به اعتقاد قائم مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت (صمت)، رونق تولید در بخش‌های تولیدی از جهت افزایش حجم تولید محصولات در شرایط تحریم‌ها برای ما قابل قبول بوده اما آنچه که در این شرایط دشوار تحسین‌برانگیز و قابل تقدیر بوده، واکنش به مشکلات و محدودیت‌ها و در مجموع مدیریت بحران در بخش صنعت و معدن بوده است.
درست است که طی سال‌های اخیر تحریم‌ها شرایط را برای اقتصاد ایران بسیار دشوار کرده و فرصت حضور در بسیاری از بازارهای جهانی را سلب کرده است، اما سبب شده که صنایع در بسیاری از حوزه ها خودکفا شده و با استفاده از توان داخلی بتوانند موانع و دشواری‌ها را به فرصت کنند. قائم مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت در رابطه با نقش تولید داخل در مقابله با تحریم‌هادر سال جهش تولید به ایسنا گفت: بحث اصلی در رابطه با تحریم‌ها، تشدید آن است؛ وگرنه تحریم‌ها که از سال‌های ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ به‌بعد همزاد اقتصاد ایران بوده و تنها به فراخور موقعیت‌هایی که داشته‌ایم، افت و خیز داشته است. بنابراین اقتصاد و صنعت ما همیشه به سمتی حرکت کرده است که توان استقامت و و مقابله با ناملایت‌ها، سختی‌ها و دشواری‌ها را داشته باشیم و سیاست‌ها برای شرایط سخت طراحی و تنظیم شده است.
آرمان خالقی تصریح کرد: اقتصاد ما هرچه شرایط سخت‌تری را به خود دیده، قاعدتا وظیفه فعالان بخش تولید کشور که برای خود رسالتی تعریف کرده‌اند، سنگین تر شده است. این نیز می‌تواند شامل تامین نیازهای کالایی یا تامین ارز و نقدینگی مورد نیاز برای کشور از جهت صادرات کالا باشد. به ویژه اینکه طی یک سال اخیر، کشور مشکلات بیشتری را به خود دید و شدت تحریم‌ها بالا رفت؛ لذا آسیب‌هایی هم که وارد می‌کرد، بسیار بیشتر شد و کار را برای تامین‌کنندگان منابع مواداولیه و ماشین‌آلات مورد نیاز بخش صنعت، سخت‌تر کرد.
وی هدف تحریم‌ها را فلج کردن اقتصاد کشور دانست و گفت: علیرغم محدودیت‌ها اما تولیدکنندگان راه‌های مختلف دور زدن تحریم‌ها از قبیل تامین منابع از دیگر کشورها و شرکت‌های مختلف را پیمودند. ضمن اینکه بحث تداوم صادرات کالاها نیز مطرح بوده و تلاش شد که صادرات متوقف نشود. همچنین بایستی به گونه‌ای پیش می‌رفتیم که تولید زمین گیر نشود.
تامین نیاز کارخانه‌های تولیدی با تکیه بر توان تامین‌کنندگان داخلی
قائم مقام دبیرکل خانه صمت ادامه داد: حتی نیاز کشور به برخی کالاها همچون قطعات و ماشین‌سازی‌ها و… که تا پیش از تحریم‌ها از خارج تامین می‌شد، در داخل امکان تامین پیدا کرد و توان تولیدکننده‌های ماشین‌ساز معطوف به تامین ماشین‌آلات مورد نیاز کارخانه‌های تولیدی شد. متقاضیان این ماشین‌آلات هم کارخانه‌های داخلی بودند که به سراغ تامین‌کنندگان داخلی رفته تا ماشین‌آلات و قطعات مورد نیاز خود را ترجیجا از طریق تولیدکننده داخلی فراهم کنند.
خالقی ضمن اشاره به اینکه در حال حاضر هم نمی‌توان به راحتی ماشین‌آلات و حتی تکنولوژی را فراهم کرد گفت: طرف‌های خارجی تکنولوژی را نه می‌فروشند و نه در اختیار ما قرار می‌دهند. همین بومی‌سازی شدن دانش، مهندسی معکوس و حتی کپی کردن به هر ترتیب و از راهی که امکان داشت، توانست بخش تولید ما را در ماشین‌سازی به لحاظ بنیه فنی و توان اجرایی در همین مدت، رشد خوبی دهد.
وی افزود: بخشی دیگر نیز مربوط به کالاهای مصرفی مردم از پوشاک تا اقلام خوراکی است. پیش از این واردات پوشاک به سهولت انجام می‌شد اما به تدریج سیاست وزارت صمت با تحریم‌ها به این سمت حرکت کرد که واردات پوشاک خارجی ممنوع باشد، مگر مشروط به اینکه آن برند بخواهد در ایران نمایندگی تولیدی داشته و بخشی از تولید خود در کشور ما انجام دهد. اینها باعث شد که تولیدکنندگان پوشاک هم مجدد جانی تازه گرفته و بخش نساجی فعال‌تر شوند؛ چراکه نیاز آن‌ها در داخل فراهم شد. در دیگر صنایع همچون لوازم خانگی نیز شاهد رونق بیشتر بوده‌ایم.
این مقام صنعتی ضمن تاکید براینکه از جمله مشکلاتی که پیش آمد و مردم را تحت فشار قرار داد، بحث سقوط ارزش پول ملی بوده است که ارز در برابر پول ملی گران‌تر و سبب شد لوازم خانگی مورد نیاز خانوارها دیگر به راحتی در کشور فراهم نشود گفت: علاوه براینکه تحریم‌ها مانع بود، بالا رفتن قیمت‌ها هم بازار لوازم خانگی را برهم ریخت. اما همین موضوع، عرصه را باز کرد تا تولیدکننده داخلی وارد میدان شده، میزان تولید خود را افزایش دهد و با ظرفیت بالا مشغول فعالیت شوند. علاوه براینکه توانستند تا حدودی قیمت تمام شده را کنترل کنند، توانستند محصول خوبی را هم بازار روانه کنند؛ لذا محصول باکیفیت با قیمت مناسب‌تر نسبت به رقبای خارجی، در دسترس مردم قرار گرفت.
خالقی تصریح کرد: زمانی که برند خارجی از بازار حذف می‌شود، تقاضا برای محصول داخلی ایجاد می‌شود؛ هرچند که متاسفانه توان خرید مردم طی سال‌های اخیر به شدت پایین آمده است. لذا اگر در مجموع شاهد برخی اتفاقات نبودیم، شرایط بهتری نیز فراهم می‌شد، اما متاسفانه مردم به اندازه کافی توان خرید ندارند که بتوانند کالاهای مصرفی بادوام‌تری در دسته لوازم‌خانگی، فرش، مبلمان و هرآنچه که در اولویت دوم و خارج از اقلام خوراکی و داروها قرار می‌گیرد، تهیه کنند.
افزایش گردش مالی واحدهای تولیدی به معنای افزایش تولید محصول نیست
وی افزود: البته این نکته را هم نباید فراموش نکنیم که درعین اینکه بخش‌های تولیدی عملکرد خوب و در حقیقت واکنش مناسبی نسبت به تحریم‌ها و شرایط سخت نشان دادند، اما ممکن است که فروش به لحاظ حجم تولید کالا ( نه به لحاظ ریالی) افزایش چشمگیری را ثبت نکرده باشد. همه کالاها مشمول افزایش قیمت شد، لذا گردش مالی واحدهای تولیدی نیز بالا رفت، اما این بدین معنا نیست که حتما میزان تولید محصول به لحاظ کمی افزایش یافته باشد. به طور مثال اگر در سال گذشته گردش مالی ۱۰۰ میلیارد تومان بوده و امسال ۲۰۰ میلیارد تومان شده، علیرغم اینکه گردش مالی دو برابر شده اما نمی‌توان با قطعیت گفت که میزان تولید محصول افزایش داشته است.
قائم مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت تصریح کرد: اما از این منظر که بخش صنعت کشور سرپا باقی مانده و واکنش مناسب از خود در شرایط سخت نشان داد و با تاب‌آوری که داشت، شایسته تقدیر و تحسین است. در برخی کارخانه‌ها افزایش حجم تولید محصول ودر برخی دیگر افت تولید ایجاد شد؛ لذا هر صنعت و کارخانه‌ای بسته به نوع واکنشی که توانست نسبت به شرایطِ به‌سرعت در حال تغییر و تشدید معذوریت‌ها نشان دهد، کارنامه مستقل خود را دارد.
خالقی تاکید کرد: در مجموع مدیریت بحران در بخش صنعت و معدن ما بسیار عالی بوده و به لحاظ تولید محصول نیز عملکرد قابل قبولی داشته‌ایم اما همانطور که اشاره شد اگر برخی محدودیت‌ها وجود نداشت، رشد اقتصادی بهتر و بیشتری هم می‌توانسیم داشته باشیم. در برابر آنچه که تحریم‌ها به بدنه اقتصاد و صنایع ما وارد کرد و اینکه انتظار داشتند ریزش اقتصادی را در ایران شاهد باشند، خوشبختانه موفق نشدند و بخش تولید کشور روسفید بیرون آمد.
مراقب باشیم، تاب‌آوری در شرایط سخت و بحرانی، ما را دچار روزمرگی و عادت به حداقل‌ها نکند
این مقام مسئول صنعتی در رابطه با سیاست‌های اتخاذ شده برای زمان خروج از تحریم‌ها و آزادسازی واردات و صادرات، از این منظر که دستاوردهای اینچنینی تحریم که اشاره شد، نباید از بین رود اظهار کرد: آنچه که بسیار حائز اهمیت بوده و بایستی سعی کنیم تا بدان مبتلا نشویم، این است که مراقبت از اقتصاد کشور ضروری است. در حال حاضر تقریبا در شرایط گلخانه‌ای فعال هستیم؛ بدین معنا که نه واردات و نه صادرات به سهولت انجام نمی‌شود و تولید محصول در جهت تامین نیاز داخل و برای تعدادی مشتریان خاص انجام و صادر می‌شود. با شرایط ویژه مشغول کار هستیم، مشتریان ما محدود هستند و در بازار رقابتی تجارت جهانی قرار نداریم.
وی خاطرنشان کرد: اینها نباید سبب شود که صنعت ما و بخش تولیدی کشور از صفر تا ۱۰۰ (از مزرعه یا معدن تا رسیدن به دست مشتری) به سمتی حرکت کند که قیمت تمام شده محصولات، حالت رقابتی و جهانی را از دست بدهد و به حالت روزمرگی یا به‌نوعی تنبلی دچار شویم. اینکه تصور کنیم هرچه که تولید شود (با هر سطحی از کیفیت)، متقاضی دارد و مصرف‌کننده ناچار به خرید است، ضربه بزرگی به ما در آینده وارد خواهد کرد.
خالقی تصریح کرد: چنانچه به این ذهنیت مسموم رسیده و خود را به‌تدریج مسموم کنیم که کالا با هرکیفیت و هر قیمتی را می‌توان عرضه کرد، سبب خواهد شد در زمانیکه از تحریم‌ها عبور کنیم، گویی در گلخانه را در زمستان باز کنیم و بدین ترتیب تمام گل‌ها سرمازده خواهند شد. قاعدتا بایستی در شرایطی خود را قرار دهیم که بتوانیم مقاوم حرکت کنیم اما به گونه‌ای نباشد که زمانیکه شرایط دشوار برداشته شد، ببنیم که قیمت‌های ما دیگر در دنیا عرف نیستند و با بازهای جهانی بسیار فاصله داریم.
وی افزود: اگر برخی قطعات یا مواد خام اولیه را ارزان عرضه کنیم، فردا رقبا تمام محصول ما را از بازار جمع خواهند کرد. به طور مثال گوجه‌فرنگی یا پیاز به سبب ارزش پول ملی در بازار دچار وضعیتی می‌شود که در بازار داخل کمیاب خواهد شد یا مرکبات ما را روی هوا می‌برند، چراکه قرار نیست چندان هزینه کنند و محصول ما را با حداقل قیمت می‌توانند تهیه کنند. اینجاست که کارخانه‌های فرآوری به سبب اینکه مشتری خارجی تمام محصول را با قیمت پایین خریداری کرده، توان خود را از دست خواهند داد.
قائم مقام دبیرکل خانه صمت در پایان تاکید کرد: بایستی کل زنجیره اقتصاد را تاب‌آور اما آماده خروج از تحریم کنیم تا در آن روز دچار آسیب نشویم. در کنار کیفیت، قیمت را هم بایستی مراقبت کنیم که دچار تن‌پروری، تنبلی یا سوءاستفاده از شرایط اقتصادی فعلی نشویم. آن زمان تنها باید به فکر معاهدات منطقه‌ای، تعریف تعرفه‌های متقابل، تعیین سیاست‌های تجاری و نظایر آن باشیم.