصور می‌کنم صادرکنندگان واقعی ما و تولیدکنندگانی که محصولاتشان را صادر می‌کنند، ارتباط عاطفی مستحکمی با نیروی انسانی‌شان در داخل کشور دارند و نمی‌توانند به یکباره کار و تولید و فعالیتشان را تعطیل کنند؛ از همین رو فرار سرمایه توسط صادرکنندگان واقعی و تولیدکنندگانی که محصولاتشان را صادر می‌کنند، اتفاق نمی‌افتد. مودودی افزود: از طرف دیگر این یک واقعیت است که صادرکنندگان و تولیدکنندگان، نیازمند سرمایه برای تامین مواد اولیه خطوط تولیدشان و همچنین تامین هزینه‌های جاری فعالیت حرفه‌ای‌شان هستند و از همین رو اگر قرار بود سرمایه‌شان را از کشور خارج کنند، طبیعتا نمی‌توانستند کسب‌وکار و خط تولیدشان را سرپا نگه دارند و باید خطوط تولید و فعالیت حرفه‌ای آنها تعطیل شود؛ مگر آنکه آنها به یک منبع لایزال سرمایه‌ای متصل باشند که به‌رغم خروج ارقامی که گفته می‌شود، باز هم بتوانند سرمایه و هزینه‌های تولیداتشان را تامین کنند. سرپرست سازمان توسعه تجارت با طرح این سوال که اگر در کشور ما ۳۰ میلیارد دلار خروج سرمایه یا فرار سرمایه اتفاق افتاده باشد، چطور خطوط تولید کشور فعالند، گفت: ما نمی‌گوییم این آمار ۳۰ میلیارد دلار اشتباه است ولی معتقدیم این رقم، از کانالی که مد نظر بانک مرکزی بوده، به کشور بازنگشته است ولی این به معنی عدم بازگشت ارز به کشور نیست، بلکه قطع یقین این ارقام به کشور بازگشته ولی از کانال‌های دیگر. وی با تاکید بر اینکه «من معتقدم خروج سرمایه از کشور صورت نگرفته و صادرکنندگان ما به کشورشان خیانت نمی‌کنند»، گفت: اگر قرار بود ۳۰ میلیارد دلار از کشور برود و بازنگردد، الان باید کاملا کشور قفل می‌شد و هیچ خط تولیدی کار نمی‌کرد. مودودی عنوان کرد: باید در این شرایط دست صادرکنندگان را بوسید، چراکه امروز آنها باید کمبود ارز نفتی کشور را هم جبران کنند. بنابراین نباید آنها را دلسرد کنیم و اجازه ندهیم تا این تصور برایشان به‌وجود آید که به‌رغم فعالیت در این شرایط سخت و تولید و صادرات و ارزآوری آنها به کشور، به خیانت به کشور آن هم برای بازنگرداندن ارز صادراتی‌شان به کشور متهم شده‌اند.
ماجرای بازگشت ۶۰ درصدی ارز صادراتی
پس از آنکه بخش‌خصوصی خواستار انتشار آمار رسمی بانک مرکزی از بازگشت ارز صادراتی شد تا از این طریق از صادرکنندگان برای عدم رفع تعهد ارزی رفع اتهام شود، عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در یک پیام توییتری اعلام کرد که ۶۰ درصد ارز صادراتی که معادل ۷/ ۱۸ میلیارد دلار است، به چرخه اقتصادی کشور با روش‌های مختلف بازگردانده شده است.
در همین ارتباط محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اظهار کرد: باید حتما به این نکته توجه کنیم که مرجع رسمی درخصوص اعلام رقم بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور، بانک مرکزی است. در روزهای اخیر یکی از مسوولان عددی را در این خصوص اعلام کرد که درست نبود و باعث ایجاد فضای منفی علیه صادرکنندگان و ایجاد سوءبرداشت‌هایی در مورد صادرکنندگان شد. این اظهارات در شرایطی گفته شد که قرار است صادرات غیرنفتی جایگزین صادرات نفتی شود بنابراین مطرح کردن چنین اظهاراتی دور از ذهن بود.
وی ادامه داد: همزمان با همین اظهارات، هفته گذشته جلسه‌ای میان فعالان بخش‌خصوصی و رئیس کل بانک مرکزی برگزار شد که در آنجا رئیس کل بانک مرکزی میزان ارز صادراتی را که به کشور برگشته است بین ۶۰ تا ۷۰ درصد اعلام کرد. پس از برگزاری این جلسه، ما این رقم را اعلام نکردیم تا خود مرجع رسمی آن را اعلام کند. در همین راستا، روز گذشته رئیس کل بانک مرکزی رقم صحیح (۷/ ۱۸ میلیارد دلار) را اعلام کرد تا جلوی سوء برداشت‌ها گرفته شود.
رئیس کنفدراسیون صادرات درباره مبنا و نحوه محاسبه میزان بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور توضیح داد: مطابق آمارها، سال گذشته حدود ۴۴ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی ثبت شده است که از این میزان صادرکنندگان از بازگرداندن ۱۰ درصد از ارز حاصل از صادرات خود به دلیل هزینه‌های جانبی و مبادلاتی معاف هستند. بنابراین رقم مذکور به حدود ۵/ ۳۹ میلیارد دلار کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، سررسید و رفع تعهد صادرات سه ماه پایانی سال ۹۷ در سال ۹۸ لحاظ می‌شود، بنابراین باید میزان صادرات انجام شده در حد فاصل ۱/ ۱۰/ ۹۷ تا ۲۹/ ۱۲/ ۹۷ را از مجموع صادرات غیر نفتی کل سال ۹۷ کم کنیم و بعد آن را مبنای محاسبه برای بازگشت ارز حاصل از صادرات قرار دهیم. بر این اساس، همان طور که رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده است ۶۰ درصد ارز صادراتی به کشور برگشته است. لاهوتی اضافه کرد: همچنین در اواخر سال گذشته پس از ابلاغ دستور رفع موانع بازگشت ارز حاصل از صادرات، حدود ۲/ ۲ میلیارد دلار در اسفند و بهمن ماه به کشور بازگشت، همچنین بخش‌هایی مثل کشاورزی، عمده ارز صادراتی خود را به شیوه واردات در مقابل صادرات به کشور بازگردانده است.
وی افزود: بانک مرکزی روش‌هایی را برای برگرداندن ارز صادراتی مشخص کرده است اما نسبت به اینکه صادرکننده با کدام یک از روش‌های اعلام‌شده، ارز خود را به کشور برگرداند پافشاری ندارد. بنابراین در مجموع می‌توان گفت همان رقمی که توسط نهادهای مربوطه مانند گمرک از صادرکنندگان به‌عنوان تعهد اخذ شده، به کشور بازگشته است. رئیس کنفدراسیون صادرات افزود: دفاع ما همیشه از صادرکنندگان واقعی و شناسنامه‌دار است، پیشنهاد ما به بانک مرکزی این است، همان گونه‌ای که اسامی واردکنندگان متخلف را منتشر کرد، اسامی صادرکنندگانی را که به هر شکلی مرتکب تخلف شده‌اند، اعلام کند.