آمارهای بانک مرکزی حکایت از رشد ۶٫۱ درصدی تورم ماهانه در شهریور امسال دارد. این میزان تورم در فاصله تنها یک ماه در ۲۳ سال گذشته بی نظیر بوده است. بدین معنی که تنها در ماه‌های فروردین و اردیبهشت سال ۷۴ بوده که اقتصاد کشور دچار چنین رشد قیمتی شده است؛ اتفاقی که باعث شد سال ۷۴ کشور گرفتار یک تورم سالانه ۴۹٫۴ درصدی شود. در فروردین و اردیبهشت این سال شاخص تورم ماهانه به ترتیب به ۶٫۶ و ۷٫۲ درصد رسید. اما با این حال در این سال تورم ماهانه در ماه‌های بعدی تا حدود زیادی تعدیل شد و در کانال ۲ درصد تداوم یافت. این در حالی است که در ۴ ماه گذشته امسال نرخ‌های تورم ماهانه بطور مداوم بالای ۳ و ۴ درصد بوده است.
تورم ۱۳٫۵ درصدی سالانه
به گزارش «تعادل» بانک مرکزی آمارهای مربوط به نرخ تورم ماه آخر تابستان را منتشر کرد. بر اساس این گزارش نرخ تورم سالانه (دوازده ماه منتهی به شهریورماه ۱۳۹۷ نسبت به دوازده ماه منتهی به شهریورماه ۱۳۹۶) معادل ۱۳٫۵ درصد شده است.نرخ تورم سالانه برآیندی است از متوسط افزایش قیمت یک سبد کالا و خدمات مشخص در ۱۲ ماه نسبت به همان ۱۲ ماه در سال پیش از آن است. معمولا در علم اقتصاد محاسبه نرخ تورم متوسط ۱۲ ماه از اولویت برخوردار بوده و به دلیل اینکه چون دو روش دیگر (ماهانه و نقطه به نقطه) یک مقطع زمانی خاص و کوتاه در حد یک ماه را می‌بینند، لذا امکان تعمیم آن به یک سال وجود ندارد؛ بنابراین بهترین روش (مورد توافق اکثر اقتصاددانان) تعیین نرخ تورم سالانه است که بتواند تصویر دقیقی از نرخ تورم در یک دوره ۱۲ ماهه (سالانه) را بیان کند، این روش نرخ تورم حاصل از تغییرات شاخص در دوازده ماه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل را در نظر می‌گیرد. با این حال روش نقطه به نقطه و ماهانه تغییرات قیمت‌ها نیز برای ارایه تصویر روشن از آنچه بر سر قیمت‌ها می‌رود مورد توجه کارشناسان اقتصادی قرار گرفته، این شاخص‌ها به ویژه برای این روزهای اقتصاد ایران که پس از طی دو سال تورم تک‌رقمی ناگهان با جهش قیمت‌ها رو به رو شده حائز اهمیت ویژه‌ای است.
رکورد تورم ماهانه
گزارش‌های بانک مرکزی از تورم‌های ماهانه در سه ماه گذشته نشان از روند شتابان رو به رشد این نرخ دارد. در حالی که فروردین امسال نرخ تورم ماهانه ۰٫۸ درصد بود، این شاخص در ماه اردیبهشت به ۱٫۶ و در خرداد به ۴٫۳ درصد رسید. این روند افزایشی در سه ماه تابستان نیز تداوم یافت به شکلی که نرخ تورم ۳٫۴ درصدی تیر ماه در مرداد به ۵٫۵ و در شهریور به اوج خود در حدود نیم قرن اخیر رسیده است. تا جایی که آمارهای بانک مرکزی از تورم ماهانه نشان می‌دهد مشابه نرخ ۶٫۱ درصدی تورم ماهانه شهریور ماه تنها در یکی از ماه‌های سال ۱۳۷۴ وجود داشته است. در فروردین و اردیبهشت این سال نرخ تورم ماهانه به ترتیب به رقم‌های ۶٫۶ و ۷٫۲ درصد رسید؛ رقمی کم‌نظیر در تاریخ اقتصاد ایران.
گفتنی است رشد بالای رقم‌های ماهانه در سال ۷۴ موجب شد که نرخ تورم سالانه آن به ۴۹٫۴ درصد برسد. لازم به توضیح است که تفاوت امسال با سال ۷۴ در این است که در بعد از رکوردهای تورمی فروردین واردیبهشت سال ۷۴ در ماه‌های بعد این نرخ تا حدود زیادی تعدیل یافت و بالاترین رقم‌های آن به بیش از ۲٫۹ درصد نرسید. اما در سال جاری مشاهده می‌شود که شاخص ماهانه در چهار ماه گذشته بالای ۳ و ۴ درصد بوده است. لذا این رقم‌ها از بروز یک تورم رکوردساز در تاریخ ایران خبر می‌دهد.
در تاریخ شاخص‌های اقتصادی ایران سال‌های ۹۱ و ۹۲ نیز به عنوان سال‌های پرآشوب تورمی محسوب می‌شود. در این دو سال نیز هیچ زمانی تورم ماهانه به بالای ۵٫۳ درصد نرسید. آمارها نشان می‌دهد که در این دو سال یک مقطع شتاب تورمی وجود داشته است که در بازه زمانی بین شهریور سال ۹۱ تا خرداد سال ۹۲ بروز کرد. آمارهای بانک مرکزی حاکی از این است که نرخ تورم ماهانه در شهریور ماه سال ۹۱ به ۲٫۷ درصد و سپس در مهرماه به ۴٫۹ درصد رسید. این نرخ‌ها در آبان و آذر و دی این سال اندکی تعدیل و به ترتیب به ۴٫۶ و ۲٫۳ و ۱٫۸درصد رسید، اما مجددا شاخص در دو ماه بهمن و اسفند به ترتیب به ۵٫۳ و ۳٫۹ درصد افزایش یافت. نرخ ۵٫۳ درصد در این سالد جزو بالاترین نرخ‌های تورم در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ محسوب و تا ماه گذشته که نرخ ماهانه مرداد به ۵٫۵ رسید، رکورددار نرخ تورم ماهانه محسوب می‌شد.
ارتباطات و امور فرهنگی؛ پیشتازان رشد قیمت
طبق اظهارات مقامات بانک مرکزی تعداد اقلامی که خانوار استفاده می‌کند حدود ۱۲۰۰ قلم است که ۳۸۵ قلم کالا و خدمت به عنوان نماینده این ۱۲۰۰ قلم کالا انتخاب شده است. براین اساس برای محاسبه نرخ تورم هر ماهه از آنها قیمت‌گیری می‌شود. قیمت‌گیری از اول تا بیست و نهم هر ماه با رعایت پوشش زمانی متناسب و در مسیرهای قیمت‌گیری متنوع با پوشش جغرافیایی متناسب انجام می‌شود. یعنی در سبد شاخص قیمت از ۳۸۵ قلم کالا و خدمت قیمت‌گیری می‌شود.به منظور ساده‌سازی محاسبات این اقلام بر اساس شباهت‌هایی که با یکدیگر دارند، در ۱۲ گروه اصلی کالایی طبقه‌بندی شده‌اند و آمارهایی که به عنوان شاخص قیمت مصرف‌کننده از سوی بانک مرکزی منتشر می‌شود بر اساس همین ۱۲ گروه ارایه می‌شود. آمارهای بانک مرکزی از نرخ تورم ماهانه گروه‌های اصلی کالا نشان می‌دهد که در ماه شهریور از میان این ۱۲ گروه اصلی ۴ گروه تورم دورقمی ماهانه داشته‌اند. گروه‌های ارتباطات، تفریح و امور فرهنگی، اثاث و لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه و حمل و نقل گروه‌هایی هستند که به ترتیب تورم ماهانه ۱۵٫۱، ۱۵٫۱، ۱۱٫۹ و ۱۴٫۶ درصد داشته‌اند. منظور از ارتباطات همان خدمات تلفنی و اینترنتی است که در ایران بازاری انحصاری دارد.
از سوی دیگر تنها دو گروه هستند که تورم ماهانه زیر ۲ درصد داشته‌اند. این دو گروه «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت ها» و « تحصیل» هستند که به استثنای اجاره مسکن نرخ‌گذاری آنها در اختیار دولت است. آمارهایی که مرکز آمار از تورم دهک‌ها ارایه کرده نشان می‌دهد که دولت در این ماه‌ها تلاش کرده که قیمت کالاهای اساسی به اندازه کالاهای دیگر افزایش نیابد. هجوم مصرف‌کننده به سمت خرید این کالاها ضرورت سهمیه‌بندی این کالاها را بیش از پیش کرده است؛ موضوعی که باعث شده وزارت رفاه به فکر ایجاد کوپن الکترونیکی بیفتد.
شاخص نقطه به نقطه
خلاصه نتایج به دست آمده از شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران براساس سال پایه ۱۰۰=۱۳۹۵نشان می‌دهد که شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران در شهریورماه ۱۳۹۷ به عدد ۱۴۱٫۹ رسیده که نسبت به ماه مشابه سال قبل معادل ۳۱٫۴ درصد افزایش داشته است.
بر اساس گزارش بانک مرکزی نرخ تورم نقطه به نقطه گروه دخانیات بالاترین افزایش را در میان تمام گروه‌های اصلی دارد. این گروه به میزان ۱۲۵٫۶ درصد نسبت به ماه شهریور سال گذشته رشد قیمتی داشته است. در مرحله بعدی گروه تفریح و امور فرهنگی قرار دارد که به میزان ۷۰ درصد افزایش یافته است. در یکسال گذشته (تورم نقطه به نقطه) لوازم و خدمات خانه ۵۲٫۶ درصد، ارتباطات ۴۳٫۲ درصد، حمل و نقل ۵۴٫۹ درصد، کالا و خدمات متفرقه ۴۳٫۴ درصد و رستوران و هتل ۲۳٫۷ درصد رشد قیمتی داشته‌اند. براساس این گزارش اگر تمام اقلام مصرفی خانوارها را به دو دسته کالا و خدمات تقسیم کنیم، گروه کالا به میزان ۴۷٫۶ درصد و گروه خدمات ۱۶٫۳ درصد رشد قیمتی داشته‌اند.
نقدینگی موجود در اقتصاد ایران از پایان سال ۱۳۹۳ تا بهمن ۱۳۹۶ نزدیک به ۹۰ درصد رشد کرده است. مرور آمارهای پایه پولی هم نشان می‌دهد رشد این شاخص بطور خزنده رو به افزایش بوده است. یعنی رشد بالای نقدینگی، پایه پولی را هم به دنبال خود کشانده است. چراکه بانک‌ها به دلیل مشکلاتشان مجبور به اضافه برداشت از بانک مرکزی شده‌اند یا از این بانک خط اعتباری گرفته‌اند و در نتیجه عملاً رشد پایه پولی را که ابتدا سعی می‌شد حول و حوش ۱۰ درصد حفظ شود با افزایش مواجه کرده‌اند. طبیعی است که رشد بالای نقدینگی بالاخره باید یک‌جا اثر خود را روی قیمت‌ها تخلیه می‌کرد. این اتفاق در ماه‌های اخیر رخ داد و بازتاب آن در آمارهای تورم قابل مشاهده است.