سازمان برنامه و بودجه در گزارشی خلاصه برنامه‌های تولید و اشتغال در سال ۹۷ را اعلام کرده است. بر اساس این گزارش دولت در سال جاری ۱۰ طرح برای افزایش ظرفیتهای جذب نیروهای فعال به اجرا گذاشته است. این طرح‌ها به قرار «طرح کارورزی»، « طرح مشوق بیمه سهم کارفرمایی»، «طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار»، «طرح یارانه دستمزد»، « طرح توسعه تامین مالی خرد با رویکرد بانکداری پیوندی»، «توسعه و حمایت از مشاغل خانگی»، «برنامه توسعه اشتغال در بخش مسکن»، «برنامه توسعه اشتغال در بخش کشاورزی»، «برنامه توسعه اشتغال در بخش صنعت»، «طرح دولت برای جایگزینی اتوبوس و کامیون» می‌شود که در آنها دولت تلاش کرده گروه‌های هدفی که بیشتر جوانان تحصیل‌کرده بیکار را دربرمی‌گیرد، تحت حمایت قرار دهد.
طرح کارورزی
طرح کارورزی دانش‌آموختگان دانشگاهی یکی از برنامه‌های دولت در راستای تولید و اشتغال اعلام شده است؛ این طرح یک دوره آموزشی تلقی می‌شود. طول دوره کارورزی حداقل شش ماه و حداکثر ۱۲ ماه برای هر کارورز (بطور متوسط پنج ماه برای هر کارورز)، بر اساس استانداردهای مصوب آموزش مهارتی تعیین می‌شود و برای کارورزان مشمول طرح، کمک هزینه کارورزی به صورت ماهیانه ۳۰ درصد حداقل دستمزد (معادل ۳۳۴ هزار تومان) در نظر گرفته شده است.
علاوه بر این، برای تامین بیمه مسوولیت مدنی به ازای هر کارورز رقمی معادل ۵۰ هزار تومان در سال توسط دولت پرداخت خواهد شد. طرح کارورزی دانش‌آموختگان دانشگاهی موجب افزایش قابلیت جذب و اشتغال دانش‌آموختگان از طریق انتقال مهارت، تجربه در محیط کار و ایجاد انگیزه کارآفرینی و کسب و کار در آنها شده و متقابلا دانش و آموخته‌های آنها به محیط کسب و کار انتقال یافته و سرمایه انسانی نیز تقویت می‌شود.
افزایش مهارت و اشتغال‌پذیری جوانان فارغ‌‌التحصیل دانشگاهی، تسهیل در جذب و بهکارگیری جوانان در بنگاه‌های اقتصادی از اهداف این طرح و گروه هدف ۱۰۰ هزار نفر دانش‌آموختگان دانشگاهی بیکار و فاقد بیمه تامین و سابقه کار اعلام شده است. نحوه اجرا هم شامل گذراندن دوره آموزشی ۴ تا ۶ ماه در واحد پذیرنده، پرداخت متوسط سرانه کمک هزینه آموزشی کارورزی، پرداخت بیمه مسوولیت مدنی (بیمه حوادث) به جای واحد پذیرنده، به ازای هر سه فرد شاغل بیمه شده پذیرش یک کارورز، پرداخت کمک‌های بلاعوض به میزان ۱۶۷۶٫۲ میلیارد ریال (۱۶۷۱٫۲ میلیارد ریال برای کمک هزینه آموزشی کارورزی و ۵ میلیارد ریال برای بیمه مسوولیت مدنی) است.
طرح مشوق بیمه سهم کارفرمایی
این طرح در راستای تحرک بخشی به بازار کار کشور، حمایت از کارفرمایان و کارآفرینان و ایجاد اشتغال از طریق ترغیب و تشویق کارفرمایان کارگاه‌های تولیدی و خدماتـی به استفاده از نیـروی کار جدید، اجرا می‌شود.
افزایش اشتغال‌زایی جوانان فارغ‌‌التحصیل دانشگاهی، کمک به هزینه‌های جذب و بهکارگیری جوانان در بنگاه‌های اقتصادی از جمله اهداف و گروه هدف هم ۲۰۰ هزار نفر از دانش‌آموختگان دانشگاهی بیکار شغل اولی (۷۰ هزار نفر از فرایند کارورزی و مابقی جذب مستقیم) اعلام شده است.
نحوه اجرا هم به صورت استفاده از ظرفیت مراکز کاریابی غیردولتی برای بهکارگیری شغل اولی و مدت برخورداری از مشوق بیمه‌یی ۱۲ تا ۲۴ ماه مطابق ماده ۷۱ قانون برنامه ششم توسعه و پرداخت سهم بیمه کارفرما (۲۳%) به ازای هر شغل اولی است.
پرداخت کمک‌های بلاعوض به میزان ۳۲۰۳ میلیارد ریال برای کمک به سهم بیمه کارفرمایی بنگاه‌های اقتصادی برای سال ۹۷ (۱۳۰ هزار نفر از مشمولین طرح به مدت ۸ ماه و ۷۰ هزار نفر که از شاغلان جذب شده از طرح کارورزی هستند به مدت ۳ ماه از این مشوق برخوردار خواهند شد).
طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار
اهداف این طرح آشنایی با محیط کسب وکار، کسب تجربه و آماده‌سازی و ایجاد خودباوری در مهارت آموز برای ورود به عرصه اشتغال و کارآفرینی، کمک به واحدهای اقتصادی فعال برای شناسایی نیروی کار مستعد و توانمند، زمینه‌سازی برای کاهش هزینه‌های جذب و بهکارگیری نیروهای فاقد مهارت و استفاده از ظرفیت و توان آموزشی عملی بنگاه‌های اقتصادی اعلام شده و گروه هدف هم ۲۰۰ هزار نفر جوانان شغل اولی برای دوره مهارت آموزی است.
نحوه اجرای این طرح شامل ثبت نام متقاضی دوره مهارت آموزی یا واحد پذیرنده از طریق ثبت در سامانه اعلامی و مدت برخورداری از دوره مهارت آموزی تا ۱۲ ماه بوده و کلیه مهارت آموزان مشمول این طرح از شمول قانون کار و قانون تامین اجتماعی خارج خواهند بود.
استفاده از مهارت آموز متناسب با مربی موجود هر واحد و وجود امکانات، تجهیزات و ایمنی کافی (به ازای هر مربی ۲ مهارت آموز و حداکثر ۴ مهارت آموز) در هر واحد مشمول طرح بطور همزمان است و پرداخت بیمه مسوولیت مدنی (بیمه حوادث) به جای واحد پذیرنده به ازای هر مهارت آموز ۸۰ هزار تومان در سال، استفاده از ظرفیت تشکل‌های بخش‌های خصوصی و تعاونی و مراکز کاریابی غیردولتی برای بهکارگیری شغل اولی و پرداخت کمک‌های بلاعوض به میزان ۱۶۰ میلیارد ریال برای بیمه مسوولیت مدنی (حوادث) است.
طرح یارانه دستمزد
طرح یارانه دستمزد شامل اهداف زیر است؛ افزایش اشتغال‌زایی جوانان در مناطق محروم و کمتربرخوردار، کمک به هزینه‌های جذب و بهکارگیری جوانان در بنگاه‌های اقتصادی همچنین گروه هدف ۶۰ هزار نفر جوانان شغل اولی در مناطق محروم و کمتربرخوردار در نظر گرفته شده است.
نحوه اجرا به شکل استفاده از ظرفیت مراکز کاریابی غیردولتی برای بهکارگیری شغل اولی، مدت برخورداری از مشوق بیمه‌یی تا ۱۲ ماه، پرداخت متوسط سرانه کمک هزینه دستمزد معادل۳۰ درصد حداقل دستمزد برای بهکارگیری شغل اولی (ماهانه ۳۳۴ هزار تومان)، پرداخت کمک‌های بلاعوض به میزان ۱۶۰۴ میلیارد ریال برای کمک به بنگاه‌های اقتصادی در قالب یارانه دستمزد به مدت ۸ ماه تا پایان سال ۱۳۹۷٫
طرح توسعه تامین مالی خرد با رویکرد بانکداری پیوندی
پیوند مالی بین یک موسسه مالی رسمی با یک موسسه مالی غیررسمی محلی (مانند گروه خودیار) را بانکداری پیوندی می‌‌نامند. اهداف کلی طرح شامل افزایش توسعه کسب و کارهای خرد و خانگی در مناطق روستایی، توانمندسازی افراد و ایجاد و توسعه کسب و کارهای خرد و بهبود معیشت مناطق مورد نظر و گروه هدف را روستاییان تنگدست و آسیبپذیر تشکیل می‌دهند که دسترسی آنها به تسهیلات بانکی بدون ضمانت و وثیقه، تنها از طریق راهبردهای تامین مالی خرد (نزد موسسه تاک در ایران) میسر است و افراد آسیبپذیر و کم درآمد در مناطق شهری و روستایی با رویکرد اشتغال زایی به ویژه جوانان و زنان تشکیل می‌دهند.
نحوه اجرا شامل استفاده از ظرفیتهای محلی و توانمند نمودن آن برای مشارکت در تولید و اشتغال و آماده‌سازی برای بازار محصولات تولید شده، پرداخت کمک‌های فنی و اعتباری یا بلاعوض برای اجرای دقیق‌‌تر طرح در مناطق و ظرفیت‌سازی و آموزش، پرداخت تسهیلات بانکی با نرخ متعارف بانکی (به جای ارزان قیمت) است.
اما ویژگی‌های گروه‌های خودیار در طرح تامین مالی خرد با رویکرد بانکداری پیوندی شامل این موارد است: همه اعضای گروه بایستی ساکن محله/ روستای محل اجرای برنامه باشند، تعداد اعضای گروه بین ۱۵ تا ۲۵ نفر باشد، از هر خانواده فقط یک نفر حق عضویت در یک گروه را دارد، کلیه اعضا، مجمع عمومی گروه را تشکیل می‌دهند و هر گروه دارای یک هیات اجرایی شامل «گروه‌یار»، «خزانه‌دار» و «منشی» باشد، گروه دارای حساب مشترک نزد بانک کشاورزی باشد، هیات اجرایی گروه نباید از بستگان درجه یک باشند و افراد زیر ۱۸ سال نمی‌توانند عضو گروه باشند و افراد دارای بدهی معوق یا چک برگشتی هم در گروه نباشند.
اما مراحل اجرای طرح تامین مالی خرد با رویکرد بانکداری پیوندی شامل انعقاد قرارداد میان سازمان بهزیستی استان و موسسه مجری برنامه، تعیین شهرستان‌های هدف، انتخاب مجریان محلی، دوره‌های توجیهی و آموزشی لازم برای دست اندرکاران مختلف برنامه، مجریان محلی به فرمانداری شهرستان‌های هدف، ورود تسهیلگران به روستاها و آغاز تشکیل گروه‌های خودیار، تداوم و تکمیل مراحل برنامه، گزارشدهی، بازدید یارگیری از سایر سازمان‌ها و پایداری برنامه است.
توسعه و حمایت از مشاغل خانگی
قابلیت انجام کسب و کار در «منزل» سبب ایجاد مزایای بسیاری برای شاغلین آنها می‌شود که از جمله می‌توان به ایجاد توازن بین مسوولیت خانوادگی زنان و اشتغال آنان، حذف هزینه‌های مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه و ایاب و ذهاب، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده و ایجاد زمینه‌های کار خانوادگی، امکان انتقال تجارب از طریق آموزش غیررسمی به شیوه استاد- شاگردی بین اعضاء خانواده و… اشاره کرد.
نحوه اجرا به این صورت است که ساماندهی و توسعه و حمایت از مشاغل خانگی در سال ۹۷ در دو قالب پیاده‌سازی الگوی جدیدی که با همکاری جهاد دانشگاهی در حال انجام است و نیز حمایت مالی از فعالیت‌های پشتیبان مشاغل خانگی دنبال می‌شود. برای پیاده‌سازی دقیق الگوی توسعه مشاغل خانگی مبلغ ۳۶۰ میلیارد ریال اعتبار موردنیاز است.
مراحل پیاده‌سازی الگوی توسعه مشاغل خانگی شامل بررسی، شناسایی و اولویت‌بندی مزیت‌های استانی، ساماندهی، بررسی، استعدادسنجی و توانمندسازی متقاضیان مشاغل خانگی، ساماندهی، بررسی و اتصال به بازار و پایدارسازی مشاغل خانگی است. لازم به توضیح است در سال جاری هدف‌گذاری طرح پیاده‌سازی الگوی توسعه مشاغل خانگی به صورت مساله محور و فارغ از محدوده جغرافیایی انجام خواهدشد و موضوعات و موارد مهم دارای توجیه اقتصادی که فرصت شغلی فراوانی ایجاد می‌کنند، مدنظر قرار می‌گیرد و لذا توزیع استانی بودجه مذکور درحال حاضر امکانپذیر نبوده و منوط به بررسی طرح‌های مهم و اشتغالزای استان‌ها و مناطق خواهد بود. همچنین بر اساس عملکرد سال‌های گذشته و برآورد انجام شده در سال جاری، حمایت از طرح‌های پشتیبان مشاغل خانگی از محل منابع تسهیلاتی مندرج در آیین نامه تبصره ۱۸ قانون بودجه سال ۹۷ مطابق با جدول زیر به مبلغ ۷۵۵۰ میلیارد ریال و با پیش‌بینی اشتغال ۳۶۵۸۲ نفر انجام خواهد شد.
برنامه توسعه اشتغال در بخش مسکن
این برنامه شامل موارد زیر است:
کمک به احیاء بافت‌های فرسوده (شامل ۱۰۰ هزار واحد مسکونی در سال ۱۳۹۷ و ۴۰۰ واحد مسکونی تا پایان سال ۱۴۰۰).
کمک به تامین مسکن روستایی و اجتماعی (شامل ۵۰ هزار واحد مسکونی شهری و ۵۰ هزار واحد مسکونی روستایی در سال ۱۳۹۷ که تا پایان سال ۱۴۰۰ جمعا به ۴۰۰ واحد مسکونی خواهد رسید.)
احیاء بافت‌های فرسوده در سال ۱۳۹۷ نیازمند تامین منابع مالی به میزان ۶۵ هزار میلیارد ریال است که ۲۵ هزار میلیارد ریال آن از محل تسهیلات بانکی ۶ تا ۹ درصد و ۴۰ هزار میلیارد ریال آن از محل کمک‌های دولت تامین خواهد شد. پیش بینی می‌شود از محل اجرای این طرح ۲۴۰ هزار فرصت شغلی جدید در سال ۱۳۹۷ فراهم شود.)
کمک به تامین مسکن روستایی و اجتماعی در سال ۱۳۹۷ نیازمند تامین منابع مالی به میزان ۴۴٫۴ هزار میلیارد ریال است که ۲۱٫۵ هزار میلیارد ریال آن از محل تسهیلات بانکی ۵ درصد و ۲۲٫۹ هزار میلیارد ریال آن از محل کمک‌های دولت تامین خواهد شد. پیش بینی می‌شود از محل اجرای این طرح ۶۰ هزار فرصت شغلی جدید در سال ۱۳۹۷ فراهم شود).
مصوبه هیات وزیران در این خصوص تحت عنوان برنامه بارآفرینی شهری پایدار علاوه بر احیاء بافت‌های فرسوده هدف، استفاده از اراضی دولتی تمامی دستگاه‌های اجرایی درون بافت‌های فرسوده را نیز هدف‌گذاری نموده است که بازسازی و نوسازی آنها توسط نهاد توسعه‌گر انجام خواهد شد.
برنامه توسعه اشتغال در بخش کشاورزی
برنامه تولید و اشتغال بخش کشاورزی شامل دو زیر برنامه اصلی زیر به این شرح است: پیش‌بینی منابع برنامه‌های تولید و ایجاد فرصت‌های شغلی بر مبنای رسته فعالیت‌های اولویت‌دار بخش کشاورزی و برنامه ارتقای توان تولید ملی و تثبیت اشتغال در قالب بازسازی، نوسازی و سرمایه درگردش واحدها.
برنامه توسعه اشتغال در بخش صنعت
برنامه‌های حوزه صنعت شامل دو طرح به شرح ذیل است: برنامه اشتغال در حوزه صنایع کوچک و خوشه‌های صنعتی اشتغال زا؛ اجرای این برنامه منتهی به ایجاد ۷۴٫۵ هزار فرصت شغلی جدید تا پایان سال ۱۳۹۷ خواهد شد. این برنامه شامل طرح‌های توسعه تولید پوشاک با احداث ۱۲ شرکت پشتیبان استانی و ۱۲۰ کارخانه دوزندگی صنعتی. ایجاد ۱۰ واحد جواهرسازی استانی و ۲۰۰۰ کارگاه خانگی تولیدی در حوزع سنگ‌های زینتی و جواهرات.
حلقه‌های مفقوده خوشه‌های کسب وکار؛ ۴۲۲ حلقه مفقوده، که با تکمیل این حلقه‌ها، زنجیره ارزش تولید کسب و کار‌ها تکمیل و علاوه بر ایجاد اشتغال، ارزش افزوده بالاتری نیز در کل زنجیره ارزش تولید محصولات حاصل خواهد شد.
ایجاد کلینیک‌های صنعت در ۱۰ مرکز استان و ۱۲۰ شهرستان کشور، ۵۰ مرکز لجستیک (مدیریت زنجیره تامین): در شهرک‌های صنعتی بزرگ (شامل خدمات پشتیبان حمل و نقل، انبار و ملزومات اداری)، اجرای ۲۵ پروژه در صنعت چرم، ایجاد ۲۵۰ واحد تولیدی در رشته صنعت مصنوعات چرمی، ایجاد ۱۰۰۰ واحد تولیدی در رشته صنعت پلاستیک، ایجاد ۲۵۰ واحد تولیدی در رشته صنعت سنگ. برنامه تکمیل طرح‌های نیمه تمام صنعتی خاتمه ۹۷ بخش خصوصی در پنج رشته فعالیت اشتغال زا؛ طرح‌های مشمول این برنامه شامل ۱۹۷۱ طرح در ۳۱ استان کشور است که اجرای آن در سال ۱۳۹۷ حدود ۵۱٫۵ هزار فرصت شغلی جدید ایجاد خواهد کرد. طرح‌های این برنامه در ۵ رشته فعالیت اصلی زیر قرار دارند:
طرح دولت برای جایگزینی اتوبوس و کامیون
در اجرای این طرح، کمک بلاعوض دولت به صورت پرداخت هزینه‌های مربوط به ارزش CKD است. خرید CKD از طریق فاینانس خواهد بود که تضمین بازپرداخت اصل و سود آن با دولت است