بازنگری نقش تشکل‌ها

آنچه در این میان حائز اهمیت است، حفظ استقلال اتاق بازرگانی و تعادل و توازن این پارلمان بخش خصوصی است. کثرت تشکلی به عدم توازن آرا دامن می‌زند و موجب برهم خوردن تعادل اتاق می‌شود؛ مانند اتفاقی که اخیرا در انتخابات هیات‌رییسه اتاق بازرگانی ایران رخ داد. به باور فعالان بخش خصوصی افزایش تشکل‌ها که به رای‌سازی در اتاق منجر شده، همواره یکی از آسیب‌های این نهاد در دهه گذشته بوده و استقلال این بخش را زیر سوال برده است.
برای مثال در اتاق بازرگانی نزدیک به ۲۰۰ تشکل در حوزه‌های مختلف صنعتی، معدنی و… در بحث خرد و کلان عضو هستند. انجمن‌های مختلف از انجمن نخود، پفک، نمک و انجمن‌های دیگر در اتاق کرسی دارند که در رای‌گیری هم شرکت می‌کنند. به گفته کارشناسان این انجمن‌ها طی سال‌های اخیر در اتاق خرد شدند و تعداد رای‌شان نیز افزایش یافت.
از طرفی این شائبه وجود دارد که برخی افراد برای اینکه وارد هیات نمایندگان اتاق شوند دست به تشکل‌سازی زدند و کسانی که می‌خواستند در اتاق ایران رای داشته باشند از این تشکل‌ها حمایت و آغاز به رای‌سازی کردند. در نهایت نتیجه این شد که با یک کثرت تشکلی مواجه هستیم که ذاتا بد نیست، اما آنچه محل مشکل است اینکه اگر قرار باشد این تشکل‌ها به عنوان دستگاه‌های تعیین برنده انتخابات باشند و از آنها به عنوان ماشین‌های رای استفاده شود، مساله‌ساز است.
در ماده ۵ قانون بهبود محیط کسب‌وکار آمده است که اتاق بازرگانی مکلف است برای ساماندهی تشکل‌ها زمینه ادغام تشکل‌های همسو را فراهم کند. یکی از زمینه‌سازی‌ها این است که در کدگروه‌های اقتصادی برای مثال صنایع فلزی، صنایع سلولزی، صنایع شیمیایی، صنایع غذایی و از این دست عناوین کلی، نزدیک به ۵۰ انجمن وجود دارد، اما همگی از یک طیف هستند.
اگر بخواهیم درباره صنعت غذا صحبت کنیم باید با ۵۰ گروه مختلف از انجمن‌های آرد و لبنیات و ماکارونی گرفته تا انجمن شیرینی و شکلات، کنسرو، اسنک و‌… روبه‌رو شویم و در عین حال تمام این انجمن‌ها حق رای هم دارند. این در حالی است که صنعت خودرو، تنها یک انجمن قطعه‌سازان دارد و رای این انجمن با این حجم و بزرگی با رای انجمنی که ۱۰ عضو بیشتر ندارد، برابری می‌کند. این موضوع باعث شده است که انجمن‌های بزرگ با اعضای زیاد رای‌شان با انجمن‌های کوچک با اعضای کم برابر باشد. به عبارتی همه این انجمن‌ها در اتاق ایران یک رای برای انتخاب هیات‌رییسه دارند. این موضوع توازن، تعادل و عدالت آرا را بر هم می‌زند.
به باور کارشناسان اقتصادی راهکار این است که به‌طور مثال، تمام اعضای صنایع غذایی در یک گروه قرار بگیرند و از بین تمام تشکل‌ها یک نماینده در اتاق حضور داشته باشد، به این ترتیب، یک نماینده از صنایع غذایی، یک نماینده از صنایع فلزی، پتروشیمی و‌… حضور داشته باشند و در نتیجه با این رویه هم نظم لازم در اتاق بازرگانی حاکم می‌شود و تمام حرف‌ها و نظرها نیز همسو می‌شود. در این میان گاهی تعارض منافع نیز پیش می‌آید، از طرفی این شائبه نیز وجود دارد که هر فرد توانسته باشد با تشکل‌ها لابی کند، در انتخابات هم رای بیشتری را از آن خود می‌کند، در واقع با این روش تضمین رای می‌گیرند.
در این راستا «جهان‌صنعت» در گفت‌و‌گو با فعالان بخش خصوصی به گفت‌وگو نشسته است که در ادامه می‌خوانید.
تشکل‌ها بازوهای اجرایی اقتصاد
امیرحسین کاوه دبیر سندیکای لوله و پروفیل فولادی ایران در این خصوص به «جهان‌صنعت» گفت: تشکل‌ها بازوهای اجرایی صنایع، کارخانجات و فعالان اقتصادی هستند و فعالان اقتصادی حرف‌های تخصصی و جمع‌بندی‌شده اعضای خود که تعداد زیادی هستند را توسط تشکل‌ها بیان می‌کنند. این تشکل‌های صنفی و تخصصی بازوی مشورتی مجامع تصمیم‌گیری از جمله هر سه قوه می‌توانند باشند. وی اضافه کرد: اگر تشکل حرف رسمی، جمع‌بندی‌شده و محتوای معقولی برای ارائه داشته باشد، در وزارت صنایع و وزارتخانه‌های اقتصادی حرف‌های تشکل‌ها را شنیده‌اند و به آنها جامه عمل پوشانده‌اند. اگر تشکلی حرف معقولی داشته باشد که حاوی مطالب منافع بخشی و منافع ملی باشد، به راحتی می‌تواند به اجرا برسد و در نتیجه هم برای فعالان اقتصادی، وضعیت اقتصادی و هم برای تصمیم‌گیرندگان کشور کمک‌کننده است.
تشکل‌ها در اتاق بازرگانی دارای کرسی هستند، این کرسی در اتاق بازرگانی کمک مضاعف به تشکل‌هاست که بتوانند حرف خود را بهتر از این جایگاه اضافی به مخاطبان خود از جمله مسوولان دولتی و هم مخاطبان خود بزنند، از طرفی برای اینکه تولید با کیفیت بهتر و قیمت‌های رقابتی مناسبی داشته باشیم، برای صادرات و رفع موانع تولید ابزار مضاعفی در دست تشکل‌هاست.
تشکل‌ها رای طلایی انتخابات
فعال بخش خصوصی گفت: در سازوکارهای داخلی اتاق بازرگانی، یکسری اتاق‌های شهرستانی، اتاق‌های مشترک و تشکل‌ها حضور دارند که در برخی اوقات در این بین تجمیع و تضاد منافع ایجاد می‌شود، در این زمان است که هر کسی می‌خواهد تشکل‌های بیشتری را به سمت خود جذب کند. در انتخابات اخیر هیات‌رییسه اتاق بازرگانی همه شاهد بودند که این اتفاق رخ داد. اینجاست که برای تشکل‌ها به عنوان رای طلایی هنگام انتخابات ارزش ویژه قائل می‌شوند.
آنچه که باید تشکل‌ها بدانند این است که هنگام انتخابات نباید سازوکار سیاسی داشته باشند، بلکه همواره باید به عنوان بازوی تخصصی صنف خودشان در هر محفلی ظهور و بروز داشته باشند و حداکثر استفاده را کنند که بتوانند از بخش دولتی سهم بیشتری برای بخش خصوصی بگیرند. اگر به این سمت حرکت کنند تشکل‌های پویا، فعال، زبده و کارسازی خواهند بود. اگر به سمت اختلافات ارکان داخلی اتاق بازرگانی بروند، باعث می‌شود کار اصلی خود را فراموش کنند، چراکه چالش‌ها باعث اختلاف سلایق است و اختلاف سلایق نیز موجب دگرگون شدن دوستی‌ها می‌شود و در نتیجه همکاری و هم‌افزایی لازم محقق نخواهد شد.
خرد جمعی و هم‌افزایی در گرو افزایش تشکل‌ها
احسان ثقفی رییس هیات‌مدیره انجمن سازندگان تجهیزات نفت ایران در این خصوص به «جهان‌صنعت» گفت: هرچه میزان تشکل‌ها در اتاق بازرگانی بیشتر باشد، عملا مشارکت افزایش می‌یابد؛ در واقع در هیات نمایندگان، نماینده‌هایی که به‌طور مستقیم می‌آیند، یک نفر هستند و طبیعتا ایده و نظرات و علم و دانش همان یک نفر را داریم، در این صورت هرچه تشکل‌ها مشارکت بیشتری داشته باشند، چه تشکل‌های کوچک که ۴۰، ۵۰ عضوی هستند و چه تشکل‌های بزرگ که به‌طور استثنا هزار عضو دارند، باعث تبلور آرا می‌شود؛ به این معنا که خرد جمعی تقویت شده است.
هدایت تشکل‌ها از کانال فدراسیون‌ها
این فعال اقتصادی در خصوص کثرت تشکلی و تاثیر آن بر رای‌گیری انتخابات اتاق گفت: این موضوع نیاز به آیین‌نامه و اداره کردن دارد، زیرا مجموع آرایی که تشکل‌ها دارند نزدیک به ۲۰۰ رای یعنی دوسوم کل آرا است. اما در خصوص تاثیر آن بر توازن داخلی آرا باید گفت که این عارضه وجود دارد و باید هدایت شود. از طریق سیدبندی می‌توان این مشکل را حل کرد، چرا که در حال حاضر یک تشکل با ۵۰ عضو، یک رای در انتخابات دارد و یک تشکل ۵۰۰ عضوی هم همان یک سهم را دارد، زیرا نمایندگی هزار شرکت با نمایندگی ۵۰ شرکت نباید هم وزن باشد. این کارشناس در ادامه اضافه کرد: برای این موضوع باید آیین‌نامه‌ای نوشته شود که وزن آرا با هدایت فدراسیون‌ها که تشکل‌ها زیرمجموعه آنها هستند، مدیریت شود. از این طریق با اختصاص چارچوب مشخص و معقول و عادلانه باید کارسازی شود. در هر صورت نتیجه انتخابات اتاق بازرگانی و هر انتخابات پیش‌رو برآمده از ماشین رایی است که در اتاق طراحی شده و نتیجه رای براساس همان افرادی است که این نتایج را طراحی کرده‌اند. اگر قرار است در اتاق بازرگانی، به دموکراسی و توازن آرا برسیم و توازن و عدالت رای برقرار شود، باید با این سازوکاری که پیشنهاد شد، رویه جاری را تغییر دهیم، وگرنه نتیجه همان خواهد بود که از پیش تعیین شده و در حال حاضر هم نتیجه براساس همان گروه‌های قدرت در اتاق طراحی شده است. آنچه مورد انتظار همه تشکل‌ها در اتاق است، اینکه باید به یک شفافیتی در توزیع منابع در اتاق برسیم که در گذشته منابع به چه طریقی به تشکل‌ها رسیده است، چه تشکل‌هایی نورچشمی بودند و مورد حمایت قرار گرفتند و چه تشکل‌هایی اصلا هیچ حمایتی دریافت نکرده‌اند. در واقع شفافیت برای از بین بردن تبعیض بین تشکل‌ها کمک‌کننده است.