پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که نرخ تورم میانگین در سال ۱۳۹۶، برای دومین سال متوالی تک‌رقمی خواهد شد. رخدادی که اقتصاد ایران پس از حدود نیم قرن شاهد آن خواهد بود. مطابق بررسی‌ها، اگر نرخ تورم ماهانه اسفند ماه کمتر از رقم ۳/ ۴ درصد باشد، در این صورت نرخ تورم میانگین در پایان سال جاری رقمی به زیر سطح ۱۰ درصد خواهد رسید و پس از نرخ تورم ۹ درصدی در سال قبل، این دومین سال متوالی است که نرخ تورم اقتصاد ایران تک‌رقمی خواهد بود. این در حالی است که آمارهای ماه گذشته و شرایط اقتصاد کنونی، مانند کاهش نوسانات ارز نیز این موضوع را تایید می‌کند که نرخ تورم ماهانه اسفند نیز، دور از انتظار و جهشی نخواهد داشت، بنابراین احتمال عدم وقوع این رخداد بسیار ضعیف است. آخرین بار در ابتدای دهه ۱۳۵۰ بود که نرخ تورم میانگین در دو سال متوالی تک رقمی ثبت شد و پس از آن هیچ گاه اقتصاد ایران شاهد، وقوع آن نبود.
تغییر فاز تورم نقطه به نقطه
بانک مرکزی آخرین آمار گزارش شاخص بهای مصرف‌کننده در سال جاری مربوط به بهمن ماه ۱۳۹۶ را منتشر کرد. آمار تورمی آخرین ماه یعنی اسفند در هفته نخست سال آینده منتشر خواهد شد. شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (CPI) معیار سنجش تغییرات قیمت کالاها و خدماتی است که توسط خانوارهای شهرنشین ایرانی به مصرف می‌رسد. این شاخص به‌عنوان وسیله‌ای برای اندازه‌گیری سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات مورد مصرف خانوارها، یکی از بهترین معیارهای سنجش تغییر قدرت خرید پول داخل کشور، به شمار می‌رود. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در بهمن ماه سال جاری شاخص قیمت مصرف‌کننده در بهمن ماه به ۴/ ۱۱۳ واحد رسیده است. این شاخص در دی ماه معادل ۴/ ۱۱۲ واحد عنوان شده بود، بنابراین تورم ماهانه بهمن ماه معادل ۹/ ۰ درصد گزارش شده است. تورم ماهانه در دی ماه معادل ۴/ ۰ درصد اعلام شده بود، بنابراین این دومین ماه متوالی است که تورم ماهانه زیر یک درصد گزارش شده است. در دو ماه آبان و آذر تورم ماهانه به ترتیب ۳/ ۱ و ۹/ ۱ درصد ثبت شده بود و بیم این می‌رفت که روند صعودی نرخ تورم در ماه‌های پایانی سال جاری نیز تداوم یابد.
آمارهای میانگین نشان می‌دهد نرخ تورم ماهانه در سال جاری نسبت به سال قبل کمتر بوده است. بر اساس این آمار، به‌طور میانگین تورم ماهانه در یازده ماه نخست سال جاری ۶/ ۰ درصد ثبت شده است، این رقم در یازده ماه نخست سال قبل ۸/ ۰ درصد ثبت شده بود. معیار مهم دیگر برای ارزیابی نرخ تورم، تغییرات شاخص بهای مصرف‌کننده در یک ماه مشخص نسبت به مدت مشابه سال قبل است که به آن نرخ تورم نقطه به نقطه گفته می‌شود. نرخ تورم نقطه به نقطه در سال ۱۳۹۶، سه مسیر متفاوت را طی کرد. از فروردین تا مهر ماه سال جاری از سطح ۷/ ۱۲ درصد به سطح ۴/ ۸ درصد کاهش یافت، اما پس از کاهش نرخ سود بانکی در شهریور ماه، انتظارات بازارها نیز تغییر کرد و به سطح ۱۰ درصد در آذر ماه افزایش یافت. اما در دو ماه اخیر این روند نیز تغییر یافته و دوباره نرخ تورم نقطه به نقطه در دو ماه دی و بهمن ماه روند نزولی را طی کرده است. نرخ تورم نقطه به نقطه که در دی ماه با ثبت ۷/ ۹ درصد دوباره وارد فاز تک رقمی شده بود، حال این روند نزولی ادامه داده و در بهمن ماه سال جاری به رقم ۴/ ۹ درصد رسیده است. باید تاکید کرد که با توجه به شرایط کنونی و تغییر انتظارات تورمی، پتانسیل کاهش نرخ تورم در ماه‌های آینده نیز وجود دارد. بررسی‌ها از آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که نرخ تورم ماهانه اسفند کمتر از ۷/ ۱ درصد گزارش شود، نرخ تورم نقطه به نقطه وارد فاز ۸ درصد خواهد شد.
تکرار تورم تک رقمی در سال ۱۳۹۶
آمار سوم و مهمی که می‌توان از گزارش شاخص بهای مصرف‌کننده، استخراج کرد، نرخ تورم میانگین است. این نرخ دارای حافظه ۲۴ ماهه است، به این نحو که تغییرات شاخص بهای مصرف‌کننده در ۱۲ ماه منتهی به یک ماه مشخص را نسبت به مدت مشابه سال قبل در نظر می‌گیرد. این نرخ، در گزارش دهی‌ها عموما مورد توجه مسوولان قرار می‌گیرد، گرچه برخی از کارشناسان و اقتصاددانان، معتقدند نرخ تورم نقطه به نقطه دارای اطلاعات به روزتری است و باید این نرخ مورد ملاک تغییرات سطح قیمت‌ها قرار گیرد. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد نرخ تورم میانگین در بهمن ماه پس از دو ماه ماندن در سطح دو رقمی، دوباره به سطح زیر ۱۰ درصد رسیده است، بر اساس این آمارها نرخ تورم میانگین در دومین ماه زمستان، ۹/ ۹ درصد ثبت شده است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که با یک احتمال بسیار بالا نرخ تورم میانگین در پایان سال ۱۳۹۶، تک رقمی خواهد شد. بر اساس محاسبات، تنها در صورتی نرخ تورم میانگین بالاتر از ۱۰ درصد ثبت می‌شود که نرخ تورم ماهانه در اسفند ماه بیش از رقم ۳/ ۴ درصد باشد. این در حالی است که آخرین باری که نرخ تورم ماهانه بالای ۳/ ۴ درصد گزارش شده بود، به زمان بهمن سال ۹۱ می‌رسد که نرخ تورم ماهانه در این زمان ۳/ ۵ درصد ثبت شده بود. عموما نرخ تورم ماهانه در اسفند، نسبت به سایر ماه‌ها بالاتر است، اما امکان اینکه این نرخ بالای ۴ درصد باشد، بسیار ضعیف است. حتی در اسفند ماه سال قبل که نرخ تورم ماهانه در سطح بالایی قرار داشت، این رقم به ۱/ ۲ درصد رسید، اما پس از آن همواره کمتر از این مقدار قرار داشت، این روندها در کنار وضعیت شرایط اقتصاد کلان، نشان می‌دهد نرخ تورم اسفند ماه نیز کمتر از ۴ درصد خواهد بود. در هفته‌های اخیر بانک مرکزی با هدف کنترل نوسانات ارزی، بسته سه محوری را طراحی کرد، با عملی شدن این بسته از هفته گذشته، عملا از شدت حرارت بازار ارز نیز کاسته شد و نرخ ارز روند نزولی را در این مدت طی کرده است. همچنین طرح بانک مرکزی برای افتتاح گواهی سپرده با نرخ ۲۰ درصد و پیش فروش سکه به شکل ۶ ماهه و یکساله باعث شده که نقدینگی سرگردان از بازارهای کالایی جمع شود. در نتیجه تهدیدات تورمی حداقل در کوتاه مدت برطرف شده است، با این روند می‌توان پیش‌بینی کرد که نرخ تورم در اسفند ماه نیز روند مشابه ماه‌های قبل را داشته باشد.
رخداد نیم قرنی
بررسی‌ها نشان می‌دهد با تک رقمی شدن نرخ تورم برای دومین ماه متوالی در سال ۱۳۹۶، این رخداد پس از ۴۶ سال (حدود نیم قرن) در اقتصاد کشور رخ خواهد داد. آخرین بار در ابتدای دهه ۱۳۵۰ نرخ تورم میانگین برای دو سال متوالی نرخ تورم تک رقمی ثبت شده بود و به نظر می‌رسد که این اتفاق دوباره پس از این سال ها، در حال رخ دادن است. پس از ثبت تورم پایین در ابتدای دهه ۱۳۵۰ با افزایش قیمت نفت در این دوره عملا شرایط تورمی اقتصاد ایران نیز تغییر کرد و در نتیجه پس از این سال، در هیچ دوره‌ای نرخ تورم اقتصاد ایران برای دو سال متوالی زیر ۱۰ درصد قرار نگرفت. حال با آمار بانک مرکزی، به نظر می‌رسد که اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۶، این رکورد را تغییر خواهد داد. پیش از این صندوق بین‌المللی پول در سال جاری، نرخ تورم را در سطح ۱۱ درصد پیش‌بینی کرده بود. همچنین برخی از مسوولان بانک مرکزی نیز از وقوع نرخ ۱۰ درصدی برای پایان سال خبر داده بودند، اما به نظر می‌رسد که باید نسبت به این پیش‌بینی‌ها تجدید نظر صورت گیرد.
تفاوت نگاه مرکز آمار
پیش تر مرکز آمار ایران نیز گزارش تورمی بهمن ماه را منتشر کرده بود که نشان می‌دهد در آمارهای این دو نهاد اختلاف وجود دارد. محاسبات گزارش مرکز آمار حاکی از آن است که تورم ماهانه گزارش مراکز شهری ایران در بهمن ماه معادل ۳/ ۰ درصد بوده که نسبت به ۹/ ۰ درصد بانک مرکزی رقم پایینی است. در این گزارش تورم نقطه به نقطه نیز ۴/ ۸ درصد ثبت شده که نسبت به آمار بانک مرکزی یک واحد درصد کمتر است. نرخ تورم میانگین نیز در گزارش مرکز آمار ۲/ ۸ درصد ثبت شده است که با آمار بانک مرکزی اختلاف ۷/ ۱ واحد درصدی دارد. وجود دو مرجع آماری در نرخ تورم باعث شده که ابهامات درخصوص تغییر سطح عمومی قیمت‌ها در بین کارشناسان و اقتصاددانان وجود داشته باشد.
عقبگرد تورم در گروه مسکن
بانک مرکزی در یک گزارش، جزئیات تورم در گروه‌های کالاها و خدمات شاخص بهای مصرف‌کننده را نیز منتشر می‌کند. در این گزارش ۱۲ گروه با وزن‌های متفاوت وجود دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین اثر مثبت را در تورم بهمن ماه گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها داشته است. این گروه از لحاظ اهمیت دومین گروه مهم گزارش شاخص بهای مصرف‌کننده را دارد و وزن این گروه یک چهارم وزن کل شاخص بهای مصرف‌کننده است. بر اساس آمار این گزارش، تورم ماهانه خوراکی‌ها ۳/ ۱ درصد است که یکی از تورم‌های ماهانه بالا در بین گروه‌ها است. همچنین تورم نقطه به نقطه این گروه نیز معادل ۵/ ۱۱ درصد بوده که نسبت به میانگین رقم بالایی بوده است. مهم‌ترین گروه گزارش شاخص بهای مصرف‌کننده، مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها است که ۳۷ درصد وزن کل را تشکیل می‌دهد. این گروه در بهمن ماه دارای تورم ماهانه ۶/ ۰ درصدی بوده، که نسبت به ماه‌های قبل، روندی کاهشی را ثبت کرده است نرخ تورم نقطه به نقطه این گروه نیز ۸/ ۸ درصد ثبت شده است.
بیشترین نرخ تورم ماهانه در بین گروه‌ها در گروه تفریح و امور فرهنگی چاپ شده که معادل ۲ درصد بوده است، همچنین کمترین نرخ تورم ماهانه مربوط به گروه پوشاک و کفش بوده که تورم ماهانه این گروه منفی ۱/ ۰ درصد ثبت شده است. در بین گروه‌ها بیشترین تورم نقطه‌به نقطه در گروه تحصیل ثبت شده که این رقم ۱/ ۱۴ درصد بوده است، همچنین نرخ تورم نقطه به‌نقطه گروه ارتباطات با ثبت رقم ۷/ ۱ درصد، کمترین سطح را در مقایسه با دیگر گروه‌ها دارد.