شوک افزایش قیمت ارز در سال جاری علاوه بر بازارهای مالی و سرمایه‌ای، بازار تولید را هم دستخوش تغییراتی کرد. نبود توازن بین نیازهای داخلی و صادرات یکی از این موارد است، چراکه در ماه‌های گذشته بسیار دیده شد یکی از کالاهای اساسی ناگهان کمیاب شده و قیمتش بالا رفته است که گوشت قرمز، گوجه‌فرنگی و رب گوجه‌فرنگی از شاخص‌ترین این کالاها هستند.
به گزارش ایسنا، در چنین شرایطی کارشناسان اعتقاد دارند کنترل بازار، قبل از هر چیز دخالت دولت را نیاز داشته باشد. زمانی که ارزش ارزهای خارجی از ارزش پول ملی سبقت می‌گیرد بدیهی است که صادرات برخی محصولات داخلی هم به صرفه می‌شود. اما از آنجاکه در کشور ما تولیدات صنعتی یا مبتنی بر فناوری توان رقابت با انوع خارجی خود را ندارند، این محصولات کشاورزی یا دامی هستند که در صف اول صادرات قرار می‌گیرند؛ چرا که این محصولات در همه جا یک مزه دارند!
مزیت دیگر صدور این محصولات هم این است که هزینه عوامل تولید این اقلام به ریال پرداخت می‌شود اما به دلار فروخته می‌شود. دلاری که البته در بسیاری از مواقع به کشور هم برنمی‌گردد.
نقشه راه تجارت نداریم
در همین باره وحید شقاقی شهری، عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی تهران با اشاره به مشکلات پیش آمده ناشی از عدم توازن صادرات و واردات در کشور اظهار کرد: در شرایط وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است یک نقشه راه تولید، توزیع و تجارت داشته باشد اما هنوز نقشه راهی وجود ندارد و نمی‌دانیم به چه کالایی و به چه میزان برای تامین نیازهای داخلی محتاجیم یا چه کالایی را به چه میزان باید صادر کنیم.
او با بیان اینکه در تولید هم وضعیت به همین شکل است، به انتقاد از وزارت صنعت، معدن و تجارت پرداخت و اظهار کرد: این وزارتخانه هیچ برآوردی از تقاضای داخلی و میزان تولید از سویی و از سوی دیگر هیچ نقشه راه تجاری ندارد. مجموع این عوامل باعث می‌شود به حوزه‌های دیگر مانند بانک مرکزی برای تامین ارز فشار بیاید.
صادرات در عین نیاز، بازار را به هم می‌ریزد
این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی تهران در ادامه با اشاره اینکه در شرایط فعلی صادرات غیرنفتی سودآور شده است، ادامه داد: ارز گران شده، به همین دلیل صادرات کالاها جذاب شده است. با این حال باید توجه داشت زمانی که هنوز نیازهای داخلی برطرف نشده است نباید به صادرات پرداخت، چرا که در این شرایط نظم بازار به هم می‌ریزد.
شقاقی با بیان اینکه برخی از صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات خود را به داخل برنمی‌گردانند، اضافه کرد: این در حالی است که در داخل کشور هم باید ارزی داشته باشیم تا بتوانیم با آن واردات کنیم؛ به همین دلیل وزارت صنعت، معدن و تجارت باید برآوردی از نیازهای داخلی هم داشته باشد. برای مثال نیازهای اساسی مانند گوشت و مرغ و برنج را برآورد کرده و براساس آن در حوزه‌های تجاری مرتبط با اینگونه اقلام اساسی تصمیم بگیرد.
این اقتصاددان با تاکید بر اینکه باید مشخص شود توان داخلی برای صادراتی کالاهای اساسی چقدر است، اضافه کرد: اگر اینگونه کالاهای اساسی از کشور خارج شوند، چون روند جایگزینی آنها طول می‌کشد به یکباره قیمت برخی از اقلام مصرفی افزایش پیدا می‌کند. در این شرایط دولت مجبور است برای کنترل قیمت‌ها به روش‌های تعزیراتی رو آورد که ابزار موثری نخواهد بود.
برخلاف تصور برخی از بازارگرایان که معتقد به عدم دخالت دولت در اقتصاد هستند اما واقعیت این است که اگر دولت نقش خود را در اقتصاد به درستی اجرا نکند کل پیکره اقتصاد دچار عدم توازن خواهد شد. اهمیت دخالت دولت در اقتصاد زمانی بیشتر می‌شود که اقتصاد در شرایط نامتعادل خود قرار داشته باشد.
هرچند بررسی و اظهارنظر درباره معادلات اقتصادی در سطح نظری بسیار ساده‌تر از میدان عمل است؛ اما درباره اهمیت دخالت دولت در اقتصاد می‌توان به مثال رب گوجه فرنگی اشاره کرد. زمانی که بسیاری از صادرکنندگان با انگیزه سود بیشتر اقدام به صادرات گسترده رب گوجه‌فرنگی کردند عرضه این محصول در بازارهای داخلی کاهش پیدا کرد و به تبع آن قیمت‌ها هم افزایشی شد و مصرف کنندگان داخلی با درآمد اندک خود باید این محصول را متناسب با قیمت بازارهای بین المللی خریداری می‌کردند.
به گزارش ایسنا، بر اساس آمار بانک مرکزی ایران از شاخص بهای کالاهای صادراتی ایران، این شاخص در آبان‌ماه سال جاری نسبت به مهرماه ماه، ۵.۹ درصد کاهش یافته و نسبت به آبان‌ماه سال گذشته نیز افزایش ۲۴۰ درصدی را نشان می‌دهد.
همچنین شاخص بهای این کالاها در هشت‌ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۶۲.۶ درصد افزایش را نشان می‌دهد. از سوی دیگر این شاخص در ۱۲ ماهه منتهی به آبان‌ماه سال جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل از آن ۱۱۸.۵ درصد افزایش را تجربه کرده است. تورم نقطه به نقطه هم در این کالاها ۲۴۰ درصد بود.