سید عبدالوهاب سهل آبادی، رئیس خانه صمت ایران، در یادداشتی به تحلیل اثرات تحریم‌ها بر تولید ملی و چالش‌های آن پرداخته و تأکید کرده است که در شرایط فعلی، حمایت مؤثر از تولیدکنندگان داخلی و اصلاحات اقتصادی ضروری است.
به گزارش بازارنیوز، تولید ملی به‌عنوان محور توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی، همواره نقش مهمی در شکوفایی کشورها داشته است. در ایران نیز، تولید ملی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پایه‌های اقتصاد مقاومتی، در مواجهه با فشارهای خارجی و به‌ویژه تحریم‌های اقتصادی، از اهمیت دوچندان برخوردار شده است. اما این تحریم‌ها چگونه بر تولید کشور تأثیر گذاشته و چه چالش‌هایی را به همراه داشته است؟
یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که تحریم‌ها برای تولیدکنندگان ایرانی ایجاد کرده است، محدودیت در تأمین مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز تولید است. بسیاری از صنایع، به‌ویژه صنایع وابسته به فناوری‌های پیشرفته، برای ادامه فعالیت خود نیازمند واردات قطعات، تجهیزات و مواد اولیه هستند. تحریم‌ها علاوه بر افزایش هزینه‌های واردات، مسیرهای تأمین را نیز دشوارتر و زمان‌برتر کرده‌اند. این امر موجب کاهش ظرفیت تولید و افزایش قیمت تمام‌شده محصولات شده است.
تحریم‌ها با محدود کردن دسترسی ایران به نظام بانکی بین‌المللی، انتقال پول را به یک چالش بزرگ تبدیل کرده‌اند. تولیدکنندگان برای پرداخت هزینه‌های واردات یا دریافت مطالبات صادراتی خود با مشکلات فراوانی روبرو هستند. این محدودیت‌ها علاوه بر افزایش هزینه‌های مالی، بر جریان نقدینگی بنگاه‌های تولیدی نیز تأثیر منفی گذاشته و آنها را در مدیریت مالی با مشکلات جدی مواجه کرده است.
تحریم‌ها صادرات محصولات ایرانی را نیز با چالش مواجه کرده است. بسیاری از بازارهای جهانی به دلیل محدودیت‌های تحریمی یا فشارهای سیاسی، پذیرای کالاهای ایرانی نیستند. این امر علاوه بر کاهش درآمد ارزی کشور، تولیدکنندگان را از فرصتهای توسعه بازار محروم کرده و آنها را ناگزیر به اتکا به بازار داخلی نموده است. اگرچه بازار داخلی ظرفیت‌های زیادی دارد، اما محدودیت‌های قدرت خرید مردم و رقابت‌های ناعادلانه نیز تولیدکنندگان را تحت فشار قرار داده است.
تحریم‌ها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم هزینه‌های تولید را افزایش داده‌اند. از یک سو، افزایش نرخ ارز به دلیل کاهش دسترسی به منابع ارزی، هزینه واردات مواد اولیه و تجهیزات را بالا برده است. از سوی دیگر، هزینه‌های جانبی مانند حمل‌ونقل، بیمه و مالیات‌های غیررسمی که در نتیجه تحریم‌ها به تولیدکنندگان تحمیل می‌شود، قیمت تمام‌شده محصولات را افزایش داده است. این افزایش هزینه‌ها، قدرت رقابت‌پذیری محصولات ایرانی را در بازارهای داخلی و خارجی کاهش داده است.
یکی دیگر از پیامدهای تحریم‌ها، کاهش دسترسی به دانش و فناوری روز دنیا است. بسیاری از صنایع ایران برای توسعه و به‌روز‌رسانی خطوط تولید خود به همکاری‌های علمی و فناورانه با شرکت‌ها و دانشگاه‌های خارجی نیاز دارند. تحریم‌ها با محدود کردن این همکاری‌ها، فرآیند انتقال دانش و فناوری را مختل کرده و مانع از رشد و نوآوری در صنایع کشور شده است.
در نهایت کاهش ظرفیت تولید در نتیجه تحریم‌ها، تأثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر اشتغال داشته است. بسیاری از واحدهای تولیدی به دلیل مشکلات مالی یا کاهش تقاضا، ناگزیر به کاهش نیروی کار خود شده‌اند. این امر علاوه بر افزایش نرخ بیکاری، موجب کاهش اعتماد عمومی و افزایش فشارهای اجتماعی نیز شده است.
راهکارها و پیشنهادات
در مواجهه با این چالش‌ها، لازم است راهکارهای عملی و مؤثری برای حمایت از تولید ملی و کاهش آثار تحریم‌ها اتخاذ شود. برخی از این راهکارها عبارتند از:
حمایت از تولیدکنندگان داخلی: ارائه تسهیلات مالی، کاهش مالیات‌ها و تعرفه‌های وارداتی برای مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز تولید، می‌تواند به کاهش هزینه‌های تولید کمک کند.
توسعه همکاری‌های منطقه‌ای: با تقویت روابط اقتصادی با کشورهای منطقه و ایجاد پیمان‌های تجاری، می‌توان بازارهای جدیدی برای محصولات ایرانی ایجاد کرد. در حال حاضر بریکس و اوراسیا برای ما فرصتهای خوبی را در این زمان فراهم آورده است.
تشویق به نوآوری و بومی‌سازی فناوری: حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و پژوهش‌های صنعتی می‌تواند به توسعه فناوری‌های داخلی و کاهش وابستگی به واردات کمک کند. این شرکت ها باید از نظر مالی حمایت شوند تا بتوانند کشور را در زمینه هایی که دانش روز دنیا را می طلبد بی نیاز کنند.
اصلاح نظام ارزی: مدیریت بهتر منابع ارزی و ارائه تسهیلات ویژه به تولیدکنندگان می‌تواند مشکلات مرتبط با تأمین ارز را کاهش دهد. اگر وضعیت ارز در کشور به خوبی مدیریت شود می تواند تاثیر بسزایی در تولید ملی داشته باشد.
توجه به بازار داخلی: با افزایش قدرت خرید مردم و ترویج فرهنگ استفاده از کالای ایرانی، می‌توان تقاضا برای محصولات داخلی را افزایش داد. این فرهنگسازی مستلزم برنامه های تبلیغاتی در میان مردم است تا آنها را به سمت کالاهای داخل سوق دهد.
در پایان، لازم است تأکید کنم که تولید ملی، نه‌تنها راهی برای مقابله با تحریم‌ها، بلکه مسیری برای تحقق توسعه پایدار و استقلال اقتصادی کشور است. مسئولان و سیاست‌گذاران باید با اتخاذ رویکردهای حمایتی و برنامه‌ریزی‌های دقیق، زمینه را برای رشد و شکوفایی تولید ملی فراهم کنند. بی‌تردید، عبور از مشکلات موجود نیازمند همکاری همه‌جانبه دولت، بخش خصوصی و مردم است. امید است با تکیه بر توانمندی‌های داخلی و حمایت از تولیدکنندگان، بتوانیم از این دوران دشوار با سربلندی عبور کنیم.
نگارنده: سید عبدالوهاب سهل آبادی، رئیس خانه صمت ایران