هفته‌ای که گذشت هم از این قاعده مستثنا نبود؛ هرچند امیررضا رجبی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان با اعلام خبر موافقت وزیر صنعت، معدن و تجارت با افزایش اعتبار واردات ماشین‌آلات کام معدنی‌ها را شیرین کرد، اما در ادامه آن را منوط به تایید کارشناسی استان کرد.
محدودیتی در کار نیست
سقف اعتبار برای واردات ماشین‌آلات مربوط به طرح‌های دارای جواز تاسیس و سرمایه‌گذاری‌های جدید ۵۰۰ هزار دلار تعیین شده بود، اما از آنجا که سرمایه‌گذاری‌ها نیاز به تامین ماشین‌آلات با ارزش بیش از ۵۰۰ هزار دلار داشتند، تولیدکنندگان در این بخش با مشکل مواجه می‌شدند و فرآیند تبدیل جواز تاسیس به پروانه بهره‌برداری متوقف می‌شد.
رجبی گفت: این مشکل به وزارت صنعت، معدن و تجارت گزارش و موافقت شد که سقف اعتبار واردات ماشین‌آلات برای تولیدکنندگانی که جواز تاسیس از وزارت صنعت، معدن و تجارت دارند، به میزان ثبت سفارش ماشین‌آلات و تجهیزات خط تولید و بنا به تشخیص رئیس این سازمان افزایش یابد.
وی خاطرنشان کرد: واحدهای تولیدی دارای پروانه بهره‌برداری برای واردات ماشین‌آلات و اقلام موردنیاز تولید هیچ محدودیتی ندارند.
ماجرای هپکو
این همه ماجرا نیست. در حالی که واردات ماشین‌آلات منوط به اماواگرهای متعددی است، احمد شریفی، نایب رئیس انجمن سنگ ایران هپکو را به سنگ‌اندازی سر راه صنعت سنگ متهم کرد.
وی در گفت‌وگو با «بازار» گفت: اگر کل هپکو فعال شود و تمام انرژی خود را صرف تولید کند، شاید بتواند ۲۰ درصد نیاز معدن را تامین کند و توانی بیشتر از این ندارد و ما نباید برای این ۲۰ درصد، فعالیت معادن را متوقف کنیم.
شریفی با اشاره به اینکه ظرفیت تولید سالانه هپکو حدود ۲۰۰ دستگاه است، اظهار کرد: متاسفانه همین تعداد هم اغلب تولید نمی‌شود و برنامه تولید در حد وعده باقی می‌ماند و معادن با چالش فرسودگی ماشین‌آلات تولید را ادامه می‌دهند.
نایب رئیس انجمن سنگ ایران گفت: متوسط عمر ماشین‌آلات در بخش معدن بالای ۲۵ سال است؛ یعنی هزینه تعمیرات و زمان خواب این ماشین‌آلات بسیار بالا است؛ بنابراین هزینه تولید به‌طور معناداری افزایش می‌یابد. تولید محصولات معدنی با استفاده از تجهیزات فرسوده گران‌تر تمام می‌شود. البته مشکلات به همین محدود نمی‌شود و با فرسودگی تجهیزات، راندمان آنها و کیفیت تولیدات نیز کاهش می‌یابد؛ بنابراین نیاز است دولت توجه خاصی به موضوع ماشین‌آلات و واردات آن داشته باشد. اگر بخواهیم جلوی واردات ماشین‌آلات معدنی را بگیریم معنی آن این است که تولید معدن را متوقف کنیم.
صنعت سنگ در گرو ماشین‌ساز
احمد شریفی با اشاره به ظرفیت‌های صنعت سنگ کشور گفت: صنعت سنگ هرچه تولید کند، قابل‌مصرف و صادرات است و اینکه جلوی واردات را بگیریم تا هپکو تولید کند و در زمانی دور و بعید به ما تحویل دهد، یعنی به بخش معدن و صنایع معدنی ضربه وارد کنیم.
شریفی با اشاره به ضرورت حمایت از هپکو افزود: باتوجه به اینکه شرکت‌های زیرمجموعه تامین اجتماعی توان مالی خوبی دارند، می‌توانند از هپکو برای تولید حمایت کنند؛ بر این اساس هپکو می‌تواند ماشین‌آلات خود را تولید کند و تشکل‌های معدنی هم همه تعهد خواهند داد که خرید محصولات این شرکت را در اولویت قرار دهند، اما این حمایت نباید در این قالب باشد که جلوی واردات را بگیریم، چون هپکو تولید‌کننده است. اگر این اتفاق بیفتد معنی آن این است که کار معدن را متوقف کرده‌ایم.
راهکار دیگری نداریم
شاید این اظهارنظر کمی اغراق‌آمیز به‌نظر برسد اما آرمان خالقی، قائم‌مقام و عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران هم با بیان اینکه «وقتی از ماشین‌آلات معدنی سال ۱۹۷۰ استفاده می‌کنیم، یعنی قبر خود را کنده‌ایم»، بر چالش تامین ماشین‌آلات صحه گذاشت.
وی که با واردات ماشین‌آلات سنگین راهسازی و معدن دست دوم -البته با عمر حداکثر ۵ سال- موافق است، به دنیای معدن گفت: راهکار دیگری نداریم.
خالقی افزود: ما شرکت سازنده داخلی داریم که پس از سال‌ها تعطیلی، راه‌اندازی شده است؛ با این حال هنوز آماری از میزان تولید ماشین‌آلات تخصصی معدنی در دست نیست، به همین علت نمی‌توانیم مشخص کنیم که در سال چقدر لودر، گریدر و بلدوزر تولید می‌شود.
قائم‌مقام خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با اشاره به اینکه هپکو که یکی از سازندگان ماشین‌آلات سنگین در کشور بود، به‌علت مشکلات، همچون گذشته به فعالیت خود ادامه نمی‌دهد، گفت: تا امروز نه‌تنها دولت به هپکو کمک نکرده، بلکه خریدار هم نمی‌کند؛ در نتیجه به‌علت فقدان تولید داخل، ماشین‌آلات سنگین معدنی دچار فرسودگی شده و معدنکاران با مشکلات بی‌شماری دست و پنجه نرم می‌کنند.
خدمات پس از فروش
خالقی معتقد است بهتر است ماشین‌آلات دست دوم با حداکثر عمر ۵ سال وارد شود و هپکو هم برای بازگشت به چرخه تولید و فعالیت می‌تواند خدمات پس از فروش ماشین‌آلات سنگین معدنی را عهده‌دار شود.
وی با اشاره به اینکه هپکو فروش نرفته و هزینه‌های بالای آن رغبتی در خریدار ایجاد نمی‌کند، گفت: ارائه خدمات پس از فروش ماشین‌آلات سنگین معدنی وارداتی هم بخشی از مشکلات این کارخانه را رفع می‌کند و شرایط حوزه معدن را هم بهتر خواهد کرد.
تحریم، بار مضاعف
قائم‌مقام خانه صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به این نکته که بسیاری از فعالان حوزه معدن از ورود ماشین‌آلات سنگین معدنی ابراز نگرانی کرده و معتقدند ماشین‌آلات مستعمل باری بر دوش صنعت کشور است، گفت: ایران تحت تحریم است و شرایط برای واردات ماشین‌آلات بسیار دشوار شده و گاهی حتی امکان‌پذیر نیست؛ در نتیجه خودمان نباید با اضافه کردن دست‌اندازها خود را تحریم مضاعف کنیم.
وی درباره این موضوع که اتحادیه واردکنندگان ماشین‌آلات سنگین معتقدند با ورود ماشین‌آلات معدنی دست دوم تولید آسیب می‌بیند، اظهار کرد: در حال حاضر چاره‌ای نیست و برای رفع مشکلات معدنکاران نیاز به وارداتی داریم که بار مشکلات را کمتر کند.
خالقی راه‌حل مشکل ماشین‌سازی‌ها را هم الزام به خرید از شرکت‌های داخلی دانست و گفت: نه‌تنها از هپکو، که باید از سایر شرکت‌های تولید‌کننده ماشین‌آلات سنگین حمایت کرد تا به تولید محصولی باکیفیت و قابل‌رقابت با نمونه‌های خارجی دست پیدا کنیم.
سخن پایانی
روشن نیست باوجود مشکلات فراوان برای تامین قطعات یدکی، واردات ماشین‌آلات دست دوم تا چه میزان می‌تواند گره‌گشای مشکلات باشد.
برای روشن‌تر شدن موضوع به نقل قولی از مدیرعامل یک شرکت بازرگانی تایر بسنده می‌کنیم که گفت به‌واسطه تحریم‌ها برندهای اروپایی و ژاپنی وارد کشور نمی‌شوند و ناچار باید از تایرهای چینی استفاده کرد که عملکردشان در بهترین حالت یک‌سوم اروپایی‌ها است!