باشگاه خبرنگاران جوان گزارش می‌دهد؛ نقش صنایع «های تک» در حمایت از کالای ایرانی/چرا سهم صادرات محصولات متکی به فناوری، کمتر از یک درصد است؟

استفاده از صنایعِ‌های تک در تولید ملی از مولفه‌های بسیار تعیین کننده در حمایت از کالای ایرانی و  تحقق هر چه شایسته‌تر سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به شمار می‌رود.

به واقع، صنایع های تک به حوزه ای اطلاق می شود که در آن نقش علم و فناوری هایِ روز، بسیار نافذ و تعیین کننده به شمار می رود و هر آنچه در این عرصه توفیقات بیشتری حاصل شود؛ طبیعتا فاصله با صنایع سنتی و قِرابت با صنایع بِروز بیشتر خواهد شد.

یکی از ویژگی های اصلیِ صنایعِ های تک به این امر معطوف می شود که خروجی تولید در این فعالیت ها از دو مَنظر کَمیت و کیفیت به مراتب بالاتر از صنایع سنتی است. سرعت تولید،کیفیتِ بالایِ محصولات، هزینه تمام شده کمتر و مصرف انرژی پایین تر ( به نسبتِ میزان انرژی که در صنایع سنتی به کار گرفته می شود) از شاخص های قابل توجه در صنایع های تک به شمار می رود.

به واقع تکنولوژی و فناوری روز، حرف نخست را در صنایع های تک می زند و ارزش افزوده ای که با کار بر روی مواد اولیه برای تولید و عرضه محصول لحاظ می شود، به مراتب فراتر از ارزش افزوده ای است که ما بِه ازای فعالیت صنایع سنتی به دست می آید.

برخی گمان می‌کنند صنایعِ های تک، تنها به محصولات و کالاهایی همچون کامپیوتر و اقلام الکترونیکی خلاصه می شود اما در واقع ، دامنه صنایع های تک بسیار گسترده تر از این محصولات  است و امروزه خروجی تولیدات این صنایع به حوزه هایی همچون صنایع داروسازی، غذایی، کشاورزی همچون تولید کودهای بیولوژیکی، حشره کش ها، صنایع اُپتیک و لیزر، صنایع هوا و فضا، فناوری های ماهواره ای، انرژی های نو همچون مبدل های خورشیدی و…تَسَری پیدا کرده است.

باوجود چنین گستردگی، متاسفانه بکارگیری صنایع های تک در کشور آنچنان که انتظار می رود، پیش نرفته است. موضوعی که در صورت عزم جدی و همتی عالی تر می توان، بروز این صنعت را در بخش های متعدد تولیدیِ کشور تجربه کرد. آنچنان که امروزه شاهد هستیم در صنعت هسته ای، به میزان قابل توجهی در این حوزه پیشرفت داشته ایم و همین توانمندی دنیا را چنان به حیرت وا داشت که قدرتمند ترین کشورهای دنیا را برای نشستن بر میز گفت و گو و مذاکره با ایران مُجاب کرد.

قطعا هر آنچه در این حوزه (صنایع های تک) برنامه ریزی دقیق تری لحاظ شود شاهد توسعه تولید در کشور خواهیم بود و به تبع آن با کمی و کیفی تر شدن محصولات در سایه صنایعِ های تک،کالاهای ایرانی از حمایت فزاینده تر برخوردار خواهند شد و اساسا یکی از پیش نیازهای حمایت از کالای ایرانی به این امر خطیر معطوف می شود.

به واقع، صنایعِ های تک یا به تعبیری اقتصاد دانش بنیان، از موضوعات خطیری است که در طول سالیان گذشته به کرات از سوی دلسوران نظام و کشور مورد تاکید قرار گرفته و به طور قطع در صورت غفلت و کم توجهی به این توصیه ها در آینده، بخش قابل توجهی از ارز کشور صرف خرید محصولات مورد نیاز از کشورهای خارجی خواهد شد و منطق حکم می کند برای تسریع روند توسعه اقتصادی کشور، تامین نیاز داخلی و فراتر از آن صادرات محصولات دانش بنیان و حصول اهداف از پیش تعیین شده در عرصه سیاست های اقتصاد مقاومتی، تلاش فزاینده تری در این عرصه لحاظ شود، در غیر اینصورت بی توجهی یا کم توجهی در این بخش، تبعات ناخوشایندی برای اقتصاد کشور در پی خواهد داشت.

اقتصاد دانش بنیان تنها نیم درصد از اقتصاد کشور را پوشش می دهد

با نیم نگاهی به گزارشات منعکس شده از سوی رسانه ها در ارتباط با صادرات محصولات متکی به فناوری های نو و های تک به اعداد و ارقام خیره کننده ای از رشد فزاینده صادرات در این محصولات از سوی کشورهای دیگر، پِی خواهیم برد.

برای مثال، سهم کل فناوری در حوزه صادراتی هند از ۴ درصد در سال ۱۹۹۸ به ۲۵ درصد در سال ۲۰۱۳ میلادی افزایش پیدا کرده است.

درآمد کلی بخش های متکی به فناوری در کشوری همچون آلمان در سال ۲۰۱۳، ۸۰۰ میلیارد یورو بوده است و در کشوری همچون چین، درآمد شرکت های تولیدکننده بخش فناوری پیشرفته در سال ۲۰۱۳ میلادی بیش از ۱۱۶۰۴ میلیارد یُوان ، برآوُرد شده و این در شرایطی است که در سال ۱۳۹۵، بهزاد سلطانی، رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی اقتصاد دانش بنیان، در ارتباط با نقش اقتصاد دانش بنیان در اقتصاد کشور اظهار کرد : اقتصاد دانش بنیان تنها نیم درصد از اقتصاد کشور را پوشش می دهد. ( با این آمار متاسفانه باید به این واقعیت تلخ اذعان کرد که در این عرصه بسیار ضعیف عمل کرده ایم و باید تکاپو و تلاش هر چه بیشتری در این بخش اِعمال شود ).

البته نباید این نکته را فراموش کرد که در سالیان اخیر شرکت ها و مراکز دانش بنیانِ بسیاری تاسیس و راه اندازی شده و اعتبارات و تسهیلات بسیاری نیز به این بخش ها اختصاص یافته است اما انتظار می رود برای تامین اهداف و خروجی مورد نظر، تلاش هر چه بیشتری لحاظ شود.

سهم اندک صادرات محصولات مبتنی بر های تک در ایران

آنچنان که گزارشات مراجع ذی ربط نشان می دهد، سهم محصولات های تک در بخش اقلام صادراتی ایران محدود و ناچیز است و این عارضه ای است که با چشم انداز ترسیم شده در حوزه تولید ملی و کالای ایرانی منافات دارد و فاصله بسیاری میان این دو احساس می شود.

چندی پیش، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرد؛ سهم صادرات محصولاتِ های تک از ایران در سالیان اخیر بسیار اندک و در برخی سال ها کمتر از یک درصد بوده است.

بنابر گزارشات منعکس شده، روند این سهم در برخی از بازه های زمانی همچون سال های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۳ از یک و نیم درصد به زیر یک درصد بصورت نزولی با کاهش مواجه بوده است.

صنایعِ های تک ، راهکار برون رفت از اقتصاد تک محصولی

صنایع های تک یا اقتصاد دانش بنیان را می توان به راهکاری برای برون رفت از اقتصاد تک محصولی تشبیه کرد و هر آنچه در این بخش شاهد موفقیت های فزاینده تری باشیم، به همان میزان فاصله ما با اقتصاد نفتی بیشتر خواهد شد.

چندی پیش، رضا پدیدار، نایب رئیس فدراسیون صنعت نفت ایران در گفت و گو با رسانه ها در این خصوص اظهار کرد: برای کاهش وابستگی کشور به درآمدهای نفتی، باید به فعالیت هایی با ارزش افزوده هر چه بیشتر در حوزه تولید مبادرت ورزید.

وی با اشاره به ذکر مثالی از صنعت پتروشیمی در این خصوص می گوید: برای مثال می توان مواد اولیه مورد نیاز پتروشیمی ها که عمدتا مَیَعاناتِ گازی و سایر مشتقات هیدرو کربوری است را به کالای نهایی تبدیل کرد و چنین اقداماتی علاوه بر کاهش وابستگی به نفت، قدرت اقتصادی ما را نیز دو چندان خواهد کرد.

در پایان نباید از نقش حائز اهمیت مراکز دانشگاهی در تربیت نیروهای انسانی کارآمد و خلاق که از توانمندی تبدیل کردن ایده ها به فناوری برخوردار باشند و عزم دانشجویان به عنوان بخشی از اقشار اجتماعی که در میان عموم مردم زیست و زندگی می‌کنند و برنامه ریزی هر چه دقیق تر دستگاه های ذی ربط برای هموار کردن مسیر به منظور نقش آفرینی و بُروز استعدادهای هر چه بیشتر عناصر علمی و تحصیلکرده کشور برای حصول توفیقات هر چه بیشتر در این زمینه،(صنایع های تک و اقتصاد دانش بنیان) به سادگی گذشت.