قیمت دلار و ارز که بالا می‌رود صادرکننده خوش‌وقت از موضوع شده، زیرا سودش در افزایش دلار نهفته است.
از این‌رو تولیدکنندگان، واقعی شدن نرخ ارز را به‌نفع تولید می‌دانند و بیشترشان از این امر حمایت می‌کنند. در نقطه مقابل هم، صنعتگرانی هستند که با بهانه ارزبری محصولات‌شان می‌توانند قیمت کالاها را در بازار بالا نگه دارند. این مسئله موضوعی پیچیده بوده و پیش‌تر در قالب یادداشت‌هایی درباره نرخ دلار و تاثیر آن بر تولید که ۲۶ آذر و ۲۰ دی در صفحه ۳ همین روزنامه منتشر شد، مفصل به ابعاد مختلف این موضوع پرداختیم.
آنچه نمایان است، صنعتگر از افزایش قیمت دلار خوشحال است زیرا در مقابل واردات، قدرت رقابت پیدا می‌کند علاوه‌بر اینکه صادراتش هم با سود بیشتری همراه می‌شود. این مسئله در صنعت خودرو (خودروسازی و قطعه‌سازی) با توجه به حساسیت‌های زیادی که دارد، برجسته‌تر است. فعالان این صنعت به بهانه ارزبری محصولات‌شان می‌توانند قیمت خودرو را در بازار بالا نگه دارند یا قطعه‌سازانی که با قیمت بالای دلار، مواد اولیه یا قطعات منفصله وارد کرده‌اند، در شرایط فعلی به‌دنبال کاهش نرخ ارز نخواهند بود، چون متضرر می‌شوند.
تورم و تقاضای کاذب
آرمان خالقی، عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران درباره حمایت صنعتگران از دلار کانال ۲۲ هزار تومانی و مخالفت با دلار ۱۵ هزار تومانی به صمت گفت: این مسئله موضوعی پیچیده است. رئیس‌جمهور معتقد است نرخ دلار می‌تواند تا ۱۵ هزار تومان پایین بیاید و شروط آن را هم آزاد شدن منابع ارزی کشور دانسته که در کشورهای دیگر مسدود شده است.
وی افزود: آزاد شدن منابع ارزی کشور که در دوره تحریم، مسدود شده است عدد بزرگی بوده و آزادسازی آنها به کاهش قیمت ارز کمک بسیاری می‌کند.
این کارشناس حوزه صنعت با بیان اینکه یکی از دلایل افزایش نرخ دلار تورم موجود در کشور بود، گفت: با توجه به تورم جاری، طبیعی است ارز باید گران می‌شد. افت ارزش پول ملی ناشی از تورم ۳۵ تا ۴۰ درصدی بوده که در نهایت همین میزان هم باید به نرخ دلار اضافه کند.
او ادامه داد: اینکه چگونه به‌جای ۴۰ درصد یکباره ۳۰۰ درصد قیمت دلار افزایش پیدا می‌کند، به این برمی‌گردد که تقاضا برای ارز متناسب با عرضه نیست. در ادامه ارز نیمایی به‌وجود می‌آید، صف تشکیل و برای تخصیص آن اولویت‌بندی می‌شود.
عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت اظهار کرد: کشور مشکل ارزی دارد با کمبود ارز قیمت آن در بازار افزایش می‌یابد که در نهایت همچون بازار خودرو شاهد تقاضای کاذب در این بخش هم هستیم.
مقاومت در برابر کاهش قیمت ارز
خالقی در ادامه سخنان خود عنوان کرد: حال با این پیش‌فرض جلو برویم که منابع ارزی کشور آزاد شدند آیا قیمت دلار و به‌تبع آن سایر کالاها مانند خودرو سقوط آزاد خواهند کرد؟ با توجه به پیشینه‌ای که در اقتصاد کشور تجربه شده است این فقط یک بار در کشور رخ داد، آن هم برای مدت کوتاهی. دوره‌ای در دهه ۶۰ که منجر به ورشکستگی بسیاری از افرادی شد که در بازار ارز سرمایه‌گذاری کرده بودند. هرچند این روند کاهشی خیلی ادامه نیافت.
نمی‌توان انتظار کاهش شدید را داشت
عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران تصریح کرد: درحال‌حاضر اگر منابع ارزی کشور آزاد هم شود، نمی‌توان انتظار کاهش قیمت آن را که فنرگونه جهش پیدا کرده برای بلندمدت داشت. ممکن است کسی بپرسد ادله این ادعا چیست؟ ارز در دست افراد حقیقی و حقوقی است؛ چه ارز خانگی و چه ارزی که در اختیار تجار است. این تاجر می‌تواند تولیدکننده باشد یا بازرگانی که حرفه‌اش فقط واردات است. اگر نرخ ارز کاهش پیدا کند، افرادی که ارز در دست دارند زیان خواهند کرد. پس در مقابل آن مقاومت می‌کنند. اگر نرخ دلار کاهش پیدا کند کسی که محصولی را با دلار گران خریداری کرده باید کالای در اختیارش را اعم از مواد اولیه تا محصول کامل ارزان به‌فروش برساند.
در نتیجه برای بالا رفتن نرخ دلار استقبال وجود دارد اما برای کاهش آن مقاومت. وی ادامه داد: در سطح کلان موضوع کاهش نرخ دلار و تثبیت آن در همان قیمت در اقتصاد ایران تجربه نشده و شاید برای مدت کوتاهی با آزادسازی منابع ارزی کشور کاهش نرخ مورد نظر رئیس‌جمهور محقق شود و به‌تبع آن باید سایر کالا هم کاهش قیمت پیدا کند. اما به احتمال زیاد با تثبیت نرخ مواجه نخواهیم بود و دوباره شاهد جهش قیمتی خواهیم شد؛ امری که بارها در ساختار بیمار اقتصاد کشور تجربه شده است.
خالقی با بیان اینکه اگر ایران تحریم هم نمی‌شد نرخ دلار باز هم بالا می‌رفت، گفت: ما در حالت عادی تورم به رقم فعلی دلار می‌رسیدیم؛ حتی اگر منابع ارزی کشور مسدود هم نمی‌شد.
رونق صادرات با افزایش نرخ دلار
این عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت در ادامه سخنان خود یادآور شد: اگر تولیدکننده‌ای فقط واردکننده نباشد و به‌ازای صادرات محصولاتش مواد اولیه یا قطعات مورد نیاز تولیدش را وارد کند، با کاهش نرخ ارز متضرر نمی‌شود اما اگر به‌عنوان نمونه، خودرو صادر شود و قرار باشد به ازای آن، قطعه از سوی قطعه‌ساز وارد شود با کاهش قیمت دلار، سودی که در قالب ریال خودروساز انتظار آن را دارد یا ارزان تمام شدن برخی خدمات صادراتی برای او محقق نمی‌شود.
خالقی گفت: فراموش نکنیم زمانی صادرات شکوفا می‌شود که ارزش ریال کاهش و نرخ دلار افزایش پیدا کند. در این شرایط طبیعی است که تاجر خارجی برای تمام محصولات داخلی مشتاق باشد. چه امری بهتر از این برای تولیدکننده است. هنگامی‌که با قیمت بالا برای محصولات تقاضا وجود دارد، تولیدکننده بیشتر استقبال می‌کند.
بی‌برنامگی و آشفتگی بازار
احمدرضا رعنایی، عضو انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور درباره اینکه صنعتگران و تولیدکنندگان قطعه‌ساز بیشتر رضایت دارند قیمت دلار بالا باشد و کاهش پیدا نکند به صمت گفت: این موضوع بحث کارشناسی خیلی خاصی نیاز دارد، زیرا گروه‌های گوناگون جامعه با بالا و پایین بودن قیمت دلار، یا زیان می‌کنند یا منتفع می‌شوند. اما مسئله کلی این است اگر سازکار حمایت از اقشار کم‌درآمد مانند کارمندان و کارگران، در دولت و مجلس شورای اسلامی و نیز در حاکمیت پیش‌بینی شود و در واقع بالا رفتن نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی هدف‌دار باشد، به رشد تولید و صادرات و نیز خودکفایی می‌انجامد.
وی افزود: با وضعیت فعلی کشور که هیچ برنامه‌ای برای نرخ دلار وجود ندارد، بالا بودن قیمت دلار عوارض زیادی برای کشور دارد. یکی از عوارض این است که تولیدکنندگان برای واردات مواد اولیه، قطعات و فناوری چون حمایت‌های دولتی و بانکی در پشت خود ندارند، روز به روز فعالیت شان محدودتر می‌شود. البته ممکن است برای صادرکننده و برخی واردکنندگان سود داشته باشد.
ما برناه‌ریزی چین را نداریم
عضو هیات‌مدیره انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور با اشاره به افزایش نرخ دلار در چین و رونق صادرات، گفت: اگر دولت ما نیز مانند دولت چین با برنامه، نرخ پول ملی را کاهش دهد و نرخ ارز را افزایش، به‌طور قطع این فرآیند فرصتی برای صادرات و رونق تولید و کاهش واردات خواهد شد.
رعنایی در توضیح موضوع کاهش ارزش پول ملی چین، عنوان کرد: در سنوات گذشته دولت چین در چند مرحله به‌شکل پلکانی ارزش پول ملی کشورش را ۱۰ درصد، ۱۰ درصد کاهش داد و در عمل قیمت دلار بالا رفت. به‌این ترتیب خرید کالای چینی برای خریداران خارجی صرفه‌اقتصادی پیدا کرد. از سوی دیگر با رونق صادرات تیراژ تولید هم افزایش یافت و بهره‌وری در صنایع رقم خورد. همچنین کالاهای داخلی نسبت به محصولات وارداتی در اولویت قرار گرفتند و تولیدکننده توان رقابت یافت. درواقع بازار کالاهای خارجی با توجه به بالا بودن قیمت دلار محدود شد.
وی ادامه داد: چین سال‌ها این برنامه را پیاده کرد. به‌عنوان مثال، در ۳ مرحله ارزش پولی ملی چین در یک سال (حدود سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ میلادی) کاهش پیدا کرد و برعکس نرخ دلار بالا رفت. اما دولت از مردم و تولیدکنندگان برای تامین سرمایه در گردش حمایت کرد و اجازه نداد آسیبی متوجه جامعه باشد.
رعنایی اضافه کرد: دولت چین این برنامه را هدف‌مند پیش برد و زمینه رونق تولید و شکوفایی صادرات را برای کشورش فراهم کرد.
سخن پایانی
بنابر این گزارش نرخ دلار شمشیر دولبه است؛ قیمت بالای آن از یک سو منجربه افزایش تیراژ تولید و صرفه‌اقتصادی محصولات بومی می‌شود. علاوه‌بر اینکه صادرات سودمند صنعتگر را به تکاپوی بیشتر برای خودکفایی وامی‌دارد. اما در کشور ما همواره افزایش نرخ دلار ناشی از تورم یا کمبود ارز بوده و در نتیجه بالا بودن قیمت دلار نه‌تنها منجربه خودکفایی کشور نشده، بلکه همیشه به بهانه افزایش نرخ ارز قیمت محصولات از جمله خودرو و قطعات یدکی آن صعودی شده است.
بارها تولیدکنندگان قطعات و خودروسازان در توجیه قیمت محصولات‌شان عنوان کرده‌اند قیمت خودرو با ۳ سال پیش تفاوتی ندارد و فقط نرخ دلار سبب شده مردم تصور کنند خودرو گران شده است.
رشد چند برابری قیمت قطعات یدکی در بازار به نرخ دلار ارجاع داده می‌شوند و تولیدکننده و واردکننده مدعی هستند محصولات را با نرخ بالای ارزی تولید و وارد کرده‌اند.